XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI

Kazakistan toprakları çok geniş olduğu için tarih öncesi dönemde bu topraklarda tek bir kültür hâkim olmamıştır. Bronz Çağında (MÖ 2. binyıl) Andronovo kültürü adı verilen insan yerleşimleri Kazakistan’ın büyük kısmında arkeologlar tarafından tespit edilmiştir. Sonrasında ise İskitler adıyla tanınan ve sanat tarihi açısından büyük bir öneme sahip ‘hayvan sanatı’nı üreten göçebeler Kazakistan bozkırında hâkim olmuştur. Doğru Cevap A'dır.

Çağlar boyunca bugünkü Kazakistan topraklarının farklı bölgeleri farklı imparatorluklar içinde yer almıştır. Kazaklar, çeşitli dönemlerde bu bozkırlarda göçebe olarak yaşayan Türk soylu toplulukların kalıntılarının birleşmesi ve ayrıca çeşitli Sibirya kavimleri ile bazı Moğol boylarının bu birliğe katılması neticesinde, yaklaşık olarak XV. yüzyılda oluşmuştur. Doğru Cevap E'dir.

Kasım Han dönemi bağımsız bir Kazak hanlığının başlangıcı olarak görülür. Onun döneminde Kazak etkisi bugünkü güneydoğu Kazakistan’dan Ural Dağlarına uzanıyordu. Doğru Cevap B'dir.

Kazak Bölgesinde Rus Yönetiminin Kurulması 1730lar ile 1860 tarihleri arasındadır. Doğru Cevap C'dir.

Rus denetiminin sıkılaşması üzerine yeni idari sisteme muhalefet eden Kazaklar, Ruslara ve onları destekleyen Kazaklara karşı zaman zaman ayaklandılar: Kişi Cüzde Sultan Karatay (1805-1816) ve Sultan Arın Gazi (1815-1821), Orta Cüzde Sultan Kenesarı (1837-47) ayaklanmaları bunlara örnek olarak verilebilir. Özellikle Ablay Han’ın torunlarından Kenesarı on yıldan uzun bir süre Rus yerleşimlerine ve iktidarını tanımayan Kazak obalarına baskınlar yaptı. Rusların saldırıları karşısında Semireçye’ye, oradan da Kırgız topraklarına gitmek zorunda kaldı ve buradaki savaşta öldürüldü. Bundan sonra Kazaklar artık tamamen Rus hâkimiyeti altına girmişti. Doğru Cevap D'dir.

Rus köylülerin Kazak topraklarına göçü 1860’larda başladı. Bu göç hükümet tarafından başarılı bir kolonizasyonun en önemli temeli ve Rusya’nın kendi tarım problemini çözmenin yolu olarak görülüyordu. Kazak bozkırına Rus ve Ukraynalı köylülerin yerleştirilmesi toprak dağılımını da etkiledi. 1861’de Rus hükümeti “Kırgız bozkırına köylü nüfus yerleştirilmesiyle ilgili geçici kanun”u çıkardı, buna göre her çiftçi belli büyüklükte toprak alıyor, genellikle de en iyi otlak alanlar Rus köylülere veriliyordu. Ayrıca Ruslar bozkırda askeri Kozak kaleleri kuruyor ve bunların etrafındaki birkaç kilometrelik bir kuşağa yerli halk giremiyordu. Doğru Cevap E'dir.

XVIII. yüzyıl sonunda II. Katerina Tatar din adamları aracılığıyla İslamiyetin etkisini artırmaya çalıştı; zira dindarlaşmış göçebelerin daha uysal ve yönetilebilir olacağına inanmıştı. II. Katerina’nın step bölgesini kontrol altına almak ve Kazakları yerleşik hayata geçirmek için XVIII. yüzyıl sonunda aldığı kararlarla bu bölgede camiler, okullar açıldı. Doğru Cevap A'dır.

Çokan Velihanov, Ibıray (İbrahim) Altınsarin, Abay Kunanbayev Kazak aydınları arasındadır. Doğru Cevap C'dir.

1905 Rus Devrimiyle ilan edilen özgürlükler Kazaklara ekonomik ve dinî konuların tartışıldığı toplantılar yapma imkânı tanıdı. Bu toplantılarda üç eğilim ortaya çıktı: Türkistanlı ve Tatar mollaların başı çektiği dinî-siyasi çizgi, yerli aydınların temsil ettiği Batıcı liberal çizgi ve küçük bir grubun yöneldiği sosyalist çizgi. Kısa zamanda bu eğilimler netleşti ve ilk siyasi oluşumlara zemin hazırladı. Doğru Cevap D'dir.

İlk Kazakça-Rusça (Rusça-Kazakça bölümüyle birlikte) sözlük 1883’de Taşkent’te İşmuhammed Bukin tarafından yayımlandı. Sözlük değiştirilmiş Kiril alfabesiyle hazırlanmış olmasına rağmen Kazakça kelimeler Arap harfleriyle de basıldı. Yerel dillerdeki yayınlar Çarlık yönetimi tarafında sıkı bir şekilde denetlendiği için Altınsarin’ın Kazakça gazete yayımlama istekleri reddedilmiştir.  Doğru Cevap C'dir.