WEB OKURYAZARLIĞI

Ağda gizliliğin ve sayısal kimliğin yönetimi işlemine koruma denir.

HTML (Hypertext Markup Language) “Hiper Metin İşaretleme Dili” bugün dünya çapında
ağ olarak da tanımlanan bilgi paylaşım sistemi World Wide Web (WWW)’e doğru uzanan yolculuğun ilk adımı olmuştur. Bugün kendisinin de başkanı olduğu W3C (World Wide Web Consortium) tarafından standartları belirlenen ve idare edilmekte olan bu protokol, internet üzerinde çalışan bir servistir

Protokol İsmi -  Alan adı - Sayfa Yolu

Web 1.0 olarak nitelendirilen bu evrede “içerik” (content) ön planda olup web siteleri üzerinden kullanıcılara bilgi sunmak temel amaçtır. 1993 yılı itibariyle kurumların ve kısmen bu alandaki kaynaklara erişim imkânı olanların yönetiminde olan bir süreçtir. Başta metin tabanlı içeriklerin, sonrasında gelişmelere bağlı olarak çoklu ortam ile zenginleştirilmiş içeriklerin sunumunun ve paylaşımının gerçekleştirildiği dönem olmuştur.

SOA, XML, Web Hizmetleri (WebService), katılımı ve kullanımı kolaylaştırmak amacıyla grafik bileşenler (widget) ve AJAX ile programcılar tarafından geliştirilen bir uygulamaya ait yeteneklerin, başka bir uygulamada da kullanılabilmesine olanak sağlayan API (Application Programming Interface) uygulama arayüzleri gibi çözümler bu dönemde ortaya çıktı ve yaygınlaştı.

API Web 2.0 döneminde kullanılmaya başlamıştır.

Bahsedilen özellikler Web 4.0 Nesnelerin Ağı dönemine aittir.

Web okuryazarlığının “okuma” beceri ve yetkinlikleri; ihtiyaç olunan bilginin anahtar kelime ve sorular kullanılarak bulunabilmesi için “arama (search)”, çevrimiçi okumayı etkili kılacak şekilde ağın temel yapısını anlayabilmesi için “gezinme (navigate)”, farklı birçok çevrimiçi kaynaktan elde edilen bilginin bütünleştirilebilmesi için “sentezleme
(synthesize)” ve çevrimiçi kaynaklarda sunulan bilginin ilgililiğini ve güvenirliğini karşılaştırabilmesi için “değerlendirme (evaluate)” şeklindedir.

Web okuryazarlığının “yazma” beceri ve yetkinlikleri; içeriğin belli bir düzen içinde görsel sunumu için “tasarım (design)”, içeriğin ulaşılabilir ve erişilebilir şekilde oluşturulması, organize edilmesi ve paylaşılması için “düzenleme (compose)”, düzenlemelerin ağ ortamında var olabilmesi için “kodlama (code)”, içeriklerin geliştirilebilmesi ve
yeniden gözden geçirilebilmesi için “düzeltme (revise)”, var olan içeriklerin yapılandırılması ve yeniden tasarımı “karma (remix)” şeklindedir.

Açık uygulama (open practice): Webin şeffaf ve herkes tarafından erişilebilir kalması
adına web kaynaklarının kullanımı ve katkı sağlama

Web kavramı ilk ortaya atıldığında yalnızca dünyayı saran çeşitli sistemleri bağlayan donanımı ifade etse de bugün üzerine yüklenen anlamın ötesinde internetin en önemli servisidir. İnternet üzerindeki yazı, grafik, resim, ses ve hareketli görüntüler gibi içeriklerden oluşan zengin içerikli dokümanların (HyperText-ZenginMetin) uzaktaki bilgisayarlara iletimi bu servis sayesinde sağlanmaktadır.

Web sayfaları ve bünyesinde biçimlendirilen zengin içerik ögeleri bağlantı (hyperlink) adı verilen geçiş imkânı ile birbiriyle ilişkili hâle getirilmektedir. Web sayfalarını bulundukları sistemlerde konumlandırmak ve görebilmek için web tarayıcısı (web browser) uygulamaları kullanılmaktadır. Kullanıcılar, web tarayıcı üzerinden eriştikleri sayfalardaki bağlantılara tıklayarak sayfalar arası geçişi bu bağlantılar ile sağlamakta ve buradaki kaynaklara erişebilmektedir.

