XI-XIII. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ

Metnin günümüz Türkçesine doğru çevirisi A seçeneğinde verildiği gibi “Yürüyen bulut gibi gençliği gönderdim, fırtına yel gibi hayatımı tükettim.” şeklindedir.

Metinde geçen yorıġlı “yürüyen” kelimesi şu şekilde oluşmuştur: yorı- “yürümek” (fiil kökü) -gli (sıfat-fiil eki)

Ayrıca konuyla ilgili olarak bk. 4. Ünitenin 57-58. sayfalarında yer alan  sıfat-fiiller konusuna bakınız.

-(I)glI: Geniş zaman sıfat-fiili.

bu iç söz tutuġlı bütün çın kerek “Bu sırlara vakıf olana (vakıf olan herkese) itimat edilir” (KB 2676)

aġırın uçuzun ukuġlı kerek “pahalısını, ucuzunu tanıyan, anlayan (kimse) olmalıdır” (KB 2802)

ol at suvarıġlı erdi “o atı sulayandı” (DLT II 257)

bakıġlı okıġlı asıġ alsu tep “gören ve okuyan yaralansın diye” (AH 78)

ol Taŋrı aldaġlı olarka “Tanrı ikiyüzlülüğün (aldatmanın) karşılığını aldatarak verendir” (KTer. 26/97a2=4:142)

Metnin doğru okunuşu C seçeneğinde verildiği gibi “Yay kış bile karıştı / Erdem yasın kurıştı” şeklindedir.

Metnin günümüz Türkiye Türkçesine doğru çevirisi D seçeneğinde verildiği gibi “Dinle, bilgili (kişi) ne diyor: Edeplerin başının dili korumak olduğunu söyler. Dilini tut, dişin kırılmasın; eğer dilini tutmazsan (dilin muhafaza altından çıkarsa) dişin kırılır.” şeklindedir.

Metinde eşitlik durumu eki bulunmaz. Konuyla ilgili olarak 4. Üniteden s. 43’ü okuyunuz.

Metinde çıksa kelimesinde şart, tişiŋ kelimesinde 2. teklik şahıs iyelik, ayur, tėyür, sıyur kelimelerinde geniş zaman ve sınmasun kelimesinde ise 3. teklik şahıs emir eki bulunmaktadır. Oysa metindeki hiçbir kelimede yakın gelecek zaman eki bulunmamaktadır.

Karahanlı Türkçesinde yakın gelecek zaman için şu ek kullanılmaktaydı:

Metnin günümüz Türkiye Türkçesine doğru çevirisi C seçeneğinde olduğu gibi “Yaz (mevsimi) kış ile karşılaştı ve karşılıklı olarak erdem yayını kurdular. Asker(ler) saf oluşturup savaştılar ve birbirlerine ok atmak için karşı karşıya geldiler.” şeklindedir.

Metnin doğru okunuşu D seçeneğinde verildiği gibi “biligligke ya dost özüŋni ula” biçimindedir.

Bu cümle Atebetü'l-hakayık'ta yer alan dörtlüklerden VI. Bölümde bulunduğundan sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Belirtme durum eki kullanıldığından sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

biligsiz tirigle yitük körgülüg, Türkçeye; bilgisiz hayatta iken kaybolmuş gibidir.Biçiminde tam ve doğru olarak çevrildiğinden sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

tuġardın ese keldi öŋdün yėli

Uyuyordunsa şimdi kalk gözünü aç

yana kėlgil emdi yigitlik maŋa sen

sabā yėli koptı karanfil yıdın

yana kėlgil emdi yigitlik maŋa sen

Eyvah bu gençlik hani nereye gitti?

Bulnar meni öles köz
Kara meŋiz kızıl yüz
Andın tamar tükel tuz
Bulnap yana ol kaçar (DLT I, 60)

zarf-fiil eki avlayıp

biligdin urur men sözümke ula