XIX. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI

Keçecizade İzzet Molla’nın, 1823’te Keşan’a sürgün edilme hikayesini mizahi bir dille anlattığı, siyasi hiciv niteliğindeki mesnevisi Mihnetkeşan’dır. Bu mesnevi, İzzet Molla’nın yaklaşık bir yıllık Keşan sürgününü anlatır.

Eser, tür itibarıyla bir sergüzeştnamedir. Güncel detayları klasik kültür birikimiyle harmanlayan İzzet Molla, mesnevi boyunca metni hareketlendiren çok sayıda anlatım tekniğine başvurur. Dostluk kurduğu bir şairle yaptığı Farsça manzum yazışmaları, İstanbul’dan gelen mektupları, yerel tipleri, çıktığı kısa seyahatleri ve daha pek çok reel ayrıntıyı; göndermeler, alıntılar, diyaloglar, iç ses konuşmaları vb. anlatım teknikleriyle şiirleştirir. Klasik tahkiye geleneğini gerçek anlamda bir dönüşüme uğratan Mihnetkeşan, Anadolu Türk ediplerinin bir süre sonra tanışacağı Batı kaynaklı anlatı türlerine yapılmış ilk ciddi hazırlık kabul edilebilir. Mihnetkeşan’da 109’u başka şairlerden alıntı olmak üzere 4166 beyit ve 6 tahmis ben-di bulunur. Eser aruzun, Şehname vezni diye bilinen fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûl kalıbıyla yazılmıştır. Olay örgüsüne uygun olarak kaside, kıta, tahmis, rubai gibi farklı nazım şekilleriyle yazılmış mersiye, şitaiye ve kudumiyye gibi şiir örnekleriyle konuya akıcılık kazandırılmıştır. Bu yönüyle Mihnetkeşan, benzer mesnevilerde rastlanmayan ölçüde değişik nazım şekilleri içerir.

Bir devlet büyüğünün bir yerleşim yerine ya da bir makama gelişini üzerine kutlama amacıyla yazılan manzumelere ‘’kudumiyye’’ adı verilir. Kudumiyyeler, genellikle kaside ve kıta nazım şekilleriyle oluşturulmuştur. Tehniyetname, tebrikname gibi adları da vardır.

XIX: yüzyılda yazılan mesnevilerin önemli bir kısmı, gözleme dayalı gerçekçi olay ve durumları yansıtması açısından daha öncekilerden ayrılır.

Tardiye, beş mısralık bentlerden oluşan musammat türüdür. Aruzun mef’ûlü mefâilün feûlün kalıbıyla oluşturulur. Mesnevi geleneği içinde ilk kez Hüsn ü Aşk mesnevisinde kullanılmıştır. Keçecizade İzzet Molla’nın Gülşen-i Aşk mesnevisinde de görülür.

Eser, alışılagelen mesnevi anlayışına uygun biçimde tasarlanmıştır. Başta; geleneğe uygun olarak münacaat, naat, dört halife övgüsü yer alır. Bunları dönemin padişahı II. Mahmut’un övgüsü izler. Klasik mesnevi geleneğindeki gibi ‘’ Âgâz-ı Dâstân ve Şikâyet ez-Cihân’’ ( Hikâyenin başlangıcı ve Dünyadan Şikâyet) başlığıyla asıl hikâyeye geçilir.

Mir’at-ı Cünun, Yenişehirli Avni’nin davranışları normal olmayan insanları anlatan mesnevi tarzındaki eserinin adıdır.

Keçecizade İzzet Molla’nın ‘’Gülşen-i Aşk’’ mesnevisini benzerlerinden ayıran en önemli yönü, şairin başkahraman olmasıdır.

Âteşle zuhûra geldi imkân   /   Âteşle ta’ayyün itdi ekvân

Gül âteş ü lâlezâr âteş  /  Gülşende yanar hezâr âteş  beytinde geçen ‘’hezâr’’ kelimesi hem bin, hem de bülbül anlamında kullanılmıştır. Gül, lale bahçesi hep ateştir. /  Gül bahçesinde bin ateş - bülbül yanar.

Gözleme dayalı gerçek sahneler içerir. Cevap D'dir.

Siyasi hiciv içeren mesneviler. Cevap A'dır.

Sakiname. Cevap C'dir.

Manzume-i Sivastopol. Cevap A'dır.

Mevlid.Cevap B'dir.

Yusuf-u Züleyha. Cevap E'dir.

Gülşen-i aşk. Cevap A'dır.

Yusuf-u Züleyha. Cevap A'dır.

Zafername. Cevap A'dır.

Keçecizade İzzet Molla. Cevap B'dir.