WEB OKURYAZARLIĞI - Deneme Sınavı - 2

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde kaydedilen hızlı gelişmeler, her alanda olduğu gibi bilginin üretimi ve tüketiminde geleneksel yöntemlerin terk edilmesine yol açmaktadır.

Günümüzde dünyanın herhangi bir yerinde oluşturulan eser ve içeriğe İnternet üzerinden zaman ve mekân sınırı olmaksızın dijital biçimlerde ulaşılabilmektedir.

İnternet’in günümüzde yaygın bir iletişim aracı olarak kullanılması, beraberinde
dikkat edilmesi gereken birtakım hususları da beraberinde getirmektedir.  Bu hususların başında kabul edilebilir ya da edilemez davranışları tanımlayan
etik kurallar gelmektedir.

Fikrî mülkiyet; telif hakları (copyrights) olarak da bilinen fikir ve sanat eserleri ve sınai mülkiyet hakları şeklinde iki ana kategoriye ayrılmaktadır.

Telif hakkı bir eseri oluşturan kişi veya kuruluşun bunu nasıl kullanılacağına karar
vermesidir.

HTML :Zengin metin işaretleme dili web sayfalarının oluşturulmasında kullanılan en temel kodlama dilidir.

Patent veya marka gibi soyut bir mülkiyetin belli bir süre için kullanım hakkını bir telif ücreti karşılığında başka bir firmaya satmaya lisanslama denir.

CC lisansı eser sahibine hangi hakları elinde tutmasını istediğine karar verme imkânı sağlar.

MIT Lisansı, hiçbir ücret talep edilmeden yazılımın bir kopyasını ve belgelendirme dosyalarını elde eden herkese verilen izindir.

Bilişim Hukuku, teknolojik gelişmeler çerçevesinde insanoğlunun teknik, ekonomik ve toplumsal alanlarda kullandığı bilginin, elektronik ve benzeri makineler aracılığıyla toplanması, işlenmesi, saklanması ve korunması ile bunlardan doğan ihtilafların çözümü ile ilgilenen hukuk dalıdır.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun 48. maddesine göre tamamlanmamış ve bitirilmemiş bir proje eser olmamaktadır.

Daha önce hiçbir şekilde yayımlanmamış ve sahibi dışında sınırlı hâlde birkaç kişinin bilgisinde olan bir eser (veri tabanı ve site de dâhil olmak üzere) İnternet üzerinde yayımlandığı durum hukuken "umuma arz" olarak değerlendirilmektedir.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun 85. maddesinde mektup, günlük ve benzeri yazılı materyaller eser olarak kabul edilmekte ve sahiplerinin izinleri alınmadan yayımlanması yasaklanmaktadır. Hukuken, bir e-posta da yazılı bir mektup gibi değerlendirildiğinden bir e-posta da kanun tarafından koruma altına alınabilmektedir.

Eğer eseri oluşturan kişi paylaşma, kullanma ve hatta yeniden düzenleme hakkını başkalarına vermek istiyorsa eseri Yaratıcı Beraberlikler (CC - Creative Commons) lisansı ile işaretlemelidir.

GPL Lisansı hiç bir şekilde lisanslanamadığından orjinalinin bulundurulması gerekmektedir.

GNU Genel Kamu Lisansı (GPL), bir programın tüm sürümlerini paylaşma ve değiştirme özgürlüğünü güvende altına alır, böylece tüm kullanıcıları için özgür yazılım özelliğini koruduğunu garanti altına alır.

Genel olarak alanda ortak bir tanımı olmamasına
rağmen, insan zekâsının ve zihinsel yaratıcılığın ortaya çıkarmış olduğu entellektüel birikimin, müzikten edebiyata, endüstriyel tasarımdan bilimsel buluşlara kadar uzanan geniş bir yelpaze içinde yer alan
düşünce ve ürünleri içeren kavramlar Fikrî Mülkiyet
Hakları (FMH) kapsamı içine alınmaktadır. 

Bir makale, resim, not, poster, podcast veya video oluşturulduktan sonra otomatik olarak uluslararası telif hakkı yasası tarafından korunmaktadır.
Bu yasa, eser sahiplerinin çalışmalarının başkaları
tarafından bu eserlerin nasıl kullanılacağını kontrol etmeyi sağlar. Telif hakları aslında beş temel hak
grubundan oluşur. Bunlar, eseri oluşturan kişiye
diğerlerinin bu eseri nasıl kullanabileceğine karar
vermesine izin verir. Eseri oluşturanlar;
• Basılı, fotokopi ya da elektronik kopya olarak kimin çalışmaları kopyalayabileceğini,
• Eserin bir bölümünü veya tümünü kullanarak ister bir eserin yeni versiyonları ister
uyarlamaları olan türevlerini,
• Bir kitabevinde veya bir web sitesinde olduğu gibi eserlerin kopyalarını,
• Çalışmaları halka açık olarak örneğin bir
sanat galerisinde veya bir web sitesinde göstermeyi,
• Çalışmaları iş, bir oyun, müzik parçası, bale
veya başkaları tarafından yapılabilecek herhangi bir şeyse halka açık olarak gerçekleştirmeyi
kontrol edebilirler.

