XIX. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI

XIX. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI

Divan edebiyatında kadın şair sayısı, erkeklere oranla oldukça azdır. Kadının bu durumu, yalnız edebiyat ve sanatta değil toplumsal hayatın öteki alanlarında da benzerlik göstermektedir. Eser vermiş olan kadın şairler, şiirlerinin üstün sanat özellikleriyle değil kadın olmaları dolayısıyla tezkirelerde yer alabilmişlerdir. İlk yüzyıllarda pek az olan kadın şair sayısında XIX. yüzyıla gelindiğinde artış olması dikkat çekmektedir. Bu ise Osmanlıda modernleşmeye paralel olarak, kadınların toplumsal hayatta daha fazla yer edinmeye başlamasıyla açıklanabilir.

İlk yüzyıllarda pek az olan kadın şair sayısında XIX. yüzyıla gelindiğinde artış olması dikkat çekmektedir. Bu ise Osmanlıda modernleşmeye paralel olarak, kadınların toplumsal hayatta daha fazla yer edinmeye başlamasıyla açıklanabilir.

Bu dönem kadın şairlerinin yetişme tarzları benzerlik göstermektedir. Tamamı, toplumun üst kesim ailelerine mensuptur ve aile içinde eğitim alma İmkânı bulabilmişlerdir. Başta İstanbul olmak üzere, Osmanlı Devleti’nin çeşitli kültür merkezlerinde yaşamışlardır.

Birçoğu, şiir ve sanat etkinliklerine uygun ortamlar olan tarikat çevreleriyle ilişkilidir. Bu yüzyılın önde gelen kadın şairleri Leyla Hanım, Şeref Hanım ve Adile Sultan’dır. Üçü de divan sahibidir. Şiirlerinde dinî ve tasavvufi konuları yoğun olarak işlemişlerdir.Leyla ve Şeref Hanım, gazellerinde beşerî aşka daha çok yer vermiştir.

Leyla ve Şeref Hanım, gazellerinde beşerî aşka daha çok yer vermiştir. Adile Sultan ise, ilahî aşka ağırlık vermesiyle onlardan ayrılmaktadır.

Bürokrat bir aileye mensup olan Leyla Hanım, dönemin meşhur şairlerinden İzzet Molla’nın yeğenidir. Şair olarak yetişmesinde dayısı (İzzet Molla) nın katkısı olmuştur. Yazdığı methiyeler sayesinde sarayla ilişki geliştirmiş, kendisine maaş bağlanmıştır. Şeref Hanım: Şair bir babanın kızıdır

Bürokrat bir aileye mensup olan Leyla Hanım, dönemin meşhur şairlerinden İzzet Molla’nın yeğenidir. Şair olarak yetişmesinde dayısı (İzzet Molla) nın katkısı olmuştur. Yazdığı methiyeler sayesinde sarayla ilişki geliştirmiş, kendisine maaş bağlanmıştır. Serbest hayat tarzından dolayı eleştirilmiştir. Tam bir divan sahibi olarak neredeyse bütün nazım şekillerinde şiir söylemiştir. Gazellerinde rindane eda ve beşeri aşk belirgindir. Dinî içerikli şiirlerinde ise peygamber ve ehl-i beyt sevgisi, Mevlana hayranlığı ve Kerbela acısı dikkat çekmektedir. Çok sayıda nazire söylemiştir

Şeref Hanım: Şair bir babanın kızıdır. Divanında toplam 677 manzume bulunmaktadır. Bunlar arasında 255 gazelden sonra kıt’a nazım şekliyle yazdığı 122 tarih manzumesi dikkat çekmektedir. Aile fertleriyle ilgili son derece sıradan konularda bile tarih manzumesi yazmıştır. Üslup ve içerik olarak Leyla Hanım’ı takip etmiştir.

Divanındaki “Tahassürname” ve “İftirakname” başlıklı manzumelerinde hayatına ve

kişiliğine yön veren olayları dile getirmektedir. Aruzlu şiirlerinin yanında, hece vezniyle ilahiler de yazmıştır. Hayırsever kişiliğiyle bilinen Adile Sultan’ın bazı şiirleri bestelenmiştir.

Çevgân: Eski Türklerin oynadıkları, Avrupa’da “polo” adıyla bilinen oyundur.

Bir kazasker kızı olan Sıdkî Hatun ile hattatlığı şairliğinden daha güçlü olan Ani Fatma Hatun, XVII. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Doğru cevap B'dir.

Leyla Hanım (Saz), Hekimbaşı İsmail Paşa’nın kızı olarak 1845’te İstanbul’da doğmuş, babasının görevi nedeniyle yedi yaşına kadar bulunduğu sarayda iyi bir eğitim almış, şairliğinin yanında besteciliği ile de tanınmış olan bir şairdir. Doğru cevap D'dir.

Nakiye Hanım (1845-1879), şair Şeref Hanım’ın yeğenidir. Daha çok eğitimciliği ile tanınır. Türkçe ve Farsça şiirleri dergilerde yayımlanan şair, eğitim faaliyetlerinden dolayı II. Abdülhamit tarafından ödüllendirilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Ani Fatma Hatun, XVII. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Doğru cevap E'dir.

Çevgân: Eski Türklerin oynadıkları, Avrupa’da “polo” adıyla bilinen oyun. Arapçada sözcükler, eril (müzekker) ve dişil (müennes) olarak iki türlüdür. Bu ayrıma göre, şems sözcüğü eril, Farsça olan mâh’ın Arapça karşılığı kamer ise dişildir. Doğru cevap B'dir.

Kadın şairlerin üslubu, Şeref Hanım’ın aşağıdaki mısralarında olduğu gibi, bir yanıyla çekingen ve kısık seslidir:

Şerefâ sencileyin bî-mâye

Ne cesâretle alır şiiri ele

Senin eş‘âr-ı perîşânından

Yegdir Âşık Ömerin nazmı bile

Doğru cevap C'dir.

Hazire, cami, tekke ve türbe gibi mekânların mezarlık olarak da kullanılan, etrafı duvar veya parmaklıkla çevrilmiş bahçe kısmıdır. Doğru cevap E'dir.

Hicrân, burada "ayrılık; unutulmaz acı, keder" anlamında kullanılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Divan şiirinde kullanılan nazım şekillerinden neredeyse hepsiyle şiir söyleyen Şeref Hanım’ın divanında toplam 677 manzume bulunmaktadır. Doğru cevap D'dir.