WEB OKURYAZARLIĞI - Deneme Sınavı - 3

Kapsam: Kapsam kaynağın hangi konuları
içerdiğini belirtirken, genişlik, derinlik, zaman,
tür ve içerik gibi alt boyutları barındırır. Kapsam
Genişliği dendiğinde, konunun tüm yönlerini kapsaması, derinlik dendiğinde konunun düzeyini,
zaman dendiğinde konunun ele alındığı dönemi,
tür dendiğinde sunulan içeriğin biçimsel halini ve
içerik dendiğinde ise sunulan fikri/görüşü ifade etmektedir.

Bilgi erişim (information retrieval), farklı ortamlarda (basılı ya da elektronik) yer
alan bilgiyi elde etmek için ona ihtiyaç
duyan kullanıcı tarafından kaynakların
sorgulanması sürecinde izlenen yoldur. Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers
tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından
1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin
sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index)
kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında
kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR),
DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers
tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından
1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin
sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index)
kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında
kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR),
DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Bilgi gereksinimi işlevsel olarak “yeni bilgi için duyulan gereksinim”, “halihazırda elde olan bilginin
açıklanması için duyulan gereksinim” ve “elde olan bilginin geçerliliğini ve doğruluğunu saptamak için duyulan gereksinim” şeklinde üçe ayrılmaktadır.

Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers
tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından
1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin
sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index)
kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında
kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR),
DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Birey yaşamını sürdürebilmek, çevresine etkili şekilde uyum sağlayabilmek, sorunlarını çözmek ve kararlar alabilmek için bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Bilgi, semboller halinde belli ortamlarda sunulan, depolanan ve yapılandırılan bir kaynaktır. Bilgiye erişebilmek için bir kısım beceri, yetkinlik ve araçlara ihtiyaç duyulmaktadır.

Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers
tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından
1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin
sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index)
kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında
kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR),
DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Web, yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak
hızla artan bilgiye erişimi sağladığı zengin ve etkileşimli unsurlar ile kolaylaştıran ve bizlerin buna
uygun maliyetlerle ulaşmasını sağlayan internet
üzerinde çalışan önemli bir hizmettir.
Internet, web ile birlikte insanların kolay, ucuz,
hızlı ve güvenli bir şekilde bilgiye erişimini sağlayan
durağan yapıdaki bir kütüphane olarak başladığı
yolculuğuna web teknolojilerindeki gelişime bağlı olarak bireysel kullanıcıların da katılım sağlayabileceği, içerik üretebileceği, paylaşım ve işbirliği
gerçekleştirebileceği hareketli ve etkileşimli bir hale
dönüşmüştür. Web, bilgi erişiminin önündeki zamansal ve mekânsal sınırları ortadan kaldırmasına
rağmen, bu ortamda taşınan ve sunulan bilginin
değeri, güvenilirliği, tarafsızlığı, güncelliği, uygulanabilirliği ve sahipliği gibi konularda yeni sorunları
beraberinde getirmiştir

Bilgi erişim (information retrieval), farklı ortamlarda (basılı ya da elektronik) yer
alan bilgiyi elde etmek için ona ihtiyaç duyan kullanıcı tarafından kaynakların sorgulanması sürecinde izlenen yoldur.

Web okuryazarı olabilmek; gereken bilgi
kaynaklarına erişebilmeyi, erişilen kaynakları kullanabilmeyi ve yeni bilgi kaynakları yaratabilmek için ağları kullanmayı gerektirir

Bilgi erişim terimi, ilk olarak Calvin N. Mooers tarafından 1950 yılında kullanılmış ve ardından 1952 yılında Mortimer Taube tarafından bilginin sistematik hale getirilerek erişilebilir olmasını olanaklı kılan bağlantılı dizinler (coordinate index) kavramı ile günümüzde sorgulama aşamasında kullanılan “boolean mantığı” ve “boolean operatörleri” olarak bilinen VE (AND), VEYA (OR), DEĞİL (NOT) yaklaşımı ortaya çıkmıştır.

Web kaynakları HTML (Hypertext Markup
Language) adını verdiğimiz Zengin Metin İşaretleme
Dili ile biçimlendirilen sayfalar halinde sunulmaktadır. Bu sayfaların bünyesinde biçimlendirilen
zengin içerik öğeleri bağlantı (hyperlink) adı verilen geçiş imkânı ile birbiriyle ilişkili hale getirilerek
erişilebilir kılınmaktadır. Kullanıcılar, ağda Zengin
Metin İşaretleme Dilini anlamlı hale getiren web
tarayıcısı (web browser) adını verdiğimiz görüntüleyici arayüzler sayesinde web sayfası (web page)
belgelerini okuyabilmektedir.

