WEB YAYINCILIĞI ARAÇLARI

Kişisel teknolojilerin üç halkası tanımlanabilir :
• Dış halka: Bireyin kendisine ait olmakla beraber onunla birlikte hareket etmeyen teknolojiler (ör. masaüstü bilgisayar).
• Orta halka: Bireylerin gerektiğinde yanlarında taşıyabildikleri ancak bu cihazların
işlevlerinin taşımayı gerektirecek kadar kaçınılmaz kıldığı, bu nedenle zorunda kalınmadıkça taşınmayan teknolojiler (ör. dizüstü bilgisayar).
• İç halka: Çaba sarf etmeden taşınabilen, bu taşınabilirlikleri nedeniyle de bireyin çoğunlukla üzerinde taşıdığı ve taşırken yükünü fark bile etmediği “samimi” veya “mahrem” teknolojiler (ör. cep telefonu).

İlk metin tabanlı mesajlaşma (1992), mobil telefonlardaki ilk GPS anteni (1999), ilk renkli ekranın kullanılması (1998), genel kullanıma açık ve satışa sunulan ilk kameralı telefon (2000) yılında piyasaya sunulmuştur.

Giriş aygıtları kullanıcıların fizyolojik olarak müdahale edebildiği nesneler yoluyla cihaza komut göndermesini sağlayan unsurlardır. (ör. fare, klavye, dokunmatik ekran, düğme vb.)

Kullanıcıların cihaz ile olan etkileşimleri tasarlanırken kullanıcı arayüzü, bu etkileşimin sorunsuz gerçekleştirilebilmesi için kullanılan tasarım öğelerinin, etkilerin, tepkilerin toplamı olduğundan bu etkileşimin kendisi de bir tasarım sürecinden geçmektedir. Bu etkileşim tasarımının en önemli boyutu da kullanıcı arabirimlerinin etkileşimlerinin tasarlanmasıdır. Bu çerçevede de kullanıcı arayüzü öğelerinin etkileşim tasarımında da beş temel etken bulunmaktadır. Bunlar amaç, belirginlik, beden dili, etkileşim ve etiketlemedir.

CSS (Cascading Style Sheet) Bir belgenin içeriğine müdahale etmeden belgenin biçimsel özelliklerini ve nasıl sunulacağını belirlemek için kullanılan bir düzenleme dilidir.

Mobil teknolojiler, sundukları fırsatlar kadar sınırlılıkları nedeniyle çeşitli engeller de oluşturmaktadır. Web teknolojileri sayesinde artık içerikler çeşitli platformlarda yayınlanabilmektedir. Yayın teknolojilerinin kendilerinde bile biçim, düzen ve bir çok değişkene ilişkin çeşitlilik bulunurken mobil teknolojiler bu değişkenlere yeni sınırlamalar getirmektedir. Bunlar boyut, güç ve veri bağlantısı sınırlarıdır. Etiketleme kullanıcı arayüzü öğelerinin etkileşim tasarımı unsurlarından biridir.

Üst seviye programlama dilleri, kolaylıkları için tercih edildiğinden web yayıncılığından mobil yayıncılığa geçiş için sıklıkla tercih edilen karma uygulamalar olmaktadırlar. Bu uygulamalara jQuery Mobile, Cordova, Titanium, Ionic, Sencha Touch örnek verilebilir. Sıralanan üst seviye karma uygulama geliştirme araçlarının ötesinde Ratchet, jQt, AppBuilder ve Lungo gibi alternatifler de bu ölçekte değerlendirilebilirler.

Programlama dillerinden C, Java, C++, C# ve JavaScript’in mobil uygulama geliştirmek için kullanılabilmektedir. Bunların arasından Java, C# ve JavaScript’in hem mobil uygulama, hem de web uygulamaları programlamasında kullanılabilmektedir. Python mobil uygulama geliştirmek için kullanılamamaktadır.

İnsan-bilgisayar etkileşimindeki en önemli etkenlerden biri, bir cihazın fonksiyonlarının kullanılabilmesi için kullanıcısının takip etmesi gereken adımlardır. Çok güçlü birer araç olmalarına karşın bilgisayarların kullanıcıları tarafından yönlendirilmeye ihtiyaçları vardır. Bu yönlendirmeler ise eskiden çok belirli komutların bilinmesini gerektirirken günümüzde kullanıcıların bilgisayar ile olan etkileşimleri, arayüzler üzerinden gerçekleştirilmektedir.

