XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ

EAT döneminde kalınlık-incelik uyumu sağlamdır.

Görülen geçmiş zaman 1.tekil kişi eki

oğlan

kapusı

ayrılısarvan

-(y)Up dUr(U)r

Şimdiki Zaman

Gelecek Zaman

Görülen geçmiş zaman

Arap harfleriyle yazıldığı için, bu donemdeki unlu çeşitlerini sadece alfabenin imkan verdiği olçüde tespit edebilmekteyiz. Turkçedeki 8 unlu fonemini göstermek icin Arap harflerinde sadece 3 harf bulunmaktadır: elif ( ا): /a/, /e/; ye ( ى): /ı/, /i/; vav ( و): /o/, /o/, /u/, /u/. Doğru cevap A’ dır.

Ünlü Düşmesi: Orta hecedeki vurgusuz dar ünlülerin düşmesi Türkçe için bir genel eğilimdir. EAT metinlerinde de bu eğilim yaygındır: göŋlüŋ, oġlumı, aġzın. Doğru cevap B’ dir.

Ötümlüleşme: EAT döneminin ünsüzler bakımından en karakteristik değişmesi kelime başında ve iki unlu arasında /t/, /k/ ve /ç/ ünsüzlerinin ötümlüleşme eğiliminin yaygın olmasıdır. Doğru cevap D’ dir.

Türk dilinde sayı sıfatlarından ve topluluk bildiren isimlerden sonra gelen kelimeler çokluk eki almazlar. Fakat EAT.’de az da olsa bu durumlarda da +lAr ekinin kullanıldığı görülmektedir: saŋa bir kaç ögütler vireyin ben / ki her birisi durr olaya mercan; ardına bir kaç oglanlar düşmiş gider. Doğru cevap C’ dir.

İyelik Ekleri: EAT.’deki iyelik ekleri hem Eski Türkçedeki şekillerle hem de günümüz Türkiye Türkçesindeki şekillerle aynıdır. Sadece ünlülerinde küçük farklılıklar vardır. TTk.’deki büyük ünlü uyumu EAT.’de tam gelişmemiş olduğundan, bu donemde 1. ve 2. kişi ekleri sadece ‘dar-yuvarlak unlu’, 3. kişi ise sadece ‘dar-düz unlu’ ile kalıplaşmıştır. Doğru cevap E’ dir.

Bulunma Hâli (locative) +dA: Unsuz uyumuna uymaz. Sadece otumlu olarak +da / +de şeklinde eklenir: pes anı bir yerde gizledi (Mrzb.); gah odında vu gah suda idi (Harname); sag yanumda bir canavar gürledi / anı işitdi atum, kan derledi (Gzvt.); vardı, bir su katında oturdı (Kelile). Doğru cevap C’ dir.

Ayrılma Hâli (ablative) +dAn: Tamlayan durumundaki isimlere gelerek, tamlanan kelimenin ‘turediği nesneyi ifade eder’: bir ulu şehirdür daşdan kireçden /içinde bir evi yokdur agacdan. Doğru cevap B’ dir.

Görülen Geçmiş Zaman: Bu zamanın asıl eki “-d+kişi” dir. 1. kişi için “-mIş+kişi” de kullanılmaktadır. Nadiren de olsa 1. kişi icin “-(y)Up durur+kişi” eki de görülmektedir. Doğru cevap E’ dir.