WEB OKURYAZARLIĞI - Deneme Sınavı - 15

Bilgi kaynağına veya niteliğine göre değişik şekillerde elde edilir ve sunulur. Kaynağına göre bilgi, örtülü ve açık olarak ikiye ayrılır. Örtülü bilgi, insan zihninde yer alan ve diğerleri tarafından ulaşılamayan bilgidir. Bireylerin deneyimleri, fikirleri, değerleri, duyguları ve sezgileri örtülü bilgiye örnek olarak verilebilir.

Havanın bulutlu olmasından yağmur yağacağı tahmininde bulunulması böyle bir bilgidir.

Sanatçı; ses, renk ve çeşitli malzemeler ile bilgiyi farklı araçlar ile ifade edebilir.

Bilimsel bilgi; genelleyici, evrensel, akla dayalı, nesnel, kesindir. Tekrarlanabilir ve birikimli olarak ilerler.

Bilginin tümünü vermeyerek yanlış yönlendirmedir. Kasıtlı veya kasıtsız, bilinçli veya bilinçsiz olabilir. Bilgilerin yayılmasını, paylaşılmasını sağlayan İnternet, aynı zamanda misenformasyonun yayılmasında da en önemli kaynaklardan biri hâline gelmiştir.

Dezenformasyonda sorunun bir yönüyle ilgili enformasyon bombardımanı söz konusuyken diğer yönleriyle ilgili hemen hemen hiç enformasyon sahibi olunamaması durumu söz konusudur.

Bilgi okuryazarı olan öğrenci bilgi için potansiyel kaynakların farklı çeşitlerini ve biçimlerini tanımlar. Bu bağlamda bilginin, resmî veya gayrî resmî olarak nasıl üretildiğini, organize edildiğini ve yayıldığını bilir. Bilginin, kategorilere ayrılabileceğinin farkında olur. Çeşitli biçimlerdeki potansiyel kaynakların değerini ve farklarını tanımlar (örneğin, çoklu ortam, veri tabanı, İnternet sitesi, veri grupları, işitsel/ görsel materyaller, kitaplar).

Veri ham, dağınık veya düzenlenmiş sayı, kelime, grafik, görsel ya da sembollerdir.

Enformasyon, organize edilen verilerin bir bağlam çerçevesinde anlam kazanmış hâlidir.

Bilgi, enformasyonun çeşitli sentezleme modelleri ile anlaşılır hâle getirilmesi, insanın deneyimleri ile birleşerek öngörü ve kestirimlerin yapılmasıdır.

Misenformasyon, gerçek bir bilginin eksik, yanlış ya da yanlı bir şekilde iletilmesidir. Bilginin tümünü vermeyerek yanlış yönlendirmedir. Kasıtlı veya kasıtsız, bilinçli veya bilinçsiz olabilir.

Dezenformasyonun dört belirtisi bulunmaktadır (Volkoff, 1999). Bunlar sırasıya; (1) Herkesin aynı şeyi söylemesi, (2) Sorunun bir yönüyle ilgili enformasyon bombardımanı söz konusuyken diğer yönleriyle ilgili hemen hemen hiç enformasyon sahibi olunamaması durumu, (3) Bir tarafın yaptığı her şeyin iyi, diğer tarafın yaptığı her şeyin kötü olması, (4) Bir görüşün kabul edilmesinin kolektif bir saplantı hâline gelmesi. Bu dört olgunun gözlemlendiği durumlarda bir dezenformasyonun olduğu  söylenebilir.

Bilgi okuryazarı olan bireyler, bilgiye erişmede etkin ve yeterlidirler. Bilgiyi eleştirel bir şekilde değerlendirebilirler, doğru ve yaratıcı bir şekilde kullanabilirler. Gerçek bilgiyi, bakış açısı ve düşünce arasındaki farkları bilirler; doğru olmayan ve yanıltıcı bilgiyi fark ederler; sorun ve sorular için uygun olan bilgiyi seçebilirler.

Standart 4: Bireysel veya bir grubun üyesi olarak özel bir amacın gerçekleştirilmesinde bilgiyi etkili bir biçimde kullanırlar. Sözü edilen bu standardın da üç adet performans göstergesi vardır.

Birincisi; bilgi okuryazarı öğrenci yeni ve öncelikli bilgiyi belirli bir ürün veya performansın planlanması ve ortaya çıkartılmasında kullanır.

İkincisi; bilgi okuryazarı öğrenci, ürün veya performans geliştirme sürecini gözden geçirir.

Üçüncüsü; bilgi okuryazarı olan öğrenci ürününü veya performansını başkalarına iletir.

