XI-XIII. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ - Deneme Sınavı - 31

Harezm Türkçesinde, +GArU / KArU / +KArI, +rA çekim ekleri ismin Yön Gösterme Hâlini gösterir. 

Doğru cevap E'dir.

kim, ne (nè), kayusı, neme (nème), kayu gibi zamirler, soru zamirleridir.

Doğru cevap A'dır.

Harezm Türkçesi sözlüğü olarak başvurulabilecek en temel kaynak Clauson sözlüğüdür. (CLAUSON, Sir Gerard: An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish: London 1972, XLVIII+989 s. Oxford University Press.) Harezm Türkçesi söz varlığı için bir diğer kaynak da E. FAZILOV’un hazırlamış olduğu iki ciltlik Harezm Türkçesi sözlüğüdür.

Doğru cevap B'dir.

Harezm Türkçesinin esas söz varlığını Oğuz, Kıpçak ve Kanglı boylarının ağızlarından alınan kelimeler oluşturur.

Doğru Cevap C'dir

Kutadgu Bilig, 11. yüzyıl Karahanlı Uygur Türklerinden Yusuf Has Hacib'in Doğu Karahanlı hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han'a atfen yazdığı ve takdim ettiği Türkçe eserdir.

Doğru Cevap D'dir.

I.  Yönelme eki +ka / +ke’nin yanında +A da kullanılmağa başlanmıştır: bizge / bize
II. Gelecek zaman eki olarak -IsAr, -gu/-gü, -AsI kullanılmıştır: keçürgüm, yıglayısar, kurtulası

Yukarıdaki iki özellik, Harezm Türkçesini Karahanlı Türkçesinden ayıran özellikler arasında gösterilir.

Doğru cevap E'dir.

Harezm bölgesi  Emeviler tarafından 717 yılında  fethedilmiştir. 1017' de dolayısıyla 11. yüzyılda ise Gaznelilerin eline geçmiştir.

1097'de Sultan Sencer, Kutbiddin Muhammed'i Harezm şahı tayin edince bölgede 1231 yılına kadar sürecek olan Harzemşahlar hanedanı dönemi başlamıştır.

13. yüzyıldan itibaren ürün vermeye başlayan ve Orta Türkçe döneminin ikinci basamağını teşkil eden Harezm Türkçesi 14. yüzyılda altın çağını yaşamıştır.

Harezm Türkçesi Karahanlı Türkçesi ile Çağatayca arasında bir geçiş dilidir.

Müridin yardımcısı anlamına gelen eserin Şecere-i Terâkime'de Türkmenler arasında çok yaygın olduğu ve Türkmenlerin ona göre hareket ettikleri söylenmektedir.

Mi'râc-nâme üslup ve konu bakımdan Nehcü'l-Ferâdis'e benzeyen yazarsız bir eserdir.

bar, bar-, bol-, bèr- gibi kelimelerdeki kelime başı /b/ ünsüzü Harezm Türkçesinde
korunmuştur.

Kelime başlarındaki /t/ler genellikle korunmuştur. Bazı kelimelerde ise t > d değişimine
rastlanır. Kelime ortasında, kelime sonunda ve ek başlarındaki /t/lerde ise ötümlüleşme ile   t>d değişimi olduğu görülmektedir.

Birlikte kullanıldığı fiile ""ınca/ince" gibi anlamlar veren "-gaç/-geç" eki, Harezm Türkçesinin zarf-fiil eklerindendir.

Harezm Türkçesinde ödünçleme kelimelerin çoklukla "+lIK, +lIG +çI, +sIz ve +lA " ekleriyle Türkçeleştirildikleri görülmektedir.

Görülen geçmiş zaman kipinin çekiminde birinci çokluk şahıs eki -dümiz yerine -duk  olmuştur: bèrdükimiz

Bu bölge Araplar tarafından fethedilene kadar bölgeye Afrigoğulları hâkim olmuştur. Daha sonra bu Bölge 717 yılında Emevîler tarafından fethedilmiş ve 995 yılında bölge Sâmânlılar tarafından fethedilmiş. 1017 yılında da Gazneliler bölgeyi fethederek Altuntaş’ı vali olarak atamışlardır.

Bölgenin tabii barikat görevi yapan Ceyhun nehri ve kanallarıyla çevrili olması savunulmasını kolaylaştırmış, fethini güçleştirmiştir. Bu yüzden Samanlılar ve Selçuklular tarafından bölgeye atanan valiler kısa zamanda istiklallerini ilan edebilmişlerdir.

Mukaddimetü 'l-Edeb, Kışaşü'l-Enbiya, Hüsrev ü Şirin, Nehcü 'l-Feradis, Muhabbet-name, Oğuz Kağan Menakıbı, Mu'înü 'l-Mürîd, Harezm Türkçesi eserleridir.