XVI-XIX. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ - Deneme Sınavı - 2

Köroğlu 16. yüzyıl halk şairimizdir.

Fuzuli 16. yüzyıl şairimizdir.

"Yazar Düsturü’l-Amel isimli eserinde Osmanlı devleti yönetimindeki aksakların giderilmesi yönünde bilgi vermiş, Mizanü’lHak’ta dönemin bilim anlayışlarından bahsetmiş, bir coğrafya kitabı olan Cihannüma’da dönemin en son coğrafya bilgilerini ortaya koymuş, yazarlar ve eserler sözlüğü olarak kaleme aldığı Keşfü’z-Zünun’da ise 14.500 civarında eser tanıtmış ve 10.000’e yakın yazardan bahsetmiştir."

 Yukarıda bahsi geçen yazar Katip Çelebi'dir.

Namık Kemal Tanzimat edebiyatı sanatçısıdır.

Fuzuli'nin Kerbela vakasını anlattığı eseri Hadikatüs-Süeda'dır.

Süslü nesrin özelliklerini kısaca şöyle özetleyebiliriz:
a. Konuşma dilinde kullanılmayan bir çok Arapça ve Farsça kelime kullanılmıştır.
b. Arapça ve Farsça kelimeler sık sık üçlü, dörtlü, hatta beşli Farsça terkipler içinde
kullanılmıştır.
c. Sık sık tarihi olaylara ve şahsiyetlere telmihte bulunulmuş, soyut ve karmaşık teşbih, istiare ve mecazlar kullanılmıştır.
d. Cümleler birbirine secilerle ve edatlarla bağlanarak uzatılmış ve konunun ana fikrini anlamak zorlaşmıştır.

XVI. yüzyılın en önemli tekke şairi Pir Sultan Abdal’dır.

Sebk-i Hindi özellikle Naili, Neşāti, Fehīm-i Kadim ve Şeyh Galip gibi şairlerin eserlerinin ana üslubu olmuştur.

Bosnalı olan Sabit, şiirlerinde çok yaygın olarak atasözü, deyim ve halk tabirlerini kullanarak özgün söyleyiş ve imgeler oluşturmuştur. Gazel ve mesnevilerinde Nabi ile Nev’izade Atayi’nin etkisi hissedilir.

Hüsn ü Aşk'ın genel yapısı ve felsefesiüzerinde Fuzuli’nin Leyla vü Mecnun isimli eserinin etkisi sezilir ancak soyut kavramların değerlendirilişi ve imajları özgündür.

Nesir sahasında da çok sayıda eserin ortaya konduğu XVIII. yüzyılda çeşitli biyografik eserler, şairler tezkiresi ve mensur tarihler ve sefaretnameler yazılmıştır.
Biyografik eserler arasında Osmanzade Taib’in kendi dönemine kadar olan sadrazamlar hakkında bilgi verdiği Hadikatü’l-Vüzera; Sakıp Mustafa Dede’nin mevlevi büyüklerini anlattığı Sefine-i Nefise fi Menakibi’l-Mevleviyye; Şeyhülislam Esad Efendi’nin 100 bestecinin hayatını anlattığı Atrabü’l-Asar ve Müstakimzade Süleyman Saadeddin’in 88 şeyhülislamın hayatını anlattığı Devhat’ü-l-Meşayih isimli eserleri önde gelmektedir.

Durub-ı Emsal-i Osmaniye, Şinasi’nin Türk atasözleri derlemesidir.

19. yüzyılda eğitim ve kültür alanında yapılan çalışmaların en önemli sonuçlarından birisi kurulan modern eğitim kurumlarında Türkçenin zorunlu bir ders olarak okutulması ile bu derste okutulacak Türkçe gramer kitaplarının yazılması olmuştur. Diğer şıklarda verilen bilgiler, daha önceki dönemlerde gerçekleşmiştir.

Batı Türkçesi, günümüzde Azerbaycan Türkçesi, Horasan Türkçesi, Kaşgay Türkçesi, Irak Türkmencesi, Türkiye Türkçesi, Türkmenistan Türkmencesi ve bunların çeşitli bölgelerde konuşulan şivelerinden oluşur.

Söz edilen eser ünlü şair Fuzuli'ye aittir. Doğru seçenek B'dir.

Yukarıdaki mısralar Fuzuli'ye ait olup Arap ve Fars şairlerindeki dil sanatlarına gıpta ederek onlar gibi ama Türk dilinde başyapıt eserler yazmada Allah'a dua etmektedir. Doğru seçenek D'dir.

Söz konusu ifadelerin her biri süslü nesrin özelliklerini belirtmektedir. Doğru seçenek E'dir.

Osmanlı aydınlarının geniş okuyucu kitlelerini düşünerek kaleme aldıkları konuşma dili özelliklerine yakın daha sade, anlaşılır ve külfetsiz nesir üslubudur. Eğitimli kesimlerin günlük konuşmalarında da kullandıkları alıntı kelime, kısa terkipler ve yaygın olarak bilinen İslami ve ilmi terimler bu nesir üslubunda tabii bir şekilde kullanılır. Burada terkipler ve cümleler nispeten daha kısa, örnekler ve edebi sanatlar daha somut ve hayattandır. Bu üslupla yazanlar arasında Fuzuli (Hadikatü’s-Süedā), Latifi (Evsāf-ı İstanbul), Lütfi Paşa (Tevārih-i Āli Osman, Āsafnāme), Mehmed Âşık (Menāzirü’l-Avālim), Selaniki Mustafa Efendi (Selaniki Tarihi), Sā’i Çelebi (Tezkiretü’l-Bünyān), Sehi Bey (Heşt Behişt), ve Seydi Ali Reis (Mir’ātü’l-Memālik, Kitābü’l-Muhit) yüzlerce yazar arasında öne çıkan isimlerdir. Doğru seçenek B'dir.

Köroğlu ve Pir Sultan Abdal 16. yüzyıl halk edebiyatının temsilcilerindendir. Doğru seçenek C'dir.

Nefi Türk edebiyatının en sert hicivlerini yazan şair olarak bilinse de kaside alanındaki sami- miliği, konu bütünlüğü ve gösterişli ses kompozisyonuyla şöhret kazanmıştır. Türkçe Divanı, Farsça Divanı ve hicviyelerinden oluşan Siham-ı Kaza isimli eserleri vardır. Doğru seçenek A'dır.