Giriş aygıtları da çoğunlukla donanımsal bir boyut olmakla birlikte bu aygıtlar ile olan etkileşimin doğuracağı sonuçlar yazılımsal olmaktadır. Bu çerçevede kontrol mekanizması olarak insan-bilgisayar etkileşiminin ağırlık taşıyan öğesi kullanıcı arayüzü (İngilizce: UI – User Interface) olmaktadır. Temelde kullanıcı arayüzü, kullanıcının amaçlarına ulaşması için kullanıcı ile ürün arasındaki bir konuşmadır.

Kişisel teknolojilerin üç halkası tanımlanabilir (Agar, 2013: 110):
• Dış halka: Bireyin kendisine ait olmakla beraber onunla birlikte hareket etmeyen teknolojiler (ör. masaüstü bilgisayar).
• Orta halka: Bireylerin gerektiğinde yanlarında taşıyabildikleri ancak bu cihazların işlevlerinin taşımayı gerektirecek kadar kaçınılmaz kıldığı, bu nedenle zorunda kalınmadıkça taşınmayan teknolojiler (ör. dizüstü bilgisayar).
• İç halka: Çaba sarf etmeden taşınabilen, bu taşınabilirlikleri nedeniyle de bireyin çoğunlukla üzerinde taşıdığı ve taşırken yükünü fark bile etmediği “samimi” veya “mahrem” teknolojiler (ör. cep telefonu). Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yazılı iletişimin taşınabilir hale gelmesi ise çoğunlukla A.B.D.’de kullanımı yaygınlaşan “pager” adı verilen tek satırlık ekranlara sahip cihazlar olmuştur. Telefonların gerektirdiği sesli iletişim işlevinden yoksun olan bu cihazlar ilk olarak tek yönlü iletişim kanalı olarak kullanılmış ve dönemin telefonlarına oranla taşınmalarının külfeti oldukça az olduğundan yaygınlık kazanmıştır. Zamanla iki yönlü iletişime de izin veren bu cihazlar, faks gibi mekâna bağlı olmayan ilk metin tabanlı taşınabilir iletişim sistemi olmuştur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Mobil iletişim teknolojilerinden özellikle telefon cihazlarının tarihsel olarak tümleşme geçirdikleri noktalar, bu cihazların geniş kullanım yelpazelerinin idrak
edilebilmesi için faydalıdır (Yumurtacı, 2015):
• İlk metin tabanlı mesajlaşma, 1992 (Vodaphone/Orbitel)
• Tek bir cihazda PDA (Personal Digital Assistant – Kişisel Dijital Yardımcı) ve mobil
telefon özelliklerinin birleştirilmesi ve dokunmatik benzeri (ancak gerçekte dokunmatik olmayan) ekran ve tam boy klavye kullanılması, 1993 (BellSouth/IBM Simon Personal Communicator)
• İlk renkli ekranın kullanılması, 1998 (Siemens)
• WAP (Wireless Application Protocol – Kablosuz Uygulama Protokolü) fonksiyonlarının ilk sunumu, 1999 (Nokia)
• Mobil telefonlardaki ilk GPS anteni, 1999
(Benefon)
• İlk temel seviyede dokunmatik ekran teknolojisinin kullanımı, 2000 (Motorola)
• Genel kullanıma açık ve satışa sunulan ilk
kameralı telefon, 2000 (Sharp) Doğru yanıt B seçeneğidir.

Dünyanın önde gelen mikroçip üreticilerinden biri olan Intel firmasının kurucularından olan Gordon Moore, çip teknolojilerindeki ilerlemeleri gözlemleyerek 1965 yılında Moore Yasası olarak bilinen bir savda bulunmuştur. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Bu ana kadar cihaz üreticilerinin, akıllı veya değil, telefonlarını daha da küçültme ve hafifletme çabalarını bırakmalarının ardından yazılım alanındaki gelişmeler yatmaktadır. Ağ ve veri iletimi teknolojilerindeki gelişmeler sayesinde mobil cihazlar artık “mobil” halde, yani insanların yanlarında bulundukları zamanlarda bile veri
alışverişi yapabilecek donanım ve teknik altyapıya sahip hale gelmişlerdir. Bu sürekli bağlı olma durumu da beraberinde erişilebilen verilerin ve içeriklerin zenginleştirilmesi talebinin ardında yattığından mobil teknolojilerin artık daha küçük ve daha hafif değil, daha zengin ve daha güçlü hale gelmeleri gerekmiştir. Bu bağlanmışlık hali, mobil cihazlar üzerinden erişilebilen içeriğin de zenginliğini arttırmıştır. Düşük çözünürlüklü
ve ufak boyutlu ekranlar, özellikle artık internetin sürekli artan içeriğini sunabilmekte yetersiz kalmıştır. Bu içeriğin kullanıcılara yansıtılabilmesi için ekran boyut ve çözünürlüklerinin artması gerekmiştir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Mobil teknolojilerinin ardındaki itici güç, bu cihazların büyük ölçüde kişisel olmaları olup kişisel olmaları da insanların bu cihazları olumsuzluk yaşamadan üzerlerinde taşıyabilmelerinden kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda mobil cihazlar için en önemli fiziksel etkenlerin boyut ve ağırlıkları olduğu daha önce ifade edilmiştir. Bu nitelikleri en büyük avantajları olmakla birlikte teknik ve işlevsel anlamda önemli sınırlılıkları da beraberinde getirmektedir. Bunlar;

