XVI-XIX. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ - Deneme Sınavı - 12

Kitabımızın 3. sayfasında verilen bilgilere göre, E seçeneğindeki sıralama doğrudur.

Seçeneklerdeki kelimelerin anlamları şöyledir: bûs etmek “öpmek”, keştî “gemi, kayık”, kûze “bardak”, seng‑i mıknatîs “mıknatîs taşı”. Sonra anlamına gelen kelime “ba’de”dir. Doğru cevap C’dir.

Seçeneklerdeki birleşik fiiller şöyledir: seyr eyle-, müşâhede et-, revâ gör-, tamga vur-, medh et-. Doğru cevap E’dir.

Köleniz, kulunuz anlamına gelen “bendeniz” kelimesi Farsça kökenli olup İslami ve tasavvufi kültürün önemli bir özelliği olan alçakgönüllülük anlayışının göstergesi olarak 19. Yüzyıldan çok önceden beri Osmanlı Türkçesinde kullanılan bir kelimedir. Doğru cevap D’dir.

Cümledeki XIX. yüzyıldan sonra Batı dillerinden Türkçeye giren kelime Fransızca kökenli “telegrafya”dır. Doğru cevap B’dir.

Orta nesir adı verilen orta sınıf konuşma Türkçesinin esas alındığı eserlerde dua, dinî ve edebî konuların anlatıldığı bölümlerde ağdalı bir üslup görülse de genel olarak eserlerin dili daha anlaşılır yapı ve üslupla kurulur. Doğru cevap D’dir.

Kelimelerin kökeninin hangi dile ait olduğu konusunu köken bilgisi (etimoloji) çalışmaktadır. Doğru cevap E’dir.

tilâvet etmek, “okumak” anlamına gelmektedir. Doğru cevap D’dir.

“Hak mübârek eyleye.” ifadesi dua, kutlama ve iyi temenniler bildiren bir ifadedir. Doğru cevap C’dir.

“Kömür yakmada Nemrûd‑ı la‘îndir kim âteş‑i Nemrûd meşhurdur.”  Cümlesinde geçen “Nemrûd‑ı la‘în” sözü lanetlenmiş Nemrut anlamında kullanılmaktadır. Diğer seçeneklerdeki Sultan Ahmed, Hazret-i Ömer, Koca Mimar Sinan ve Ebussu‘ûd Efendi gibi ifadeler din, devlet ve toplum için önemli şahsiyetler olarak kabul edilip saygılı ve yüceltici ifade ve sıfatlarla zikredilmiştir. Doğru cevap A’dır.

İfadelerde geçen yemîn ü yesâr  ifadeleri “sağ ve sol” anlamına gelmektedir. Doğru cevap A’dır.

Bir bilimsel çalışma alanı olarak leksikoloji, kelime, kelime grupları, kelime
kök ve eklerini kapsayan morfem birimlerinin anlam özelliklerini, anlam genişlemelerini ve değişmelerini dilin kültürel yapısını da değerlendirerek açıklar.

Tarihi Türkiye Türkçesinin en önemli ve kapsamlı alanını oluşturan Osmanlı Türkçesi bir takım dini, sosyal ve tarihi sebeplerden dolayı hem konuşma hem de yazı üsluplarında Türkçe kökenli kelimelerin yanı sıra çok yaygın olarak Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalar kullanmıştır.

Anlambilim (semantik)  kelime ve kelime birliklerinin dilin anlam özelliklerini sosyal ve psikolojik bağlamını da dikkate alarak inceleyen dilbilim alanıdır

Hem leksikoloji hem de anlambilim, dilbilimin morfoloji (yapı bilgisi) ve sentaks (sözdizimi) gibi diğer alanlarıyla çok yakın ilişki içindedir.

çâh‑ı mâ “ su kuyusu”
Cümle yüz yetmiş çeşme-i mâ’-i zülâldir ve üç bin çâh-ı mâ vardır.
Anda bir beyt-i kadîmde bir su kuyusu vardır.

ba‘dehu “andan sonra”
Ba‘dehu münhezim Ken‘ân Paşa’yı Budin’den ma‘zûl edüp…
Ba‘dehu Pertev Paşa merhûm olup Eyyûb Sultân civârında medfûn olmuşdur.
Andan sonra Üsküdar’ın kara tarafına tâ Çamlıca dağlarına varınca bir hafr-ı azîm
etdi.
Andan sonra, esnâf-ı vâ‘iz-i zâhir, nefer 400…

âb nûş etmek “su içmek”

ubûr etmek “geçmek”
Hân hazretleri karşu tarafa ubûr etdi.

Osmanlı Türkçesinde XIX. yüzyıldan sonra Batılı kelimeler yazıda görülmeye başlamıştır.