WEB OKURYAZARLIĞI

Günümüzde veri, enformasyon ve bilgi kavramları birbirinden farklı olmakla birlikte sıklıkla
karıştırılarak birbirinin yerine kullanılan kavramlardır. Bilgi hiyerarşisi, Şekil 6.1’de sunulduğu
üzere gözlem, organizasyon, anlama ve uygulama
olmak üzere dört aşamadan oluşur ( akt. Sağsan,
2002). Gözlem aşaması, uygun işlem yapmak için
gerekli doneleri toplama, etiketleme ve ölçümlerin
yapılmasını içerir. Gözlem aşamasının sonunda
“veri” elde edilir. Veri ve enformasyon, çeşitli aşamalardan geçerek bilgiye dönüşür. Veri ham, dağınık veya düzenlenmiş sayı, kelime, grafik, görsel ya
da sembollerdir. Kendi başına bir anlam ifade etmemektedir. Organizasyon aşaması, düzeltme, düzenleme, veri ögelerini sıraya koyma, süzme, sınıflama, indeksleme ve depolamayı içerir. Ölçüm ve gözlem yolu ile toplanan veriler işlenerek organize edilir. Enformasyon,
organize edilen verilerin bir bağlam çerçevesinde
anlam kazanmış hâlidir. Anlama aşamasında bilgi
üretilir. Bilgi, enformasyonun çeşitli sentezleme
modelleri ile anlaşılır hâle getirilmesi, insanın deneyimleri ile birleşerek öngörü ve kestirimlerin yapılmasıdır. Son aşama olan uygulama aşamasında
ise fikir oluşturulur (wisdom), arzulanan bir hedefe
veya nihai duruma ulaşmak için plan kapsamında
bilgi uygulamaya konulur.

Misenformasyon, gerçek bir bilginin eksik, yanlış ya
da yanlı bir şekilde iletilmesidir. Bilginin tümünü vermeyerek yanlış yönlendirmedir. Kasıtlı veya kasıtsız, bilinçli
veya bilinçsiz olabilir. Bilgilerin yayılmasını, paylaşılmasını
sağlayan İnternet, aynı zamanda misenformasyonun yayılmasında da en önemli kaynaklardan biri hâline gelmiştir.
Özellikle bireylerin sosyal ağlarda bilgiyi doğruluğunu
kontrol etmeden paylaşması, misenformasyonun hızla yayılmasında büyük rol oynamaktadır.

Dezenformasyon, herhangi bir konuda bilinçli olarak gerçeği saptırarak organize bir şekilde kişileri
veya kurumları yanlış bilgilendirmedir. Amacı belirli bir kitleyi gerçekler hakkında yanıltmak, kamuoyunu
manipüle etmektir. Bazen kitle, bilginin kaynağı hakkında bilgilendirilir, bazen de bilgi kaynağı hakkında
ya kimlik tanımlaması yapılmaz ya da yanlış kaynak sunulur.

Standart 1: Bilgi okuryazarı olan öğrenci gereksinim duyduğu bilginin boyutunu ve yapısını belirlerler. Bu standardın 4 tane performans göstergesi vardır.

İlki; bilgi okuryazarı olan öğrenci bilgi gereksinimini tanımlar ve ifade eder.

İkincisi; bilgi okuryazarı olan öğrenci bilgi için potansiyel kaynakların farklı çeşitlerini ve biçimlerini tanımlar.

Üçüncüsü; bilgi okuryazarı olan öğrenci gerekli bilgiyi edinmenin maliyetini ve faydalarını düşünür.

Dördüncüsü; bilgi okuryazarı olan öğrenci gerekli bilginin doğasını ve sınırlarını tekrar değerlendirir.

Standart 2: Bilgi okuryazarı olan öğrenci gereksinim duyduğu bilgiye etkin ve etkili olarak erişir. Belirtilen bu standardın beş adet performans göstergesi vardır:

İlki; bilgi okuryazarı öğrenci, gerekli bilgiye erişmek için en uygun araştırma yöntemlerini veya bilgi erişim sistemlerini seçer.

İkincisi; bilgi okuryazarı öğrenci, etkili tasarlanmış arama stratejileri kurar ve uygular.

Üçüncüsü, bilgi okuryazarı öğrenci çeşitli yöntemleri kullanarak çevrimiçi veya şahsen bilgi alır.

