XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ

I. Tipteki kişi ekleri, kişi zamiri kaynaklı oldukları düşünülen eklerdir ve bunlar duyulan-farkına varılan geçmiş zaman, geniş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman, bazı istek kipi çekimlerinde zamir kökenli kişi ekleri kullanılır: hem sen çagır içer sen hem men kobuz çalar men (Mev.); ben o kuşvan ki bî-hengâm öterven / ya tıflem bilüsüz ılan dutarvan (Işk.); yirümden ayrılısarvan visâl gözleyüben / helâk idiser üm(m)îd ile inkisâr dirîg (Işk.); şikâyeti saŋa ‘arz eylerüz (MF.); bilürsin kalmayısar kâle hâlüŋ (Hus.Şir.); biti göndermişsiz geldi irişdi (KVz.).
II. tipteki kişi ekleri ise iyelik eki kaynaklı olduğu düşünülen eklerdir. Bunlar ise görülen geçmiş zaman ve dilek-şart çekimlerinde iyelik kökenli ekler kullanılmıştır: gözümi açdum çü bakdum dört yaŋa (MF.); iy firişteler muhammed ümmetini nice bulduŋuz (MC); göŋlinden geçdi kim ‚acabâ ‚arşuŋ ululugı ne kadar ola uçsam görsem diyü (MC); bir kaç haslet birle ârâste olsaŋ gerek (Mrzb.).
Görüldüğü gibi B seçeneğindeki görülen geçmiş zaman çekiminde II. tipteki iyelik kaynaklı kişi ekleri kullanılmaktadır.

Eski Anadolu Türkçesi metinlerinin ünlüler açısından en karakteristik özelliği düzlük-yuvarlaklık uyumunun olmamasıdır.

Oğlum kelimesinin kökü “oğul”da ünlü düşmesi yaşanmıştır.

Ağzın, Gönlün, Oğlum ve Burnun örneklerinde ünlü düşmesi görülmektedir. Böyle seçeneğindeki örnek “bu ile” halinde iken ünlü kaynaşmasından sonra “böyle” olmuştur.

Yalvar, Kuyu, Ayak ve Ayır seçeneklerinde ünsüz harflerde sızıcılaşma meydana gelmiştir. Üzüm seçeneğinde ise özgününde “yüzüm” olan sözcük “üzüm” haline gelmiş, başındaki ünsüz düşmüştür.

Ayır, Kuyu, Yalvar ve Ayak seçeneklerinde ünsüz harflerde sızıcılaşma, Mengü seçeneğinde (mengü – bengü) ise genizleşme olayı görülmektedir.

Yük elinden, Yüce göklerden, Andan sonra ve Kıldan kıla seçeneklerinde ayrılma hal eki görülür. Baş ağrısı seçeneğinde ise “ağrısı” kelimesinde ilgi (tamlama) hal eki görülmektedir.

Karşılıklı olarak yapılan işlerde kullanılır, Birliktelik bildirir, Sebep bildirir ve Çeşitli zarfların teşkilinde kullanılır. seçeneklerinde vasıta halinin işlevinden bahsedilmektedir. Cümlede belirtili nesne görevi görür seçeneği yükleme halinin bir işlevidir.

On altı yaş yaşladum bir gün ola düşem ölem sen kalasın seçeneğinde 1. teklik
Elli yıldan sonra gelgil istegil / bulasın istedüğün gire ele seçeneğinde 2. teklik
Ve muhakkak bilesiz necât ehli siz misiz seçeneğinde 2. çokluk
Kardaş bu sözün girçeğin nice bilevüz seçeneğinde 1. çokluk
Kim bilür müstakbeli nice gele seçeneğinde ise 3. teklik kişi iyelik eki görülmektedir.

Seni kaygulu görürven seçeneğinde 1. teklik,
Şimdi tevekkül iderüz seçeneğinde 1. çokluk,
Çelebeyi ne sanur sen seçeneğinde 2. teklik,
Niye gülişürsiz? seçeneğinde 2. çokluk ve
Nazar itdi görd, kim biregü zinâ ider seçeneğinde 3. teklik kişi iyelik eki bulunmaktadır.

Arap harfleriyle yazıldığı için bu dönemdeki ünlü çeşitlerini sadece alfabenin imkan verdiği ölçüde tespit edebilmekteyiz. Türkçedeki 8 ünlü fonemini göstermek için Arap harflerinde sadece 3 harf bulunmaktadır: elif: /a/, /e/; ye: /ı/, /i/; vav: /o/, /ö/, /u/, /ü/. Uzun ünlüleri göstermek için farklı harfler olmadığından dolayı EAT’de o tür ünlülerin takip edilebilmesi de zordur. Türk dilindeki dokuzuncu ünlü olan /é/ (kapalı e) sesi için de özel bir harf olmadığından, hangi metnin dilinde bulunup hangisinde bulunmadığını belirlemek güçtür