Ağlara bağlı cihazların, ağ üzerinden birbirleri ile veri alışverişi yapmak için kullandıkları bu adresler, artık rakamsal gösterimler yerine daha anlaşılır alan adı (domain name) denilen gösterimlerle ifade edilmektedir.

Web 2.0 sağladığı iletişim ve etkileşim olanakları sayesinde buna aracı olan ortamları “sosyal medya (ortamlar)” ve bu ortamların araçları da “sosyal ağ uygulamaları” olarak isimlendirildi. Bu dönem, sosyal paylaşım ağları (social networks), web günlükleri (weblogs), yer imleri (bookmarks), etiketleme (tagging), resim paylaşım hizmetleri (photo sharing services), yayıncılık araçları (RSS), oynatıcı ve video yayın abonelikleri (podcast ve videocasts), web tabanlı özgür ansiklopediler (wiki) gibi bir işbirliği etrafında toplanan kullanıcıların web tarayıcı üzerinden sayfalar oluşturmasına, düzenlemesine ve bu sayfaları birbirine bağlamasına olanak sağlayan çevrimiçi iletişim, paylaşım ve etkileşim araçları gelişim gösterdi.

Web 3.0 anlamsal ağ (semantic web) kavramı ile özdeşleşerek makinelerin okuyup, anlayıp, yorumlayabileceği bir sistem olarak kurgulanmıştır. İnternet aracılığıyla erişebileceğimiz sınırsız bilgi birikiminin bizler için makineler tarafından anlamlandırılmasına yönelik olarak insan ve makinelerin kullanabileceği ortak dil ve bağlama yönelik çalışmalarla gündeme gelmiştir. Cihazlar arası etkileşimle kullanıcının kontrolü dışında çeşitli veri kaynaklarından elde edilen bilginin analiz edilmesi, bütünleştirilmesi ve bağdaştırılmasından söz edilmektedir. Bu durumda makinelerin, insanlarda olduğu gibi bilgileri hafızaya alması, işleyip istek ve ihtiyaçlarımıza yönelik çözümlere dönüştürüp en uygun olanını bize sunması hedeflenmektedir.

5.0 uygulaması ile nesnelerin ağından düşüncelerin ağına doğru bir yönelim başlamıştır. Böylece insan makine etkileşiminde sınırların kalkacağı ve aracısız iletişimin gerçekleşebileceği öngörüsü hakimdir.

Web okuryazarlığının “yazma” beceri ve yetkinlikleri; içeriğin belli bir düzen içinde görsel sunumu için “tasarım (design)”, içeriğin ulaşılabilir ve erişilebilir şekilde oluşturulması, organize edilmesi ve paylaşılması için “düzenleme (compose)”, düzenlemelerin ağ ortamında var olabilmesi için “kodlama (code)”, içeriklerin geliştirilebilmesi ve yeniden gözden geçirilebilmesi için “düzeltme (revise)”, var olan içeriklerin yapılandırılması ve yeniden tasarımı “karma (remix)” şeklindedir.

Açık uygulama: Yaşanan gelişmeler neticesinde ağda açık iletişim ve şeffaflık, içeriğin paylaşılmasında ve yeniden düzenlemesinde özgürlük, webin yeni karakteristiği hâline gelmiştir. Mevcut teknoloji ve uygulamalardaki “açıklık” bilginin ve hizmetlerin ağda oluşmasında, sunumunda, dağıtım ve etkileşiminde esnek ve herkes tarafından kolaylıkla ücretsiz erişebilir yapıları ve katkıları öngörmektedir.

İnternet fikri ilk olarak 1969 yılında ABD’nin savunma sistemi ARPANET (The Advanced Research Projects Agency Network) projesi kapsamında dört ayrı üniversitedeki ana bilgisayarların birbirine bağlanması ile hayata geçmiştir.

Çeşitli protokollere göre bilginin paketler hâlinde sistemler arasında aktarılmasını ve etkileşimini sağlayan yapı internettir.