XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ

Kitabu Evsaf-ı Mesacidi’ş-Şerife dil incelemesi:

yap-: ‘yapmak, inşa etmek’

yap-u: ‘yapı’

-u: fiilden isim

+sı: iyelik 3.tk

Doğru cevap D’ dir.

[işik] Köktürkçedeki “kapıg” kelimesi daha sonra Eski Anadolu Türkçesinde “kapu”, günümüz Türkiye Türkçesinde ise “kapı” olarak devam etmiştir. Ancak Orta Türkçe döneminde Oğuzca olmayan lehçelerde bu kelimenin yanı sıra, aynı anlamda “eşik / işik” kelimesi de kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde Türkiye Türkçesinde hala “kapı” kullanılmaktadır. Kıpçak ve Karluk lehçelerinde ise “eşik / işik” tercih edilmiştir. Ancak, Azerbaycan Oğuzca’sında da bu anlamda “eşik /işik” yaygındır. Anadolu’da ise o kelime “kapının altı veya onu” için kullanılır. Doğru cevap E’ dir.

Eserin dil incelemesi:

firişte . (< Far.) ‘melek’

+ler+: cokluk

+i: iyelik 3.tk.

Doğru cevap D’ dir.

[kendü] Köktürkçede ‘dönüşlülük zamiri’ olarak hem ‘kentu’, hem de ‘öz’ kelimeleri vardı. Günümüzde Oğuz lehçesi olan Türkiye Türkçesinde ‘kendi’ devam etmekte, diğer Kıpçak ve Karluk lehçelerinde ise ‘oz’ kullanılmaktadır. Eski Anadolu Türkçesinde de Göktürkçede olduğu gibi ‘kendü’ zamiri yaygındır. Bazen ‘öz’ de kullanılmıştır. Yusuf u Züleyha Eski Anadolu Türkçesine aittir. Doğru cevap B’ dir.

Eserin dil incelemesi:

Doğru cevap D' dir.

Doğru cevap E'dir.

(yüzüni): Eski Anadolu Türkçesinde 3. kişi iyelik eki dâima düz ünlü iledir. Yuvarlak ünlülü şekil kullanılmaz. Ancak sadece birkaç örnekte eklendiği kelimenin yuvarlak ünlüsüne uyduğu görülmüştür. Buradaki örnek de o yuvarlaklaşmalardan biridir.

(eger … ĥāśıl ol-a) “Eger” kelimesiyle birlikte kullanılan fiiller istek kipleri ile çekimlendiğinde, zarf-fiil yapısı oluşturulur. Bu yapı “hasıl olduğunda, hasıl olursa” tarzında günümüze aktarılabilir.

(çün … işit-di) “Çün” kelimesiyle birlikte kullanılan fiiller geçmiş zaman ile çekimlendiğinde, zarf-fiil yapısı oluşturulur. Bu yapı “işitince, işittiğinde” tarzında günümüze aktarılabilir.

beŋze

[işik] Köktürkçedeki “kapıg” kelimesi daha sonra Eski Anadolu Türkçesinde “kapu”, günümüz Türkiye Türkçesinde ise “kapı” olarak devam etmiştir. Ancak Orta Türkçe döneminde Oğuzca olmayan lehçelerde bu kelimenin yanı sıra, aynı anlamda “eşik / işik” kelimesi de kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde Türkiye Türkçesinde hâlâ “kapı” kullanılmaktadır. Kıpçak ve Karluk lehçelerinde ise “eşik / işik” tercih edilmiştir. Ancak, Azerbaycan Oğuzcasında da bu anlamda “eşik /işik” yaygındır. Anadolu’da ise o kelime “kapının altı veya önü” için kullanılır.

güzellik

[yoġıdı] Sonu /k/ ile biten yok kelimesinin arkasında ünlü ile başlayan ek getirilince ötümlüleşme olmuştur: yok idi > yoġıdı.

[şoyla-] Bu kelime “söyle-” fiilinden farklı bir şekildir. Semih Tezcan (TEZCAN 1978), Eski Tüekçede “söz” anlamına gelen “sab” şeklinden türetildiğini göstermiştir: sab+la- > savla- >> soyla-. Burada ünlünün yuvarlaklaşması, sab/sav kelimesindeki dudak ünsüzünün etkisi ile olmuştur. Lehçelerden benzer örnekler: eb > ev > öy.

kahraman

başkan-ulu

"deguldir" ad soylu bir sözcüktür. "-dir" ek eylemini çıkardığımızda "degul" kökü isim soylu bir sözcüktür. Doğru yanıt: C'dir.

dir-di (der-di) dir: fiil kökü, geniş zaman/"-di" hikaye birleşik zaman eki

Doğru yanıt: B'dir.