XI-XIII. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ

Yön gösterme ekleri arasında +ġArU eki de bulunmaktadır. +ġArU eki: yaġı+ġaru “düşmana doğru” (DLT II 83), yay+ġaru “bahara doğru”(DLT III, 278), Teŋri+gerü “Tanrıya doğru” (DLT III 251). Sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.

+(X)mIz eki 1. çoğul kişi iyelik ekidir. Könülimiz 'gönlümüz' anlamına gelmektedir. Doğru cevap D'dir.

2. Tekil Kişi iyelik eki +(X)ŋ 'dir. Bu ekle oluşturulan tek kelime 'könülün'dür. Doğru cevap A'dır.

Tamlayan durum eki +(n)Xŋ'dir. Doğru cevap C'dir.

+ka/+ke eki yönelme durumu ekidir. Doğru cevap E'dir.

1. ve 2. kişi tekil ve çoğul iyelik eki almış sözcüklerden sonra ek, +a/+e ve +ka/+ke biçimindegörülür: közüm+e "gözüme". Doğru cevap B'dir.

Karahanlı Türkçesinde üleştirme sayıları olarak birer ve miŋer
sayıları kullanılmıştır.Doğru cevap B'dir.

"men" tekil kişi zamiridir.Doğru cevap C'dir.

+dın ve +dan ekleri ayrılma durumu ekleridir. Doğru cevap D'dir.

“güneş” anlamını da taşıyan zaman zarfı kün'dür.

Karahanlı Türkçesinde  iki şeyi karşılaştırarak birbirine bağlayan bağlaç "azu"dur.Doğru cevap B'dir.

İyelik ekleri tekil şahıslar için; 1. Tekil Kişi: +(X)m: ata+m, 2. Tekil Kişi: +(X)ŋ: ata+ŋ, 3. Tekil Kişi: +(s)I(n+): ata+sı şeklindedir. Doğru cevap C’dir.

Yönelme durumu ekleri +ka/+ke, +ġa/+ge’, +a/+e ve +ŋa/+ŋe biçimindedir.  Doğru cevap A’dir.

Ayrılma durumu ilgi durumu ekiyle birlikte de kullanılmaktadır. İlgi durumu eki üzerine ayrılma durumu işlevinde kullanılan +da/+de’nin geldiği örneklerden bazıları şunlardır: meniŋde basa “benden sonra”, seniŋde adın “senden başka”, seniŋde oza “senden önce”, anıŋda öndin “ondan önce”. Doğru cevap E’dir.

Topluluk Sayıları, sayı isimlerine +egü(n) eki getirilerek yapılır: bir+egü “her birisi”, üç+egü “her üçü”, üç+egün “her üçü”. Doğru cevap C’dir.

Vasıta durumu eki +(X)n dir. Doğru cevap D’dir.

Karahanlı Türkçesiyle yazılmış eserlerde oldukça çok sayıda durum zarfı kullanılmıştır. Bu tür sözcükler hem sıfat hem de zarf olarak kullanılmaktadırlar. Farklı yapılarda olan bu zarflardan kimileri şöyledir: Akru/akrun “yavaş” Akrun aŋar sevingil “ona yavaş, sakin biçimde sevin”,  Amul “sakin, rahat, yavaş” Kelgil amul oynayalım “gel sakin sakin oynayalım”, Çın “doğru, gerçek” Çın aydıŋ “doğru söyledin”. Doğru cevap D’dir.

Karahanlı eserlerinde kullanılan bu zarfların sayısı çok değildir. Artuk “fazla, çok”, az “az”, üküş “çok”, köp “çok”, telim “çok”, bedük “büyük”, tükel “bütün, hep” gibi sözcükler miktar zarfı olarak kullanılır. Bunlardan bazılarının örnekleri şöyledir. Artuk: İlig buştı artuk kararttı meŋiz “hükümdar öfkelendi benzini çok kararttı”. Az: Üküş sözleme söz birer sözle az “Sözü çok söyleme birer birer az söyle”. Doğru cevap A’dır.

Tek başlarına anlamları olmayan ad ve ad soylu sözcüklerle sıfat-fiillerden sonra gelerek eklendiği sözcükle cümlenin öteki öğeleri arasında zaman, mekan, yön, tarz, benzerlik, başkalık vb. gibi bakımlardan ilgi kuran sözcüklere sontakı denir. Ara “arasında”, içre “içte, içerisinde, iç tarafta”, taparu “-e doğru”, bile, birle “ile, birlikte”, üçün “için”, kibi “gibi”, soŋ “sonra” adın “başka”, basa “sonra” gibi sözcükler, Karahanlı Türkçesiyle yazılmış eserlerde kullanılan edatlardan bazılarıdır. Doğru cevap B’dir.

Karahanlı Türkçesinde sadece yalın durumla kullanılan sontakılar ara ve içre’dir. Doğru cevap E’dir.