XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ - Deneme Sınavı - 14

"alursam" fiili şart birleşik zamanlı fiildir. Diğer bir açıklamayla "Geniş zamanın şartıdır" "alursam" fiilinin aldığı ekleri şöyle gösterebiliriz:

al: fiil kökü

-(ı)r: Haber kipi geniş zaman  eki

-sa: Şart birleşik zaman eki

-m: 1.tekil kişi eki

Doğru yanıt: B'dir.

Karahanlı Türkçesi'nden Çağatay Türkçesi'ne geçiş devresini teşkil eden Harezm Türkçesi teriminin belli bir dönemin Türkçesi'ne ad olarak kullanılması Ali Şir Nevâyî’nin Mecâlisü’n-Nefâyis adlı eserinde ortaya çıkmıştır.

Altın Ordu sarayı etrafında oluşmuş klasik edebiyata örnek teşkil eden, mesnevi tarzında uzunca bir manzumedir.

A dışındaki seçeneklerdeki unuttum, taptım, aktur- ve taştın kelimelerinde tonsuz (ötümsüz) ünsüzden sonra gelen ekler de tonsuz (ötümsüz) ünsüzle başlamıştır. Ancak vaktda (KHKD) gibi örneklerde ünsüz uyumuna uyulmamıştır.

Emir Kipi 1. T.S. -yın / (y)AyIn / -AyIm/ -GAyIn / -GAyIm aytayın, ısparlagayın, bitigeyin, ayayım, yigeyim, yargagayım (HS)

Verilen bilgiler Nehcü’l-Fedâris adlı esere aittir.

XI-XII. yüzyıllarda hem etnik yapı hem de siyasî hayat bakımından Türkleşen Harezm bölgesinde Türk dilinin doğu kolunu teşkil eden Karahanlı Türkçesi temelinde güneybatı kolunu teşkil eden Oğuz Türkçesi ve kuzeybatı kolunu teşkil eden Kıpçak Türkçesinin karışıp kaynaşmasından oluşan Türkçeye Harezm Türkçesi veya Harezm-Altın Ordu Türkçesi adı verilir.

Satır Arası Kuran Tercümesi Kuran’ın Harezm Türkçesi ile yapılmış tercümesi İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu Alipaşa Bölümünde bulunmakta olup 1363 yılında istinsah edilmiştir.

Harezm Türkçesi, Karahanlı Türkçesinden Çağatay Türkçesine geçiş dili olarak büyük önem taşımıştır. Timurlular devrinden yerini Çağatay Türkçesine bırakmıştır.

Verilen sözcüklerde görülen –di ve –dı ekleri görülen geçmiş zaman ekleri kullanılmıştır.

“kelipsiz” kelimesinde anlatılan geçmiş zaman, 2. çoğul şahıs eki kullanılmıştır. Kel-: fiil kökü, -ip: anlatılan geçmiş zaman eki, -siz: 2. çokluk şahıs eki.

Tegürmes: ulaştırmaz, kelipsiz: gelmişsiniz, aytayın: söyleyeyim, atlığ: adlı, kaydın: nereden anlamlarına gelmektedir.

Dād: Adalet, hak; uwtan-: Utanmak; ınag: Emin, güvenilir dost; nāreside: f. Büluğa ermemiş, çocuk’tur. āgāh: f. Haberdar, bilgili anlamına gelir.

Hece Kaynaşması, bir kelimede yan yana bulunan iki veya daha çok hecedeki seslerin ya da yan yana bulunan iki kelimeden birincisinin son sesi ile ikincisinin önsesin birleşip kaynaşması ve hece sayısının azalması olayıdır. Bir kelime içindeki ünlülerin ya sadece kalın ya sadece ince olması Kalınlık İncelik Uyumuna işaret eder. Benzer şekilde ya sadece yuvarlak ya da düz olması ise Düzlük Yuvarlaklık Uyumudur. Göçüşme, kelime içindeki komşu veya uzak seslerin yer değiştirmesi olayıdır. Ünsüz uyumu ise Türkçe kelimelerde yan yana gelen ünsüzlerin seda bakımından birbirine benzemesidir.

Risaletü’n-Nushiyye 1307-8 yılında Yunus Emre tarafından yazılmış bir eserdir.

Paragrafta tanıtılan yazar Şeyhî’dir.

X. yüzyıldan itibaren Orta Asya’dan batıya göç eden Oğuzların, XIII. yüzyıldan itibaren kendi lehçelerine dayalı olarak Anadolu ve civarında kurup geliştirdikleri edebî yazı diline Eski Anadolu Türkçesi (=EAT) denilmektedir. XV. yüzyılın ikinci yarısına kadarki metinlerin dili bu şekilde adlandırılır. Bu terim yerine daha önceleri “Eski Osmanlıca” da kullanılmaktaydı. Daha sonraları, Türkiye Türkçesinin tarihî şeklini temsil ettiğinden dolayı, “Eski Türkiye Türkçesi” denilmeye başlandı. Son yıllarda ise “Eski Oğuzca” terimi önerilmektedir.

XIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da bir edebî yazı dili oluşturan Oğuzcanın daha önceki dönemlerini çeşitli Türkçe kaynaklardan izleyebilmekteyiz. VIII. yüzyılda Türk dünyasının ortak edebî yazı dili olan Köktürkçenin bünyesinde bazı Oğuzca unsurlar tespit edilebilmektedir. IX. ve X. yüzyıllardaki Oğuzca hakkında pek bir şey bilmiyorsak da, XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut’un yazdığı Divanu Lügati’t-Türk adlı kitapta bu lehçeye ait bilgileri buluyoruz. Kaşgarlı Mahmut Divanu Lugati’t-Türk’te kendi dönemindeki lehçelerin özelliklerini verirken Oğuzcaya çok fazla yer ayırmıştır.