XI-XIII. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ

"nèçe yıl boldı canım ösker èrdi
köñülde oşbu endişe bar èrdi" metnin Türkçe çevirisi

"Ne kadar yıl oldu canım özlerdi.
Gönülde bu düşünce vardı."

barga-men  kelimesinin anlamı ‘varayım’ dır.

"hanım birle melike atıña bir
kitabı kılguka kıl tèdi tedbir"

Metnin Türkçesi

"Sultanım ile Melike adına bir kitap
yazmak için bir şeyler yap, dedi."dir.

"tüzüp til bülbüli bu nazm öze saz
bu perde içre keltürdüm hoş avaz"

Metnin Türkçesi

"Dil bülbülü (Nizamî) bu nazmın özüne uygun türkü yakmış.
Ben de bu perdeden olmak üzere hoş sesler getirdim." dir.

"tükellik" kelimesinin anlamı "mükemmel" dir.

"kişi kim caşık èrmez canı yok bil
ölügni bar mu tèr ajunda cakıl"

Yukarıdaki metnin Türkçesi

"Âşık olmayan kişinin canı yoktur, bil.
Akıllı, dünyada ölüm var mı, der." dır.

"meñizlig" kelimesinin anlamı "gibi" dir.

"tutar èrdi atasınıñ töresin
anıñ resminçe falın hem yorasın"

Yukarıdaki metnin Türkçesi

"Atasının töresini sürdürürdü.
Onun resmine bakıp falını tabir edesin."

"saknur" kelimesinin anlamı "düşünür" dür.

Hüsrev ü Şirin Genceli Nizâmî [1141-1203]’nin Selçüklü sultanı Arslanoğlu Rüknü’ddünyâ ve’d-dîn III. Tuğrul Şah [1176-1194] ile Èldenizoğlu [1145-1225] Cihân Pehlivân Ebû Ca‘fer Nusretu’d-dîn Muhammed Atabeg [1175-1186] ve kardeşi Ebû Ca‘fer Muzafferu’d-dîn Kızıl Arslan Osman Atabeg [1186-1191] adlarına 1180 yılında kaleme aldığı 6512 beyitlik manzum romanıdır.

4370 beyitten oluşan Hüsrev ü Şirin’in konusu Sâsânlı hükümdarı Husrev Perviz ve Ermeni hü- kümdarı Mihin Banu’nun kardeşinin kızı Şirin’in âşkıdır. İkinci kademede Husrev’in siyasi hayatı anlatılmaktadır. Kutb’un eseri Nizamî’ninkinden daha kısa olmasına rağmen konu başlıkları aynıdır.

“keltürdüm” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘getirdim’dir. Açılımı ise -dü-m, -tür, kel- (< kel-tür-dü-m şeklindedir.

“tükellik” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘mükemmel’dir. Açılımı ise lik, tükel (< tükel+lik) şeklindedir.

“meñizlig” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘gibi’dir. Açılımı ise +lig, meñiz (< meñiz+lig)şeklindedir.

“tıñla” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘dinle’dir. Açılımı ise +la-, tıñ (< tıñ-la-) şeklindedir.

“tirig” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘canlı’dır. Açılımı ise < -ig, tir- (< tir-ig) şeklindedir.

“ündedim” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘seslendim’dir. Açılımı ise -m, -di, -de-, ün (< ün+de-di-m) şeklindedir.

“saknur” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘düşünür’dür. Açılımı ise -ur, sakın- (< sakın-ur) şeklindedir.

“aşmışça” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘geçtikçe’dir. Açılımı ise +ça, -mış, aş- (< aş-mış+ça) şeklindedir.

Hüsrev ü Şîrîn Kutb’un Harezm Türkçesiyle kaleme aldığı eserdir.