XI-XIII. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ - Deneme Sınavı - 16

4370 beyitten oluşan Hüsrev ü Şirin’in konusu Sâsânlı hükümdarı Husrev Perviz ve Ermeni hü- kümdarı Mihin Banu’nun kardeşinin kızı Şirin’in âşkıdır. İkinci kademede Husrev’in siyasi hayatı anlatılmaktadır. Kutb’un eseri Nizamî’ninkinden daha kısa olmasına rağmen konu başlıkları aynıdır.

“keltürdüm” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘getirdim’dir. Açılımı ise -dü-m, -tür, kel- (< kel-tür-dü-m şeklindedir.

“tükellik” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘mükemmel’dir. Açılımı ise lik, tükel (< tükel+lik) şeklindedir.

“meñizlig” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘gibi’dir. Açılımı ise +lig, meñiz (< meñiz+lig)şeklindedir.

“tıñla” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘dinle’dir. Açılımı ise +la-, tıñ (< tıñ-la-) şeklindedir.

“tirig” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘canlı’dır. Açılımı ise < -ig, tir- (< tir-ig) şeklindedir.

“ündedim” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘seslendim’dir. Açılımı ise -m, -di, -de-, ün (< ün+de-di-m) şeklindedir.

“saknur” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘düşünür’dür. Açılımı ise -ur, sakın- (< sakın-ur) şeklindedir.

“aşmışça” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘geçtikçe’dir. Açılımı ise +ça, -mış, aş- (< aş-mış+ça) şeklindedir.

Hüsrev ü Şîrîn Kutb’un Harezm Türkçesiyle kaleme aldığı eserdir.

Kutb’un Harezm Türkçesine çevirdiği Hüsrev ü Şîrîn adlı eserin orijinalini Genceli Nizâmî yazmıştır.

Metnin doğru okunuşu “ḫānım birle melīke atıña bir  / kitābı ḳılġuḳa ḳıl tėdi tedbīr” şeklindedir.

Metinde geçen “asru” kelimesi “çok” demektir.

Harezm Türkçesinde gelecek zaman gereklilik kipi 1. teklik şahıs çekiminde “-ga / -ge + men” kullanılır.

Metinde geçen “tapġıña” kelimesi metinde “huzuruna” anlamında kullanılmıştır.

Bu beyitte yüklemleri “tüz” ve “belgüt” olan iki cümle bulunmaktadır.

Beyitte geçen “tüz” ve “belgüt” yüklemleri emir-istek kipindedir.

Metinde geçen “yañlıġ” kelimesi “gibi” anlamındadır.

Hüsrev ü Şirin Genceli Nizâmî [1141-1203]’nin Selçuklu sultanı Arslanoğlu Rüknü’d- dünyâ ve’d-dîn III. Tuğrul Şah [1176-1194] ile Èldenizoğlu [1145-1225] Cihân Pehlivân Ebû Ca‘fer Nusretu’d-dîn Muhammed Atabeg [1175-1186] ve kardeşi Ebû Ca‘fer Muzafferu’d-dîn Kızıl Arslan Osman Atabeg [1186-1191] adlarına 1180 yılında kaleme aldığı 6512 beyitlik manzum romanıdır.