Çeşitli biçimlerdeki potansiyel kaynakların değerini ve farklarını tanımlar (örneğin, çoklu ortam, veri tabanı, İnternet sitesi, veri grupları, işitsel/ görsel materyaller, kitaplar) olarak verilen örnek "Standart 1: Bilgi okuryazarı olan öğrenci gereksinim duyduğu bilginin boyutunu ve yapısını belirlerler." standardının iki numaralı performans göstergesine ait bir örnektir.

Eriştiğimiz bilgiyi değerlendirmek için üç ana ölçüt bulunmaktadır: Güvenilirlik, doğruluk ve güncellik.

Güvenirlik, bilgiye ulaştığınız sitenin menşei, diğer bir ifadeyle bilgiyi kimin yayımladığı ile ilgilidir.

Güvenirliğini belirleyen temel unsurlar;

Doğruluk, bilginin diğer kaynaklardan da doğrulanabilmesidir. Güncellik ise bilginin yeni olmasıdır.

Açık Lisans Türlerinin belirtildiği Tablo 6.2' de verildiği gibi bu lisans türüne ait kısaltılmış lisans adı "by" dır.

Günümüzde veri, enformasyon ve bilgi kavramları birbirinden farklı olmakla birlikte sıklıkla
karıştırılarak birbirinin yerine kullanılan kavramlardır. Bilgi hiyerarşisi, Şekil 6.1’de sunulduğu
üzere gözlem, organizasyon, anlama ve uygulama
olmak üzere dört aşamadan oluşur ( akt. Sağsan,
2002). Gözlem aşaması, uygun işlem yapmak için
gerekli doneleri toplama, etiketleme ve ölçümlerin
yapılmasını içerir. Gözlem aşamasının sonunda
“veri” elde edilir. Veri ve enformasyon, çeşitli aşamalardan geçerek bilgiye dönüşür. Veri ham, dağınık veya düzenlenmiş sayı, kelime, grafik, görsel ya
da sembollerdir. Kendi başına bir anlam ifade etmemektedir. Organizasyon aşaması, düzeltme, düzenleme, veri ögelerini sıraya koyma, süzme, sınıflama, indeksleme ve depolamayı içerir. Ölçüm ve gözlem yolu ile toplanan veriler işlenerek organize edilir. Enformasyon,
organize edilen verilerin bir bağlam çerçevesinde
anlam kazanmış hâlidir. Anlama aşamasında bilgi
üretilir. Bilgi, enformasyonun çeşitli sentezleme
modelleri ile anlaşılır hâle getirilmesi, insanın deneyimleri ile birleşerek öngörü ve kestirimlerin yapılmasıdır. Son aşama olan uygulama aşamasında
ise fikir oluşturulur (wisdom), arzulanan bir hedefe
veya nihai duruma ulaşmak için plan kapsamında
bilgi uygulamaya konulur.

Misenformasyon, gerçek bir bilginin eksik, yanlış ya
da yanlı bir şekilde iletilmesidir. Bilginin tümünü vermeyerek yanlış yönlendirmedir. Kasıtlı veya kasıtsız, bilinçli
veya bilinçsiz olabilir. Bilgilerin yayılmasını, paylaşılmasını
sağlayan İnternet, aynı zamanda misenformasyonun yayılmasında da en önemli kaynaklardan biri hâline gelmiştir.
Özellikle bireylerin sosyal ağlarda bilgiyi doğruluğunu
kontrol etmeden paylaşması, misenformasyonun hızla yayılmasında büyük rol oynamaktadır.

Dezenformasyon, herhangi bir konuda bilinçli olarak gerçeği saptırarak organize bir şekilde kişileri
veya kurumları yanlış bilgilendirmedir. Amacı belirli bir kitleyi gerçekler hakkında yanıltmak, kamuoyunu
manipüle etmektir. Bazen kitle, bilginin kaynağı hakkında bilgilendirilir, bazen de bilgi kaynağı hakkında
ya kimlik tanımlaması yapılmaz ya da yanlış kaynak sunulur.

Standart 1: Bilgi okuryazarı olan öğrenci gereksinim duyduğu bilginin boyutunu ve yapısını belirlerler. Bu standardın 4 tane performans göstergesi vardır.

İlki; bilgi okuryazarı olan öğrenci bilgi gereksinimini tanımlar ve ifade eder.

İkincisi; bilgi okuryazarı olan öğrenci bilgi için potansiyel kaynakların farklı çeşitlerini ve biçimlerini tanımlar.

Üçüncüsü; bilgi okuryazarı olan öğrenci gerekli bilgiyi edinmenin maliyetini ve faydalarını düşünür.

Dördüncüsü; bilgi okuryazarı olan öğrenci gerekli bilginin doğasını ve sınırlarını tekrar değerlendirir.