XIX. YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 1

XIX. yüzyılda kaleme alınmış, müellifi bilinen iki mensur sûrname tespit edilmiştir. İlki,
divanı da bulunan İstanbullu Mehmet Lebib Efendi’nin yazdığı, II. Mahmut’un kızı Mihrimah Sultan’la Ferik Mehmet Paşa’nın 1836 yılındaki düğünlerini konu edinen Sûrname’dir.
Başlangıç ve bitiş kısımları ile manzum olan eserin iç kısımlarında sık sık şairin kendisine
ve başka şairlere ait manzumeler vardır. Eserde günlerce devam eden düğüne gelen davetlilerin tek tek adları, cihaz (çeyiz) ve arus (gelin) alayı, yapılan türlü eğlenceler, nişan alayı, ziyafetler teferruatlı bir şekilde anlatılmıştır. Bu dönemde yazılan diğer sûrname ise yine divan sahibi bir şair olan Abdunnafi İffet Efendi’nin (Abdî) yazdığı Sûrname-i Selatin’dir. Edebiyatımızda son sûrname olarak bilinen bu eserde Sultan Abdülmecit’in kızları Cemile Sultan ve Münire Sultan’ın 1858 yılında gerçekleşen düğünleri anlatılmaktadır. Konu olarak diğer sûrnamelerdeki geçit törenleri ziyafet ve eğlencelerin nitelendiği bu sûrnamenin oldukça ağır ve külfetli bir dili vardır.

İnşa meselesi, bu yüzyıldaki edebî tartışmaların önemli bir konusu hâlindedir. Bir taraftan
eskiden olduğu gibi münşeat mecmuaları derlenmeye devam ederken bir yandan da belagat kitaplarında önemli bir bölüm olarak “inşa” meselesi üzerinde durulmaya başlanmış, 
inşa ve münşeat konulu -birçoğu eğitim-öğretim amaçlı olan- kitaplar kaleme alınmıştır.
Süleyman Paşa’nın, belagat konusunu işlediği eseri Mebani’l-İnşa’sı başta olmak üzere Manastırlı Mehmet Rıfat’in Nüzhetü’l-Münşeat (İstanbul 1868) ve Zübdetü’l-Münşeat’ı (İstanbul 1882), Sahhaf Nurî Efendi’nin derleyip padişah Abdulaziz’e sunduğu Münşeatı Aziziyye fi Âsari Osmaniyye (İstanbul 1875), Mustafa Reşid’in Bedayi’ü’l-İnşa (İstanbul 1885) ve İnşa Muallimi (İstanbul 1893) adlı eserleri, Mehmet Atıf ’ın Gülzar-ı Münşeat’ı (İstanbul 1871), Sadık Rıfat Paşa’nın İnşa’sı (İstanbul 1891), Abdulahad Nuri’nin Münşeat-ı Kavanin’i (İstanbul 1887), Muallim Naci’nin İnşa ve İnşad’ı (İstanbul 1893), Faik Reşad’ın Amelî ve Nazarî Talim-i Kitabet yahud Mükemmel Münşeat’ı (İstanbul 1900) gibi pek çok eser kaleme alınmıştır. Hatta Mehmet Fuat’ın Hanımlara Mahsus Usul-i Kitabet ve İnşa’sı (İstanbul 1899) ve Ahmet Erib’in Hanımlara Münşeat’ı (İstanbul 1892) gibi doğrudan hanımlara yazışma usul ve esaslarını öğretme amaçlı eserler dahi kaleme alınmıştır.

İnşa meselesi, bu yüzyıldaki edebî tartışmaların önemli bir konusu hâlindedir. Bir taraftan
eskiden olduğu gibi münşeat mecmuaları derlenmeye devam ederken bir yandan da belagat kitaplarında önemli bir bölüm olarak “inşa” meselesi üzerinde durulmaya başlanmış, inşa ve münşeat konulu -birçoğu eğitim-öğretim amaçlı olan- kitaplar kaleme alınmıştır. Süleyman Paşa’nın, belagat konusunu işlediği eseri Mebani’l-İnşa’sı başta olmak üzere Manastırlı Mehmet Rıfat’in Nüzhetü’l-Münşeat (İstanbul 1868) ve Zübdetü’l-Münşeat’ı (İstanbul 1882), Sahhaf Nurî Efendi’nin derleyip padişah Abdulaziz’e sunduğu Münşeatı Aziziyye fi Âsari Osmaniyye (İstanbul 1875), Mustafa Reşid’in Bedayi’ü’l-İnşa (İstanbul 1885) ve İnşa Muallimi (İstanbul 1893) adlı eserleri, Mehmet Atıf ’ın Gülzar-ı Münşeat’ı (İstanbul 1871), Sadık Rıfat Paşa’nın İnşa’sı (İstanbul 1891), Abdulahad Nuri’nin Münşeat-ı Kavanin’i (İstanbul 1887), Muallim Naci’nin İnşa ve İnşad’ı (İstanbul 1893), Faik Reşad’ın Amelî ve Nazarî Talim-i Kitabet yahud Mükemmel Münşeat’ı (İstanbul 1900) gibi pek çok eser kaleme alınmıştır. Hatta Mehmet Fuat’ın Hanımlara Mahsus Usul-i Kitabet ve İnşa’sı (İstanbul 1899) ve Ahmet Erib’in Hanımlara Münşeat’ı (İstanbul 1892) gibi doğrudan hanımlara yazışma usul ve esaslarını öğretme amaçlı eserler dahi kaleme alınmıştır

19. yüzyılda belagat ve gramer kitaplarında artış görülür. Matbaanın yaygınlaşmasının yanı sıra her iki konunun ders programlarında yer alması verimliliğin en başta gelen sebebidir. Bir yandan klasik belagati devam ettirmek isteyen gelenekçilerin, öte taraftan Batı retoriğini benimseyip eski belagatle birleştirmeye çalışanların gayretleri bu yayın zenginliğinin bir başka nedenidir.