WEB OKURYAZARLIĞI

Ağ üzerinde bağlantıları kullanarak farklı kaynaklar arasındaki geçiş yapmaya web’te gezinme denilir.

Bilgi gereksinimi işlevsel olarak “yeni bilgi için
duyulan gereksinim”, “halihazırda elde olan bilginin
açıklanması için duyulan gereksinim” ve “elde olan
bilginin geçerliliğini ve doğruluğunu saptamak için
duyulan gereksinim” şeklinde üçe ayrılmaktadır.

Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers
tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından
1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin
sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index)
kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında
kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR),
DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Web okuryazarı olabilmek; gereken bilgi kaynaklarına erişebilmeyi, erişilen kaynakları kullanabilmeyi ve yeni bilgi kaynakları yaratabilmek için ağları kullanmayı gerektirir.

İlk olarak 90’lı yılların başında dosya sunucusundaki aranan dosyaları bulmaya yarayan ilk arama motoru “Archie” adı ile kuruldu. Sonrasında, dağınık noktalardaki dokümanlara menü temelli bir arayüz
yardımı ile ulaşılmasını sağlayan “Gopher” ile listelerdeki
siteler üzerinden arama yapılabilen bir servis ortaya çıktı.
Web sitelerinin bilgilerini kullanarak kendi web sitesi açıklamalarını girmelerine imkân sağlayan “Aliweb” gibi uygulamalar hayata geçirildi.

Bir arama motoru web robotu, arama dizini ve kullanıcı arabirimi şeklinde üç temel bileşenden oluşmaktadır. Arama sonuçları genellikle sık tercih edilen internet sayfalarından oluşan listeler şeklinde sunulan bir mekanizmadır. Robot, web üzerinde bulunan web sitesi kaynaklarını ve bunların bağlantılarını
otomatik olarak gezerek sayfa içeriklerini saklayıp, aramada hızlı erişim sağlayacak şekilde dizinlemektedir.
Bu işlem için hazırlanmış yazılımlara robot (bot) ya da web örümceği (spider ya da web crawler) denir. Bu yazılımlar, web siteleri üzerindeki bağlantıları takip ederek buldukları siteleri tararlar ve okunabilir (metin) içeriği arama motorlarının ilgili sunucularında
kayıt altına alırlar. Sayfalarda güncelleme olduğundan bu
işlem belirli periyotlarda tekrar edilerek içeriğin güncelliği
sağlanır. Kullanıcı arabirimi ise oluşturulan dizin üzerinden
kullanıcıların ihtiyaçlarına göre arama yapmasını sağlayan
ve sonuçları listeleyen sayfalardır. Bu arama sayfalarında
anahtar sözcükler verilerek “Arama (Search)” dediğimiz
işlem gerçekleştirilir. Belirtilen sözcüğün geçtiği web sitesi
adresleri liste halinde kullanıcıya sunulur.

Bilinmeyen karakterler için bir yer tutucu olarak
yıldız işareti (*) kullanılırken bir anahtar sözcüğün
önüne koyulan eksi işareti (-) arama sonuçlarından o
kelimenin çıkartmasını, artı (+) işareti ise o kelimenin önemine yapılan vurguyu ifade etmektedir. Bu
şekilde aramalarımızda dışlamak istediğimiz anahtar
sözcükleri eksi işareti ile belirterek gereksiz sonuçların listelenmesinin önüne geçeriz. Ancak bu operatörleri bir arada kullanmamızda mümkündür.

Web üzerindeki kaynaklara ve hizmetlere erişim
ağın doğası gereği birbiriyle bağlantılanmış sayfalar
üzerinden gerçekleşmektedir. Bağlantılar aracılığıyla kaynaklar arasındaki geçişlerimiz webde gezinme
olarak ifade edilmektedir. Bu bağlantıları kullanarak web üzerindeki farklı bir dizi kaynağa erişim
sağlarız.

