XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI

Rus sanayi devriminin baskısını yakından hisseden Tatarlar yeni duruma ayak uydurmada başarılı olamadılar. Tatar girişimcilerden ancak bir kısmı atölyeden fabrikaya geçiş yapabildi; çoğunluk ise hızla gelişen makineleşmede Rus rakiplerinin gerisinde kaldı. Doğru cevap A’dır.

1893’te Türkistan’a seyahat eden Z. Bigi, burada gördüklerini Maveraünnehr’de Seyahat adlı eserinde topladı. Doğru cevap B’dir.

Rusya Müslümanlarını düştükleri bu çıkmazdan kurtarmak için derhal bazı tedbirlerin alınması gerektiğini söylüyordu. Gaspıralı’nın öngördüğü tedbirlerin başında eğitim reformu geliyordu. Doğru cevap C’dir.

Ceditçilik denen sosyal ve fikrî akım Gaspıralı’nın adıyla özdeşleşmiştir; bu akımın başlatıcısı odur. Doğru cevap D’dir.

Rusya Türklerinin fikrî, kültürel ve siyasî hareketleri onun çıkardığı Tercüman gazetesi ile başlar. Doğru cevap E’dir.

Onun öngördüğü dil, 1883’den beri Tercüman gazetesi aracılığıyla yaygınlaştırmaya çalıştığı Kırım Türkçesiydi. Osmanlı Türkçesine yakın olan Kırım Türkçesi, Kıpçak lehçesinden de unsurlar taşıması sebebiyle, bütün Türk lehçeleri arasında “orta” bir konumdaydı. Doğru cevap B’dir.

Gaspıralı, 1905 Devrimine kadar üstü kapalı bir şekilde, hürriyetin ilanından sonra açık açık Türk birliği fikrini gerçekleştirmek için uğraştı. 1905 yılında gazetesinin başlığı altına “Dilde, Fikirde, İşde Birlik” ibaresini koydu. Doğru cevap E’dir.

Gaspıralı’nın Kadınlar adlı risalesi (Bahçesaray, 1903), “dünyada ne kadar er kişi var ise o kadar da kadın-kız vardır” cümlesiyle başlıyordu. Doğru cevap A’dır.

Muhlise Bubî (1869- 1937): Rusya Müslümanları kadınlarının eğitimine hayatını adayan önderlerdendir; kadılık makamına seçilen ilk kadındır. Doğru cevap C’dir.

Avrupa medeniyetiyle olan temas sonucunda ortaya çıkan modern Tatar edebiyatının öncüsü olarak Kayyum Nâsırî gösterilir. Onu Tatar aydınlanmasının başlatıcısı olarak kabul edenler de vardır. Doğru cevap B’dir.