Dördüncüsü, bilgi okuryazarı öğrenci gerekirse arama stratejisini yeniler ve geliştirir.

Beşincisi; bilgi okuryazarı öğrenci; bilgiyi özetler, kayıtlar ve yönetir. İhtiyaç duyulan bilgiyi kaynağından çıkarmak için en uygun olan yöntemi, çeşitli yöntemler arasından seçer (Ör. Kopyalama, tarama, fotokopi …).

Güvenirlik, bilgiye ulaştığınız sitenin menşei, diğer bir ifadeyle bilgiyi kimin yayımladığı ile ilgilidir.
Güvenirliğini belirleyen temel unsurlar;
1. Yazar, geliştirici, tasarımcı, editör gibi web sayfası ile herhangi bir şekilde bağlantısı olanların kendi
alanlarında uzmanlığı ve itibarının yüksek olması,
2. Sitedeki söylem ve içeriklerin ön yargı ve çelişki içermemesi,
3. Yansız olması, konuyu tüm yönleri ile ele almasıdır.

Eriştiğiniz bir web sayfasının güvenirliğini değerlendirirken aşağıdaki altı soru mutlaka cevaplanmalıdır:

Bu web sitesi kime ait?

Sitenin en son ne zaman güncellendiği açıkça belirtilmiş mi?

Site güncel mi?

Sitedeki veriler ne kadar doğru?

Site makul olmayan ölçüde ön yargılı mı?

Site, kullanıcıyı yanıltmaya çalışıyor mu?

Bilgi paylaşımının başlıca araç ve yolları; yayınlar, resmî sosyal iletişim ağları, gayriresmî sosyal iletişim ağları,
takım çalışması, uygulama toplulukları, örgütsel
öğrenme, dedikodu, e_posta, mobil ağlar, telekonferans, video konferans şeklinde sıralanabilir.

Creative Commons (kısaca CC) kâr amacı gütmeyen, telif hakları alanında esneklik ve paylaşımı yaygınlaştırmak amacıyla kurulmuş bir düşünce hareketi ve organizasyonudur. Creative Commons amacına ulaşmak için sanatçılara ve genel olarak tüm eser sahiplerine, yasanın kendilerine tanıdığı kimi hakları kamuyla
paylaşabilmelerine imkân verecek, özel olarak hazırlanmış telif lisansı sözleşmeleri önermektedir. 21. yüzyıla
kadar telif haklarında alışılagelmiş “tüm hakları saklıdır” yerine, “bazı hakları saklıdır” sloganını benimsemiştir.

"by-nd" kısa adına sahip olan açık lisans türünün 2 adet şartı bulunmaktadır:

• Eserin ilk sahibi belirtilecek
• Özgün hâli korunacak

Bilgi kaynağına veya niteliğine göre değişik şekillerde elde edilir ve sunulur. Kaynağına göre bilgi
örtülü ve açık olarak ikiye ayrılır (Kulaklı, 2005).
Örtülü bilgi, insan zihninde yer alan ve diğerleri
tarafından ulaşılamayan bilgidir. Bireylerin deneyimleri, fikirleri, değerleri, duyguları ve sezgileri
örnek olarak verilebilir. Açık bilgi ise belirli bir yerde saklanan diğer insanların kullanımına hazır, dokümante edilebilen, arşivlenen belirli bir formattaki bilgidir; bilimsel formüller, metin, grafik, resim,
tablo vs. örnek olarak verilebilir.

Bilgi kaynağına veya niteliğine göre değişik şekillerde elde edilir ve sunulur. Kaynağına göre bilgi örtülü ve açık olarak ikiye ayrılır.  Örtülü bilgi, insan zihninde yer alan ve diğerleri tarafından ulaşılamayan bilgidir. Bireylerin deneyimleri, fikirleri, değerleri, duyguları ve sezgileri örnek olarak verilebilir. Açık bilgi ise belirli bir yerde saklanan diğer insanların kullanımına hazır, dokümante edilebilen, arşivlenen belirli bir formattaki bilgidir; bilimsel formüller, metin, grafik, resim, tablo vs. örnek olarak verilebilir.

Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Bilgi kaynağına veya niteliğine göre değişik şekillerde elde edilir ve sunulur. Kaynağına göre bilgi örtülü ve açık olarak ikiye ayrılır.  Örtülü bilgi, insan zihninde yer alan ve diğerleri tarafından ulaşılamayan bilgidir. Bireylerin deneyimleri, fikirleri, değerleri, duyguları ve sezgileri örnek olarak verilebilir. Açık bilgi ise belirli bir yerde saklanan diğer insanların kullanımına hazır, dokümante edilebilen, arşivlenen belirli bir formattaki bilgidir; bilimsel formüller, metin, grafik, resim, tablo vs. örnek olarak verilebilir.

Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Niteliğine göre bilgi çeşitleri gündelik bilgi, teknik bilgi, sanat bilgisi, dinî bilgi ve bilimsel bilgi olarak özetlenebilir.

Teknik bilgi; tabiatta var olan nesneleri yaşamda kullanım değeri olan araç ve gereçlere dönüştürmede kullanılan bilgidir.

Gündelik bilgi; gündelik yaşamdaki ihtiyaçların kısa ve pratik yoldan karşılanmasına yönelik bilgidir. Havanın bulutlu olmasından yağmur yağacağı tahmininde bulunulması böyle bir bilgidir.

Bilimsel bilgi; insanın çevresinde olup bitenleri anlamak, bilmek ve açıklamak amacıyla içinde yaşadığı dünya hakkında sistematik yöntem kullanarak elde ettiği objektif bilgileridir.

Kaynağına göre ise bilgi, örtülü ve açık olmak üzere ikiye ayrılır. Örtülü bilgi, insan zihninde yer alan ve diğerleri tarafından ulaşılamayan bilgidir. Bireylerin deneyimleri, fikirleri, değerleri, duyguları ve sezgileri örnek olarak verilebilir.

Açık bilgi ise belirli bir yerde saklanan diğer insanların kullanımına hazır, dokümante edilebilen, arşivlenen belirli bir formattaki bilgidir; bilimsel formüller, metin, grafik, resim, tablo vs. örnek olarak verilebilir.

Dolayısıyla doğru cevap B şıkkıdır.

Niteliğine göre bilgi çeşitleri gündelik bilgi, teknik bilgi, sanat bilgisi, dinî bilgi ve bilimsel bilgi olarak özetlenebilir.

Bilimsel bilgi; insanın çevresinde olup bitenleri anlamak, bilmek ve açıklamak amacıyla içinde yaşadığı dünya hakkında sistematik yöntem kullanarak elde ettiği objektif bilgileridir.

Dinî bilgi; mutlak varlığa ve onun mutlak vahiy ile bildirdiklerine dayanan bilgidir. Evrenin yaratılışı, insanların nereden gelip nereye gittiği ile ilgili konuları ele
alır.

Teknik bilgi; tabiatta var olan nesneleri yaşamda kullanım değeri olan araç ve gereçlere dönüştürmede kullanılan bilgidir.

Kaynağına göre ise bilgi, örtülü ve açık olmak üzere ikiye ayrılır. Örtülü bilgi, insan zihninde yer alan ve diğerleri tarafından ulaşılamayan bilgidir. Bireylerin deneyimleri, fikirleri, değerleri, duyguları ve sezgileri örnek olarak verilebilir.

Açık bilgi ise belirli bir yerde saklanan diğer insanların kullanımına hazır, dokümante edilebilen, arşivlenen belirli bir formattaki bilgidir; bilimsel formüller, metin, grafik, resim, tablo vs. örnek olarak verilebilir.

Dolayısıyla doğru cevap D şıkkıdır.

Bilimsel bilgi; insanın çevresinde olup bitenleri anlamak, bilmek ve açıklamak amacıyla içinde yaşadığı dünya hakkında sistematik yöntem kullanarak elde ettiği objektif bilgileridir. Bilimsel bilgi; genelleyici, evrensel, akla dayalı, nesnel, kesindir. Tekrarlanabilir ve birikimli olarak ilerler. 

Dolayısıyla doğru cevap B şıkkıdır.