Telif hakkı pek çok eser türünün korunması
için uygundur. Bu eserler:
• TV şovları, filmler ve çevrimiçi videolar
gibi görsel-işitsel eserler,
• Dersler, makaleler, kitaplar ve müzik besteleri gibi yazılı eserler,
• Resim, poster ve reklam gibi görsel eserler,
• Video oyunları ve bilgisayar yazılımları,
• Teknik ve bilimsel amaçlı fotoğraf, harita,
plan, kroki, resim, maket, mimari tasarım,
şehircilik tasarımı, sahne tasarımları barındıran eserler,
• Sözlü ve yazılı şekilde ifade edilen eserler,
• Fotoğraf ve slayt çalışmaları,
• Grafik çalışmaları,
• Karakter ve tipleme çalışmaları,
• Tiyatro oyunu ve müzikal gibi drama eserlerinden oluşmaktadır.

Bazı istisnai durumlarda eserin kullanılması
için izin gerekmeyebilir. Bu durumlar ise şu şekilde
sıralanabilir:
• Güvenlik ve adli gerekçelerle kamu yararı
için kullanım
• Mahkeme ve mevzuat kararları ile kullanım
• Nutuklarda kullanım
• Herkese açık eğitim ve öğretim gerekçeleriyle kullanım
• Hayır amaçlı düzenlenen gösterilerde kullanım
• Eğitim ve öğretim gerekçesiyle yapılan seçme ve toplama işlemlerinde kullanım
• Bazı bölümlerinin belirgin hâlde kaynak
gösterilmesi yoluyla kullanım
• 24 saat sonrasında kullanma sınırlamasına
uyacak şekilde günlük haberlerde kullanım
• Basın özetlerinde kullanım
• Röportaj olarak yayımlama amaçlı kullanım
• Kâr amacı taşımadan ve eser sahibinin menfaatlerine uygun hâlde şahsi kullanım
• Yasada belirtilen sınırlamalar dâhilinde güzel sanat eserlerini herkese açık yerlerde teşhir amaçlı kullanım
• Tanıtım amaçlı kısa tespitler hâlinde kullanım

İnternet, insanlar için paylaşımı ve çalışmaların ortaklaşa kullanımını kolaylaştırır. Fakat
bazen yasalar bunu zorlaştırır. Çektirilen bir fotoğraf, gerçekleştirilen bir şarkı kaydı, yayımlanan
makale ya da çalışmanın orjinal hâli web üzerinde
yayımlandığı zaman çalışma telif hukuku açısından “tüm hakları saklıdır” statüsünde kabul edilir. Pek çok örnekte, bu durum, diğer insanların
çalışmaları izin almaksızın kullanamayacağı ya da
yeniden düzenleyemeyeceği anlamına gelir. Peki
ya eser sahibi eserini başkalarının yeniden kullanmasını istiyorsa durum nedir? Eğer eseri oluşturan
kişi paylaşma, kullanma ve hatta yeniden düzenleme hakkını başkalarına vermek istiyorsa eseri
Yaratıcı Beraberlikler (CC - Creative Commons)
lisansı ile işaretlemelidir.
Yaratıcı Beraberlikler (CC - Creative
Commons) lisansı eser sahibine hangi
hakları elinde tutmasını istediğine karar
verme olanağı sağlar.

CC lisansı eser sahibine hangi hakları elinde tutmasını istediğine karar verme imkânı sağlar; ayrıca eseri
kullanacak olanlara, bunu, eser sahibinin iznini önceden almaksızın ne şekilde kullanabileceklerini bildirmeyi sağlar. Yaratıcı beraberlikler lisansı açık lisans türlerinden sadece biri olup, açık kaynak girişimi tarafından onaylanan seksene yakın lisans bulunmaktadır. En yaygın kullanılan açık lisans türleri şu şekildedir:
• Yaratıcı Beraberlikler (CC) Lisansı
• Genel Kamu Lisansı (GPL) Lisansı
• MIT Lisansı
• Apache Lisansı