XVI-XIX. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ - Deneme Sınavı - 11

Hitaplar
A benim cânım!
Hakîrin şerîki karındaşım, cânım.
Sultânım, yâr-ı kadîmim, ömrüm, cânım, şerîkim ve çelebim.
Şeyhzâde azizimsin.

Kitabımızın 26. sayfasında verilen bilgiye göre, Osmanlı Devleti'nin yönetim merkezi olan İstanbul, aynı zamanda edebiyat ve kültür başkentidir.  Buna göre sorunun çözümü E seçeneğidir.

Leksikoloji

Andan sonra

Öpmek

Su kuyusu

Osmanlıcada konuşmada yaygın olarak Türkçe kökenli fiiller kullanılırken yazı dilinde Arapça ve Farsça kökenli kelimeler Türkçe etmek, eylemek, görmek, olmak, vurmak gibi yardımcı fiillerle birleşik fiil oluşturarak kullanılmışlardır. Seyr eyleyüp – medh eder – revâ göreler – mukâvemet edemeziz fiilleri birleşik fiillerdir.

İçinde iç cümle dediğimiz aktarma cümlesi bulunan dolaylı anlatımlarda dé- (dédi, déyü/ deyü, vb ) ve eyit- ( eyitdi, vb ) fiilleri iç cümleyi ana cümleye bağlamada kullanılır.

‘’Ol zamân senden cân kurtardık ammâ şimdi bu Hasan Ağa devletinde cân kuşu uça gibi Evliyâ Efendi’’ dedi. Hasan Ağa eyitti: ‘’Ya beğim! Bizim Evliyâ Çelebi’yi bilir misin’’ dedikde Haydaroğlu eydür: ‘’Engürü yanında bir gün on iki atlı ile bir köyde âteş başında otururduk.’’

 

Polis kelimesi Batı dillerinden Türkçeye geçmiş bir kelimedir.

Karşılıklı konuşmalarda ve nasihatlerde üslup diğer metinlere göre oldukça sadedir.

Seçeneklerdeki özlü sözler sırasıyla; Kanaat sonsuz bir hazinedir. Layıkını buldu. – İnsaf dinin yarısıdır. – Gurbette insan kör gibidir. – Çalma kapısını çalarlar kapını. (Men dakka dukka)

C seçeneğindeki söz beddua, azarlama, kızma ve tehdit konuludur, diğerleri ise teşekkür, dua, kutlama ve iyi temenniler bildiren ifadelerdir.

+lI, +lU ekleri kelimede belirtilen anlamın var oluşunu, nitelenenin o niteliğe sahip oluşunu ifade eder. Bunun yanında nispet, aitlik, mensubiyet anlamı ifade eden sıfatlar da yapar. Ayrıca Unvanlara getirilen kalıplaşmış sıfatlar yapar: devletlü, saâdetlü, izzetlü, mürüvvetlü. Bir halka, hanedana veya mezhebe mensubiyet bildiren kelimeler yapar: Osmânlu, Nemçelü, Prusyalu, Moskovlu, İpşirli, Melek Ahmed Paşalı, Kadızâdeli.

Doğru cevap A şıkkıdır. Kelime tekrarına dayanan aynen tekrarlar cümle içinde işlev bakımından niteleme sıfatı veya yer, zaman ve tarz zarfları olarak görev yaparlar.

Doğru cevap B şıkkıdır. “Uyûn‑ı enhârları cârî vü revân bir şehrdir”  ifadesi Eş ve yakın anlamlı tekrardır.

Doğru cevap A şıkıdır. Ağa, beğ/bey, devletlü/devletli, efendi, han, hazretleri, paşa gibi unvanlar ve hitap ifadele­ri genel olarak isimlerden sonra gelir.

Doğru cevap D şıkkıdır. Yâ ünlemi din ve devlet büyüklerine hitapta kullanılır. Ünlem grubudur.

Doğru cevap B şıkkıdır. Osmanlı nesir dilinde çok yaygın olmasa da birleşik cümle yapılarında cümle içi kafiye (seci) söyleyişe şiirsellik kazandırmak amacıyla kullanılan bir üslup özelliğidir. İfadede firâr ile karâr arasında seci görülmektedir.

Doğru cevap A şıkkıdır. Elimizdeki yazılı belgelere göre devrik cümle çok başvurulan cümle üslubu olmasa da ko­nuşma dilinde daha çok rastlanır. A şıkkında Devrik yap özelliğinde cümle mevcuttur.

Doğru cevap E şıkkıdır. İçinde birden çok bağımlı birleşik cümle bulunan cümle çeşidi karma birleşik cümledir.