Anadolu Üniversitesi’nin web sitesine “anadolu.edu.tr” adresi ile ulaşılmaktadır. Alan adında yer alan “anadolu” siteye kolay erişim için tercih edilen çağrışımı, “edu” bu sitenin bir
yükseköğretim kurumuna ait olduğunu ve “tr” ise Türkiye için konumlandırıldığını belirtmektedir.

Ağda yer alan bir bilgi kaynağını kapsamı, doğruluk, yetkinlik, kalite, güncellik, amaç ve maliyeti
gibi farklı boyutlarda değerlendirmek mümkündür.

Kapsam: Kapsam kaynağın hangi konuları
içerdiğini belirtirken, genişlik, derinlik, zaman,
tür ve içerik gibi alt boyutları barındırır. Kapsam
Genişliği dendiğinde, konunun tüm yönlerini kapsaması, derinlik dendiğinde konunun düzeyini,
zaman dendiğinde konunun ele alındığı dönemi,
tür dendiğinde sunulan içeriğin biçimsel halini ve
içerik dendiğinde ise sunulan fikri/görüşü ifade etmektedir.

Bilgi gereksinimi kavramı; yeni bir bilgiye ihtiyaç duyulması, var olan bilginin açıklanması ayrıca var olan bilginin geçerliliğinin ve doğruluğunun saptanması için kullanılır.

Bilgi erişim (information retrieval), farklı ortamlarda (basılı ya da elektronik) yer
alan bilgiyi elde etmek için ona ihtiyaç
duyan kullanıcı tarafından kaynakların
sorgulanması sürecinde izlenen yoldur. Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers
tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından
1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin
sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index)
kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında
kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR),
DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers
tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından
1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin
sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index)
kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında
kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR),
DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Bilgi gereksinimi işlevsel olarak “yeni bilgi için duyulan gereksinim”, “halihazırda elde olan bilginin
açıklanması için duyulan gereksinim” ve “elde olan bilginin geçerliliğini ve doğruluğunu saptamak için duyulan gereksinim” şeklinde üçe ayrılmaktadır.

Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers
tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından
1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin
sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index)
kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında
kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR),
DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Birey yaşamını sürdürebilmek, çevresine etkili şekilde uyum sağlayabilmek, sorunlarını çözmek ve kararlar alabilmek için bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Bilgi, semboller halinde belli ortamlarda sunulan, depolanan ve yapılandırılan bir kaynaktır. Bilgiye erişebilmek için bir kısım beceri, yetkinlik ve araçlara ihtiyaç duyulmaktadır.

Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers
tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından
1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin
sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index)
kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında
kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR),
DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Web, yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak
hızla artan bilgiye erişimi sağladığı zengin ve etkileşimli unsurlar ile kolaylaştıran ve bizlerin buna
uygun maliyetlerle ulaşmasını sağlayan internet
üzerinde çalışan önemli bir hizmettir.
Internet, web ile birlikte insanların kolay, ucuz,
hızlı ve güvenli bir şekilde bilgiye erişimini sağlayan
durağan yapıdaki bir kütüphane olarak başladığı
yolculuğuna web teknolojilerindeki gelişime bağlı olarak bireysel kullanıcıların da katılım sağlayabileceği, içerik üretebileceği, paylaşım ve işbirliği
gerçekleştirebileceği hareketli ve etkileşimli bir hale
dönüşmüştür. Web, bilgi erişiminin önündeki zamansal ve mekânsal sınırları ortadan kaldırmasına
rağmen, bu ortamda taşınan ve sunulan bilginin
değeri, güvenilirliği, tarafsızlığı, güncelliği, uygulanabilirliği ve sahipliği gibi konularda yeni sorunları
beraberinde getirmiştir

Bilgi erişim (information retrieval), farklı ortamlarda (basılı ya da elektronik) yer
alan bilgiyi elde etmek için ona ihtiyaç duyan kullanıcı tarafından kaynakların sorgulanması sürecinde izlenen yoldur.