XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ - Deneme Sınavı - 21

Yarlık: Ferman.
Bitik: Mektup

Mi'rāc-nāme
Dil, üslup ve işlediği konu bakımından Nehcü’l-Ferādįs’e benzer. Mirac olayını anlatan
anonim bir eserdir. Konularının sıralanışı bakımından Nehcü’l-Ferādįs’e benzemekle birlikte, gök tasviri kısmındaki ayrıntılar farklıdır. MiǾrāc-nāme’nin Uygur harfleriyle yazılmış tek nüshası Paris Bibliothègue Nationale’de bulunmaktadır. Bu nüsha 1436’da Malik Bahşı tarafından Herat’ta istinsah edilmiştir. Bu sebeple XIV. yüzyılda yazıldığı tahmin edilmektedir. Osman Fikri Sertkaya eser üzerinde doktora çalışması yapmıştır.

Cevāhirü’l-Esdāf
Mu'įnü‘l-Mürįd’in bulunduğu mecmuanın sahife kenarlarına yazılmış altı kıtalık bir metindir.

Varak: Yazmalarda her bir yaprak.

Harezm Türkçesi'nde filli anlatılan geçmiş zamanın olumsuzu yapabilmek için, -may zarf-fiil eki üzerine -dur ek-fiilinin getirilmesi ile yapılır.

"Keldim erdi, ımızgandım erdi" cümlesi, görülen geçmiş zamanın hikayesi 1. tekil şahısa örnektir.

"Kılur ermiş men" cümlesinde, geniş zamanın rivayeti kullanılmıştır.

Yöri-y-ür > er-di" (yürürdü, yürüyordu)

yöri-: fiil kökü

-y-: yardımcı ses

ür-: geniş zaman eki

er-: yardımcı fiil kökü

-di: geniş zamanın hikayesi

3. teklik şahıs

Çın: Gerçek

virmeyen sıfat-fiildir.

öyün -ın eki almıştır.

çatla + guç ekiyle türemiştir.

-ü->-e-: süñük>süñek

z>s: Kelime içinde ve sonunda görülen bir değişikliktir: izde->iste-

. k>h: Kelime başında, içinde ve sonunda seyrek de olsa görülür: katun>hatun, aksak>ahsak, okşa->ohşa- vb.

-dAçI: kıldaçı, keldeçi

aytur > ay-t-ur “söyler”
ay-: fiil kökü
-t-: fiilden fiil yapma eki (ettirgenlik eki)
-ur: geniş zaman
3. teklik şahıs eki

aytayın > ay-t-ayın
“söyleyeyim”
ay-: fiil kökü
-t-: fiilden fiil yapım eki
-ayın: emir 1.teklik şahıs eki

+A ; isimden fiil yapan eklerdendir.

Hikâye Çekimleri; zaman eklerinin üzerine i- fiili ve d+kişi getirilerek yapılır.