XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ

Bazı ünsüz sesler Arapçada olmadığı için Arap alfabesinde de onların harfi yoktur (p, ç, ŋ gibi). Farslar ve Türkler kendi dilleri için Arap alfabesini kullanırken bu seslere karşılık yeni harfler de yaratmışlardır (/p/ için üç noktalı be; /ç/ için üç noktalı çim, gibi). Bu yüzden /p/, /ç/, /ŋ/ gibi sesler için Eski Anadolu Türkçesinde farklı yazımlarla karşılaşılmaktadır.

Eski Uygur Türkçesinde bazı ekler kelimeden ayrı olarak yazılıyordu. Aynı yazım geleneği Orta Asya Türk lehçelerinin Arap harfleriyle yazılmaya başlandığında da devam ettirilmişti. O yazım geleneği, Anadolu’daki Oğuzların yazdığı bazı metinlerde de görülmektedir.

Oğuzlar bugünkü Türkiye, Rumeli, Azebaycan, Gagauz, Türkmenistan, İran, Irak ve Suriye Türklerinin atalarıdır. Macaristan seçeneği bu nedenle doğru değildir. Doğru yanıt E seçeneğinde verilmiştir.

XI. Yüzyıldan itibaren sürekli batıya göç eden Oğuzlar Harezm’in Türkleşmesinde önemli rol oynadıktan sonra Horasan’a gelmiş, 1040 yılında Gazneli Mahmut’u yenerek Büyük Selçuklu Devleti’ni kurmuşlardır. Anadolu’nun kapılarının Oğuzlara tamamen açılmasını sağlayan ise 1071 Malazgirt Savaşı’dır.

VIII. yüzyılda Türk dünyasının ortak edebî yazı dili Köktürkçedir. Bünyesinde bazı Oğuzca unsurlar da tespit edilmektedir.

K. Köktekin Eski Anadolu Türkçesi Metinleri Antolojisi isimli eserin yazarıdır. Zeynep Korkmaz ve Hayati Develi de Eski Anadolu Türkçesi ile ilgili çalışmalar yapan bilim insanlarındandır. Gürer Gülsevin Harezm Türkçesindekiler üzerine çalışmıştır. Günay Karaağaç da tıpkı Zeki Kaymaz gibi Çağataycadaki Oğuzca unsurlar üzerine çalışmıştır.

Behcetü’l-Hadayık Fi-Mev’izetü’l-Hakayık Nâsırüddin b. Ahmet b. Muhammed tarafından kaleme alınan Anadolu Selçukluları döneminden kalan en eski eserlerden biridir. Diğer eserler Mevlana’ya aittir.

Yukarıda verilen beş eser de Sultan Veled tarafından kaleme alınmıştır. Divan değişik nazım şekilleriyle yazılmış dini tasavvufi ve ahlaki şiirleri içerir. Rebâb-Nâme ikinci mesnevisidir. İbtidâ-Nâme ilk mesnevisidir Veled-nâme adıyla da tanınır. İntihâ-Nâme son mesnevisidir tamamı Farsçadır. Ma ‘Arif ise dini ahlaki öğütler veren farsça mensur eseridir.

Hoca Ahmed Fakih’in Kitâbu Evsâf-ı Mesâcidi’ş-Şerîfe adlı eseri 339 beyitlik bir manzumedir. Mesnevî tarzında yazılmıştır. Şam, Kudüs, Mekke ve Medine şehirleri ve orada gördükleri anlatılmıştır. Ancak eser 13. Yüzyıl Türkçesinin nadir örneklerinden biri olması nedeniyle dil tarihinde önemli bir yer edinmiştir.

Kendisinden sonra gelen pek çok şairi etkiliyen Yunus Emre kullandığı Türkçe, işlediği temalar, şiirindeki sadelik ve yalınlık ile öne çıkar. Bazı şiirlerinde aruzu da deneyen Yunus, asıl şiir yeteneğini heceyle yazlığı ilahî, nefes ve semaî türü şiirlerinde ortaya koymuştur. Eserleri Divan ve Risaletü’n-Nushiyye adını taşır. Çarh-name ise Hoca Ahmed Fakih’e aittir.

Yukarıdaki beş eserden Fakr-nâme Gülşehri’ye değil Âşık Paşa’ya ait 160 beyitlik mesnevi türünde bir eserdir.

Dede Korkut Hikâyeleri çok eski dönemlerde muhtemelen Müslümanlıklarından bile önceki zamanlarda Oğuz Türkleri arasında oluşmuş destanların asırlar sonra yazıya geçirilmiş halidir. Hikâyelerde Oğuzların Gürcü, Abaza ve Trabzon Rumları ile savaşları, ayrıca kendi aralarındaki iç savaşları konu almıştır. Türk tarihine ait rivayetler ile Türk töresini anlatan ifadeler de yer almıştır. Türkçe ses, ek, kelime ve cümle yapısı açısından hazine değeri taşımaktadır. Toplam on iki hikâyeden oluşmaktadır. Elde bulunan iki yazmadan ilki Vatikan’da ikincisi Dresten’de bulunmaktadır.
Hikâyeler Oğuz Türklerinin yalnızca İslam dinini kabul etmesinden sonraki yaşayışlarını hikâye etmemiştir.