Misenformasyon, gerçek bir bilginin eksik, yanlış ya da yanlı bir şekilde iletilmesidir. Bilginin tümünü vermeyerek yanlış yönlendirmedir. Kasıtlı veya kasıtsız, bilinçli veya bilinçsiz olabilir. Bilgilerin yayılmasını, paylaşılmasını sağlayan İnternet, aynı zamanda misenformasyonun yayılmasında da en önemli kaynaklardan biri hâline gelmiştir, herhangi bir konuda bilinçli olarak gerçeği saptırarak organize bir şekilde kişileri veya kurumları yanlış bilgilendirmedir. Amacı belirli bir kitleyi gerçekler hakkında yanıltmak, kamuoyunu manipüle etmektir.

Dezenformasyon ise, herhangi bir konuda bilinçli olarak gerçeği saptırarak organize bir şekilde kişileri veya kurumları yanlış bilgilendirmedir. Amacı belirli bir kitleyi gerçekler hakkında yanıltmak, kamuoyunu
manipüle etmektir.

Dolayısıyla, doğru cevap E şıkkıdır.

Dezenformasyon, herhangi bir konuda bilinçli olarak gerçeği saptırarak organize bir şekilde kişileri veya kurumları yanlış bilgilendirmedir. Bilgi kaynağının verildiği durumlara açık dezenformasyon, verilmediği ya da yanlış verildiği durumlara ise örtük dezenformasyon denir.

Bilgi okuryazarlığı kavramı ise, “bilgi gereksiniminin fark edilmesi, bu bilginin elde edilmesi, değerlendirilmesi ve etkin bir biçimde kullanılması için bireylerin sahip olması gereken beceriler bütünü” şeklinde ifade edilir.

Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Güvenirlik, bilgiye ulaştığınız sitenin menşei, diğer bir ifadeyle bilgiyi kimin yayımladığı ile ilgilidir.
Güvenirliğini belirleyen temel unsurlar;
1. Yazar, geliştirici, tasarımcı, editör gibi web sayfası ile herhangi bir şekilde bağlantısı olanların kendi
alanlarında uzmanlığı ve itibarının yüksek olması,
2. Sitedeki söylem ve içeriklerin ön yargı ve çelişki içermemesi,
3. Yansız olması, konuyu tüm yönleri ile ele almasıdır. 

Buna karşın, bilginin diğer kaynaklardan doğrulanabilmesi doğruluk ölçütü ile; bilginin yeni olması ise güncellik ölçütü ile ilgilidir. 

Dolayısıyla, doğru cevap D şıkkıdır.

"by-nc-nd"  lisansına sahip bir eser için sağlanması gereken üç şart vardır:  İlki, eserin tüm kopyalarında eserin ilk sahibinin belirtilmesi; ikincisi, eserin hiçbir kopyası ya da eserden üretilmiş yeni eserlerin hiçbirisinin ticari ortamda kullanılmaması; üçüncüsü ise, esere dokunulmaması ve özgünlüğünün
korunmasıdır. 

Eserin tüm kopyalarında ya da eserden üretilmiş yeni eserlerde de aynı lisansın kullanılmaya devam edilmesi şartı ise; "by-nc-sa" lisansına sahip eserler için aranır. 

Dolayısıyla, doğru cevap E şıkkıdır.

Kaynağına göre  bilgi, örtülü ve açık olmak üzere ikiye ayrılır. Örtülü bilgi, insan zihninde yer alan ve diğerleri tarafından ulaşılamayan bilgidir. Bireylerin deneyimleri, fikirleri, değerleri, duyguları ve sezgileri örnek olarak verilebilir. Açık bilgi ise belirli bir yerde saklanan diğer insanların kullanımına hazır, dokümante edilebilen, arşivlenen belirli bir formattaki bilgidir; bilimsel formüller, metin, grafik, resim, tablo vs. örnek olarak verilebilir.

Misenformasyon, gerçek bir bilginin eksik, yanlış ya da yanlı bir şekilde iletilmesidir.

Dezenformasyon ise, herhangi bir konuda bilinçli olarak gerçeği saptırarak organize bir şekilde kişileri veya kurumları yanlış bilgilendirmedir. Bazen kitle, bilginin kaynağı hakkında bilgilendirilir, bazen de bilgi kaynağı hakkında ya kimlik tanımlaması yapılmaz ya da yanlış kaynak sunulur. Bilgi kaynağının verildiği durumlara açık dezenformasyon, verilmediği ya da yanlış verildiği durumlara ise örtük dezenformasyon denir.

Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.