İnternetle ilgili standartların oluşturulduğu
1994 yılında ortaya çıkan tarayıcı programları
ağda bilgiye ulaşım sağlayan modelin en önemli
aracıdır. Web sayfalarını bulundukları sistemlerde konumlandırmamıza ve görebilmemize olanak
sağlarlar. Her web sitesinin internet üzerindeki
yerini belirleyen URL (Uniform Resource Locator)
olarak isimlendirilen bir adresi vardır. Bu adres
İnternet’te bir kaynağın yerine işaret eden özel karakter dizgisidir. Web tarayıcısının adres bölümü
üzerinden dilediğimiz kaynağa erişim için talebimizi gerçekleştiririz. Talep ettiğimiz kaynağın yazıldığı sayısal program dili bu tarayıcı tarafından
deşifre edilip, internete bağlı olduğumuz cihaza
yazı, resim ve benzeri belgeler olarak gösterilerek
anlamlı hale getirilmektedir.

Web (Ağ) okuryazarlığı tanımı yaşanan gelişmelere bağlı olarak genişleyerek değişim gösterse de en genel anlamıyla bilgi kaynaklarına erişmek, bu kaynakları kullanmak ve yeni bilgi kaynakları yaratmak amacıyla ağların kullanılması olarak ifade edilmektedir.

Archie, aranan dosyaları bulmaya yarayan
ilk arama motorudur. İlk olarak 90’lı yılların başında dosya sunucusundaki aranan dosyaları bulmaya yarayan ilk arama motoru “Archie” adı ile kuruldu. Sonrasında, dağınık noktalardaki dokümanlara menü temelli bir arayüz
yardımı ile ulaşılmasını sağlayan “Gopher” ile listelerdeki
siteler üzerinden arama yapılabilen bir servis ortaya çıktı.
Web sitelerinin bilgilerini kullanarak kendi web sitesi açıklamalarını girmelerine imkân sağlayan “Aliweb” gibi uygulamalar hayata geçirildi.

Her web sitesinin internet üzerindeki yerini belirleyen URL (Uniform Resource Locator)
olarak isimlendirilen bir adresi vardır. Bu adres İnternet’te bir kaynağın yerine işaret eden özel karakter dizgisidir.

1993 yılında bir indeks oluşturmak için “Wandex”
adında ilk “bot (robot)” yani dizinleme işini yarı-otomatik olarak yapabilen bir robot teknolojisi geliştirildi. 1994
yılında “tam metin (full text)” aramasına imkan sağlayan
“WebCrawler” diğerlerinden farklı olarak herhangi bir kullanıcının bir web sayfasını her kelimesi için aramaya izin
veren ilk arama motoru oldu. Bu gelişmenin ardından web
sayfalarını bulmayı kolaylaştıran ve sunduğu farklı yaklaşımlarla kullanıcıların ilgisini çeken Magellan, Excite,
Infoseek, Overture, Looksmart ve Inktomi, AltaVista ve
Yahoo gibi arama motorları piyasaya çıktı.
1997’de açılan Yandex ve 1998 yılında Overture, Looksmart ve Inktomi arama motorlarından güç alan “Msn”
kuruldu. 2004 yılında Altavista ile teknoloji yükseltmesi
yapılan Msn, 2009 yılından sonra hayatına “Bing” olarak
devam etti.
1998 yılında “PageRank” adlı teknolojilerini satmak
için yola çıkan “Google”’ kurucuları ağ üzerindeki her
sayfayı önemine göre puanlayan sisteme yatırım yaparak,
“Google Search” arama motorunu kurdular. Ağ üzerindeki
her sayfayı puanlayan bu sistem; o sayfaya verilen bağlantı
ve bağlantı veren yerlerin puanı ile matematiksel olarak hesaplama yaparak söz konusu sayfaya puan veren bir mantığa dayanıyordu. Bu yaklaşımla Google bir sayfayı
incelerken sayfanın komşu sitelerine de bakıyor, bir sitenin önemini belirleyebilmek için ağın tamamını
tarıyordu. Bu algoritma ile Google alakalı arama sonuçları listelemede daha başarılı oluyordu. Bu sayede
2007 yılının sonlarına doğru dünya çapında tanınan bir web arama motoru haline gelen Google birçok
farklı alanda servis sunarak büyümesini sürdürmektedir.

İlk olarak 90’lı yılların başında dosya sunucusundaki aranan dosyaları bulmaya yarayan ilk arama motoru “Archie” adı ile kuruldu.

Sayfa Değeri (PageRank): Bir web sayfasının internetteki önemini simgeleyen sayısal bir ifadedir. Sitenin doğal yapısına ve bağlantı içeriğine uygun olarak sitenin değerini gösterir

Aramada kullanacağımız anahtar kelimenin (“ “) tırnak işaretlerinin arasında sorgulanması ifadenin belirtildiği şekilde tam kelime grubunu şeklinde taranmasını sağlayacaktır. Böylelikle birkaç kelimeden oluşan ifadenin tam olarak verdiğimiz şekilde taranması sağlanır.