Yakın geçmişe kadar yazılım devi Microsoft
da Windows Phone (ve öncesinde Windows Mobile
ile PocketPC) işletim sistemini desteklese de hem masaüstün Windows yazılımının, hem de mobil işletim sistemi Windows Phone ürününün “10” numaralı sürümlerinde iki işletim sistemi arasında geniş çaplı bir ortak platform kurmuş olması, buna ek olarak Windows Phone cihazlarının rakiplerini piyasa payında yakalayamaması nedenleriyle şu aşamada Microsoft, güncel mobil işletim sistemleri üreticileri arasında yer almamaktadır. Android
işletim sistemi açık kaynak bir işletim sistemi olduğundan ağırlıklı olarak Google/Alphabet firması tarafından geliştirilse de çok sayıda cihaz üreticisinin çok çeşitte olan modellerinin her birinde çalışmak durumundadır. iOS ve Android işletim sistemleri aynı mimarideki donanımlar üzerinde çalışsalar da uygulamaları birbirlerinden tamamen ayrılmıştır ve her iki işletim sistemi için uygulama geliştirmek (ve dolayısıyla kullanıcıların uygulamalara erişmeleri) zorlaşmaktadır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Bu cihazların tümünde günümüzde yer alması beklenen tasarım öğeleri şu şekilde ifade
edilebilir:
• El ile kolaylıkla tutulabilen, elden kaymayan bir şekil.
• Kıyafet ceplerinde kolaylıkla taşınabilmesini sağlayan bir boyut.
• Kaza gibi istisnai durumlar haricinde normal kullanımına dayanabilecek yapıda üretim malzemelerinin kullanılması.
• Cihazın fonksiyonlarının kullanılabilmesini sağlayan, bu fonksiyonların kolaylıkla
gerçekleştirilebilmesini sağlayacak yüzey
alanına sahip ekran.
• Cihazın kritik olarak görülebilen temel işlevlerinin (gücünün açılıp kapanması, sesinin arttırılıp azaltılması vb.) yerine getirilmesi için kullanımı kolay fiziksel etkileşim yüzeyleri (düğme vb.). Doğru yanıt C seçeneğidir.

Kullanıcı arayüzü öğelerinin etkileşim tasarımında da beş temel etken bulunmaktadır (McKay, 2013: ss. 66-67):
• Amaç: Öğenin amacı; bu öğenin ne yaptığı.
Örneğin bir metin kutusunun amacı kullanıcının sınırlandırılmayan metini girişi yapmalarıdır.
• Belirginlik: Belirli bir etkileşimi gerçekleştirmek için sunulan görsel işaret ve ipuçları.
Örneğin metinin etrafına çizilmiş bir kutu,
bu metnin değiştirilebilir olduğunu göstermektedir. Kötü tasarlanan kullanıcı arayüzü öğeleri, istenilen etkileşimi gerçekleştirmek için etikete ihtiyaç duyarlar. Örneğin “yazmak için buraya tıklayın” gibi etiketlere ihtiyaç duyulmamalıdır.
• Beden dili: Bir öğenin sunumunda, amacı
ve belirginliğinin ötesinde ek bilgi verilmesi. Örneğin bir metin kutusunun boyutu, girilmesi beklenen metin miktarına önerme yapmaktadır.
• Etkileşim: Belirli bir etkileşimi gerçekleştirmek için olan kullanıcı eylemi. Örneğin kullanıcılar, metin kutularına tıklayarak ve yazarak onlarla etkileşimde bulunur.
• Etiketleme: Bir öğenin anlam veya etkisini
açıklayan metin etiketleri, yer belirleyiciler,
ikonlar ve ipucu metinleri. Örneğin neredeyse bütün metin kutularının anlamlarını açıklamak için bir etikete ihtiyaçları vardır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Üst seviye programlama dilleri, kolaylıkları için
tercih edildiğinden web yayıncılığından mobil yayıncılığa geçiş için sıklıkla tercih edilen karma uygulamalar olmaktadırlar. Bu uygulamalara aşağıdaki örnekler verilebilir: