XI-XIII. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ - Deneme Sınavı - 19

Karahanlı Türkçesinde kapalı /ė/ sesiyle birlikte dokuz ünlü vardır: a, ı, o, u, e, ė, i, ö, ü..

Bugün Türkçede yaygın biçimde varlığını gördüğümüz düzlük-yuvarlaklık uyumu, Orhon ve Uygur Türkçesinde hem kimi sözcüklerde hem de kimi eklerde uyumsuzluk göstermektedir. Bu uyumsuzluk Karahanlı Türkçesinde de devam etmektedir. Düz ünlülerden sonra düz, yuvarlak ünlülerden sonra düz-geniş ya da dar yuvarlak ünlülerin birbirini takip etmesi kuralına dayanan bu uyuma uymayan sözcükler ve ekler bulunmaktadır.

“-GU” gelecek zaman eki ve sıfat fiil eki olarak Karahanlı Türkçesinde işlev görmektedir. Örnek: BarGU varılacak/gidilecek anlamındadır.

-UR” fiilden fiil yapan ektir. Karahanlı Türkçesinde işlev görmektedir. Örnek: Bış-ur pişirmek anlamındadır.

“-U” ulaç ekidir. Karahanlı Türkçesinde işlev görmektedir. Örnek: Taşlatu : dışarıya yollayarak anlamındadır.

“-düz” eylemden eylem yapan ektir. Karahanlı Türkçesinde işlev görmektedir. Örnek: Bildüz: bildirmek anlamındadır.

m p v, b sesleri çift dudak ünsüzlerinden n sesi ise ön ve art damak ünsüzüdür.

Sorudaki ses olayı g ve d seslerinin yer değiştirmesiyle meydana gelen yer değiştirme ses olayıdır. G-d değişimi diye bir ses olayı söz konusu değildir.

"yıgaç+dın" kelimesindeki "-dın" eki Karahanlı Türkçesinde ismin "ayrılma" durumunu bildirir. Doğru yanıt: E'dir.

"kirmişçe bol" söz grubundaki "kirmiş+çe" kelimesindeki "-çe" eki isme "eşitlik" anlamı katmaktadır. "kirmişçe bol"un anlamı "girmiş gibi olmak"tır. Doğru yanıt: B'dir.

Karahanlı Türkçesinde "bir+egü" kelimesindeki +egü eki topluluk sayıları türetir. Doğru yanıt: A'dır.

"Yaşıl kök yarattı üze yulduzı" (mavi göğün üzerinde yıldız yarattı)”sözünde bulunan "üze" kelimesi“ yer zarfıdır. "Üze" kelimesi "üzerinde" anlamındadır. Doğru yanıt: A'dır.

"asra, taşra" kelimeleri Karahanlı Türkçesinde "Yer zarfı" olan kelimelerdir. Doğru yanıt: E'dir.

"Tilkü mü togdı azu börı mü" (Tilki mi doğdu yoksa kurt mu?)  cümlesinde geçen "azu" kelimesi Karahanlı Türkçesinde "bağlaç" tır. Doğru yanıt: C'dir.

"Amul" (yavaş) kelimesi miktar zarfı değildir. "Yavaş" anlamı olan durum zarfıdır. Doğru yanıt: C'dir.

"kedin" kelimesi arka anlamında olan bir "yer zarfı" dır. Doğru yanıt: D'dir.

Kazka yönelme durumundadır, diğerleri belirtme durumunu örnekler.

Ayrılma durum ekleri yön gösterme ifade etmezler.

Seçeneklerdeki sayılar sırasıyla yirminci (sıra), dokuz (asıl), her üçü (topluluk) birer (üleştirme), seksen (asıl)

bizke: yönelme durumu, bizdin: ayrılma durumu, bizinde: bulunma durumu, bizni: belirtme durumu, bizke: yönelme durumu,  biznin: tamlayan durumu