XVI-XIX. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ - Deneme Sınavı - 10

Doğru cevap C şıkkıdır. I ve II deki ifadeler birleşik cümleyi açıklar fakat III nolu ifade şartlı birleşik cümleyi tanımlar.

Doğru cevap B şıkkıdır. Osmanlı yazı dilinin tasvir ve tahki­ye konusunda kullanılmış en yaygın cümle çeşidi Sıralı basit cümledir.

Doğru cevap E şıkkıdır. Daha çok eydür/eydir, eyitdüm, dedi, deyüp veya deyü kelimeleriyle ana cümleye bağlanan cümle çeşidi İç içe birleşik cümledir.

Kelime tekrarına dayanan aynen tekrarlar cümle içinde işlev bakımından niteleme sıfatı
veya yer, zaman ve tarz zarfları olarak görev yaparlar.

Aynen Tekrarlar;Kelime tekrarına dayanan aynen tekrarlar cümle içinde işlev bakımından niteleme sıfatı veya yer, zaman ve tarz zarfları olarak görev yaparlar.
Tavla tavla küheylân atlar…

'Sinop ile Samsun’uŋ arası dört merhale yerdir.'cümlesi Bağlama Grubuna örnek olarak verilebilir.

Belirtisiz İsim Tamlaması;Umûmen kılâ’ u büldânları Azerbaycân hudûdı add olunur.
Hâlâ eyâlet‑i Kars’da sancak beği tahtıdır.Altı kahve dükkânı vardır.Bu mahal dahi Kal’acık hâkinde yüz hâneli ve bir câmi’li Etrâk köyidür.Tekfur Sarayı Hammâmı…

İsim Cümlesi;Yüklemi isim veya isim soylu bir kelime veya kelime grubu ile ek-fiil olan cümlelerdir. Bu dönemde henüz ek-fiilsiz isim cümlesi oluşmamıştır. 3. tekil şahıs ek-fiil formu çoğunlukla –dur/dür şeklinde yuvarlak ünlülerle olsa da yavaş yavaş küçük ünlü uyumunun sonucu olarak –dır/dir dar ünlülü şekiller de görünmeye başlamıştır.

Basit cümleler;Yan cümleye sahip olmayan tek yüklemli cümlelerdir.

Secili Cümleler;Osmanlı nesir dilinde çok yaygın olmasa da birleşik cümle yapılarında cümle içi kafiye (seci) söyleyişe şiirsellik kazandırmak amacıyla kullanılan bir üslup özelliğidir.

Bağımsız Birleşik Cümleler;Birbirini açıklama, kabul, karşıtlık, öneri, sebep-sonuç ve seçenek gibi özelliklerle açıklayan bağımsız cümle yapılarından oluşmuş cümlelerdir. Bu cümleler bazen kendi başlarına bağımsız cümle olarak değerlendirilseler de fikir, anlam dizgisi ve zaman bakımından bir birliktelik gösterirler. Bu tür cümlelerde ikinci cümle ammâ, ancak, lâkin, yoksa/yohsa, zîrâ gibi edatlarla başlar.

İç İçe Birleşik Cümle;Daha çok eydür/eydir, eyitdüm, dedi, deyüp veya deyü kelimeleriyle ana cümleye bağlanan iç cümleye sahip birleşik cümlelerdir. Bazen bu cümleler kalıplaşmış ifadeler olmadan da doğrudan ana cümleye bağlanabilirler. Bu tür cümlelerde iç cümle genel olarak ana cümleyi durum, kaynak, sebep, sonuç veya zaman bakımından zarf görevi yüklenerek açıklar.

İsnat Grubu: üstü açık, gevdesi büyük.Datif Grubu: kendülere mahsus.Lokatif Grubu: ayaklarında çarıklar.Ablatif Grubu: hurmâdan hil’atlar.Fiil Grubu: Üsküdar’a geçmek, serdâr-ı mu’azzam olup gitmek,Partisip Grubu: kazan asacak, pâk u pâkîze kurbân
postlarıyla döşenmiş.

Kitabımızın 109. sayfasında ifade edildiği üzere, kelime tekrarına dayanan aynen tekrarlar cümle içinde niteleme sıfatı veya yer, zaman, tarz zarfı olarak kullanılır. Bu nedenle yanıt A seçeneğidir.

Kitabımızın 11. sayfasında açıklandığı üzere, eş anlamlı tekrar grupları u/ü/vu/vü bağlaçlarıyla birleştirilir. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

Kitabımızın 111. sayfasında yer alan sıfat tamlaması konusunda verilen örneklerden biri D seçeneğindeki cümledir. Bu nedenle çözüm D seçeneğidir.

Kitabımızın 112. sayfasında yer alan birleşik fiiller konusunda verilen örneklere göre, E seçeneğinde bir isim ve bir fiilden oluşmuş birleşik fiil bulunmaktadır. Bu nedenle çözüm E seçeneğidir.

Kitabımızın 116. sayfasında verilen bilgilere göre, "ötürü" edatı ile son çekim edatı grubu oluşturulabilir. Bu nedenle çözüm C seçeneğidir.

Kitabımızın 117. sayfasında verilen bilgiye göre, XVI.-XIX. yüzyıl Batı Türkçesinin söz dizimi özne+tümleç+yüklem şeklinde oluşturulur. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.

Kitabımızın 117. sayfasındaki Sözdizimi konusunda, bu dönemin en belirgin özelliklerinden biri, "bağımsız cümlelerin birbirine -up/üp zarf-fiil ekiyle bağlanarak oldukça uzun cümleler şeklinde görünmesi ve Arapça ve Farsça kelimelerden oluşmuş Farsça terkiplerin yazı dilinde çok yaygın olarak kullanılması" şeklinde verilmiştir. Bu bilginin yer aldığı C seçeneği doğru yanıttır.