XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ

Rusların İgor destanı, Rusların Kıpçaklarla  olan çatışmalarını konu alır. Doğru yanıt: B'dır.

Kıpçaklar, 1250 yılında Mısır'da Memluk devletini kurdular. Doğru yanıt: C'dir.

Kodeks Kumanikus (Kıpçak kitabı), İtalya'da Venedik Saint Marcus kütüphansinde bulunmaktadır. Bu kitap, Kıpçak dili gramerini konu almıştır. Doğru yanıt: E'dir.

"Kitabü'l-İdrak li-Lisani'l Etrâk", Endülüslü Ebu Hayyan'ın Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazdığı eserdir. Doğru yanıt: D'dir.

"saramsak" sözcüğünün aslı "sarımsak" iken "ünlü genişlemesi" olmuş "ı-a"ya dönüşmüştür. Doğru yanıt: B'dir.

"aşağı" sözcüğü zamanla "ünlü genişlemesi" (ı-a) nedeniyle "aşağa" olmuştur. Doğru yanıt: Bu sözcükte "ünlü yuvarlaklaşması" yoktur. Doğru yanıt: E'dir.

"bıç" sözcüğünde, "ünlü incelmesi" (ı-i) olmuş, "biç"'e dönüşmüştür. Doğru yanıt: D'dir.

Kıpçak Türkçesinde "-ga" eki ünsüz uyumunda düzensizlik gösterir. "atganda" örneğinde olduğu gibi..Ünsüz uyumu olsaydı "atkanda" olacaktı. Doğru yanıt: C'dir.

"hayva" sözcüğünde "ünsüz" türemesi" olmuştur. "ayva" sözcüğü ünsüz türemesine uğrayarak "hayva" olmuştur. Bu sözcükte "ünsüz düşmesi" yoktur. Doğru yanıt: E'dir.

İlk satırlarında 1303 tarihi yazılı olan ve 1362 yılında Petrarca tarafından Venedik Cumhuriyetine hediye edilen eserin günümüze ulaşan tek nüshası, İtalya’da Venedik Saint Marcus Kütüphanesindedir. Latince olan Kodeks Kumanikus’un anlamı “Kıpçak Kitabıdır. Kodeks Kumanikus, Karadenizin kuzeyindeki Kıpçak Türklerinden İtalyanlar ve Almanlar tarafından derlenmiş malzemelerden oluşan iki defterin birleştirilmesiyle oluşmuş bir eserdir.

Kitab-ı Mecmu-ı Tercüman-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî
1343 veya 1345 yılında Halil bin Muhammed el-Konevî adlı Konyalı bir Türk tarafından yazılmış veya istinsah edilmiş olan eser bir sözlük ve dil bilgisidir. 63 yaprağı Arapça- Türkçe sözlük ve dil bilgisi, 13 yaprağı Moğolca-Farsça sözlük olan eserin günümüze ulaşan tek nüshası Holanda’da Leiden Akademi Kütüphanesi’ndedir.

Et-Tuhfetü’z-Zekiyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye
Memluk Kıpçak sahasına ait bir sözlük olan eserin yazıldığı tarih ve yer kesin olarak bilinmemektedir. Eserin tek nüshası İstanbul Beyazıt Devlet Kütüphanesi Veliyüddin Efendi Bölümündedir. Harekeli olmayan eserde Türkçe sözler kırmızı, Arapça sözler siyah mürekkeple yazılmıştır.

Kitabu Bülgatü’l-Müştak fî Lugati’t-Türk ve’l-Kıfçak 

Cemâleddin Ebū Muhammed Abdullah et-Türkî tarafından 14. yüzyılın ikinci yarısında veya XV. yüzyılın başlarında yazıldığı tahmin edilen Arapça-Türkçe bir sözlüktür. Günümüze ulaşan tek nüshası Paris’te Biblioteque Nationale Türkçe Yazma Bölümündedir.

Düzlük Uyumu ve Yuvarlaklık Uyumu
Kıpçak sahası eserlerde tam anlamıyla düzlük uyumu ile yuvarlaklık uyumunun hakim
olduğunu söylemek mümkün değildir (Toparlı 1992:67). Düzlük uyumu, dudak düz iken
boğumlanan “a,e,ı,i” düz ünlülerinin kalınlık incelik uyumları da dikkate alınarak aynı
sözde bir arada bulunmasıdır.

Dudaklar yuvarlakken oluşan o, ö, u, ü ünlülerinin sırasıyla dudaklar düz iken boğumlanan “a, e, ı, i” düz ünlülerine dönüşmesi Kıpçak sahası metinlerinde de görülmektedir.

Ünlülerde Yuvarlaklaşma
a, e, ı, i düz ünlülerinin sırasıyla o, ö, u, ü yuvarlak ünlülerine dönüşmesi olayıdır.

Ünsüz Ötümlüleşmesi
Boğumlanmaları sırasında ses telleri titreşmeyen ötümsüz ünsüzlerin ses telleri titreşerek oluşan ve karşılıkları olan ötümlü ünsüzlere (p>b, t>d, v>f, g>k, ġ>ḳ, ş>j, ç>c, s>z) dönüşmesi olayıdır.

Ünsüz Dudaksılaşması
Dudak ünlüsü veya ünsüzünün etkisiyle, yanlarında bulunan sesin dudak ünsüzüne
dönüşmesi olayıdır.

Ünsüz Genizsileşmesi
Ses boğumlanması için gerekli hava akımının ağızdan çıkmasıyla oluşan ağızsı ünsüzün,
hava akımın burundan çıkmasıyla oluşan bir genizsi ünsüzün etkisiyle geniz ünsüzüne
dönüşmesi olayıdır.

Kıpçak adlandırmasına, şu anki bilgilere göre ilk olarak 759 yılında dikilmiş olan Bayan Çor yazıtında rastlanmaktadır.