XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK EDEBİYATI

Arap edebiyatında Cahiliyye devrinden itibaren görülen nazire, İslami dönemde Ka’b bin Züheyr’in Hz. Peygamber için yazdığı “Bânet Süâd (= Sevgi­li Uzaklaştı)” adındaki na’tına yazılan şiirlerle en geniş şekilde görülmeye başlanmış ve kesintisiz devam edip gelmiştir. Ancak terim olarak nazire yerine “mu’âraza” yanında “ihtizâ” ve “muhâkât” kelimeleri de kullanılmış, çok sonraları “taklîd”, “nazîr” ve “mesîl” terimlerine de yer verilmiştir (Durmuş 2006: 455 vd.)

Genellikle gazel ve kaside nazım şekilleriyle yazıldığı görülen nazirelerin, mesnevi, müstezat ve musammat nazım şekillerinde yazılmış örnek­leri de bulunmaktadır (Köksal 2006: 21). Ancak gazel tarzının nazirede önemli bir yeri vardır. Bu bakımdan farklı nazım şekillerinde yazılan şiirlere gazel ile “cevab” veya “nazire” yazıldığını da belirt­mek gerekir.

Kendisi örnek alınarak benzeri yazılan şii­re “zemîn” veya “model” şiir denir.

Bugünkü bilgilerimize göre, Türk edebiyatında yazılan ilk nazire mecmuası Ömer b. Mezîd’in orta­ya koyduğu Mecmû’atü’n-nezâ’ir adlı eserdir. İngil­tere (Londra)’de, Türk Dil Kurumu’nda ve Atatürk Üniversitesi Karahanoğlu Bağış Kitapları nr. 10d 91’de olmak üzere üç nüshası bilinen bu eser, 1436 yılında derlenerek Sultan II. Murâd’a sunulmuş­tur (Karabey 1996: 67).

Mecmû’atü’n-nezâ’ir’den 76 sene sonra, 1512 yılında, yazılan Câmi’ü’n-nezâ’ir, daha çok şaire yer vermiş ve 266 şairden 2824 şiir almıştır. Sul­tan II. Bâyezîd’in öldüğü ve I. Selîm’in tahta çık­tığı senede yazılan Câmi’ü’n-nezâ’ir, Eğirdirli Hacı Kemâl’in eseridir.