WEB OKURYAZARLIĞI - Deneme Sınavı - 20

Eleştirel okuryazarlık işlevsel okuryazarlığın bir adım ötesine gidip sunulan metinleri olduğu gibi kabul etmek yerine sorgulamak gerektiğine vurgu yapmaktadır. Eleştirel bir bakış açısı edinmiş öğrenciler farklı türden literatür okuduklarında, TV izlediklerinde, radyo dinlediklerinde, toplumsal ya da evrensel konularla karşılaştıklarında kendilerine sunulan, doğru olmayan bilgileri görebilir. Eleştirel okuryazarlığı kendi değerleri ve görüşleri ile diğer bireylerin değerleri ve görüşlerini değerlendirme aracı olarak kullanabilir. Bunun yanı sıra eleştirel okuryazarlık becerisi kazanmış öğrenciler bu beceriyi, değişim için bir basamak olarak kullanabilir. Yanlışlıkları ve farklılıkları tanıyabildikleri için, kendi görüşlerini ya da başkalarının görüşlerini geliştirme yollarını ararlar. Buna göre soruda verilen özelliklere sahip olan bireylerin eleştirel okuryazarlığa sahip olduğu söylenebilir. Doğru cevap D'dir.

Üç temel eleştirel okuryazarlık ilkesi vardır. İlki; çok yönlü bakış açıları kullanarak metinde yer verilmeyen veya çekinik kalmış olan şeyleri hayal etmek ve düşünmektir (I). İkincisi; özellikle güç açısından farklılıkları içeren ilişkileri incelemek ve çözümlemedir (II). Üçüncüsü; toplumsal adalet için harekete geçmek amacıyla okuryazarlık uygulamalarını kullanmaktır (III). Buna göre soruda verilenlerden hepsi temel eleştirel okuryazarlık ilkeleri arasında yer almaktadır. Doğru cevap E'dir.

Bilgisayar okuryazarlığı, Teknoloji okuryazarlığı, Medya okuryazarlığı ve Web Okuryazarlığı yeni okuryazarlıklar arasında yer almaktadır. İşlevsel Okuryazarlık ise, 1970’li yıllarda okuryazarlık algısında ikinci dalga olarak ortaya çıkan bir okuryazarlık hareketidir. Bu yaklaşımda okuryazarlık, bireyleri günlük hayatın içerisinde katılımcı bireyler olmaya doğru yönlendirmede bir araç olarak görülmektedir. Doğru cevap B'dir.

Bilgisayar okuryazarı olan bir birey aşağıdaki yeterlilikleri göstermelidir:
• Bilgisayarın donanım parçalarını tanımlayabilme
• Bilgisayarı doğru olarak açıp kapatabilme
• Taşınabilir bellek kullanabilme
• Fare ve klavyeden veri girişini yapabilme
• Tarih/saat, ses, görüntü ve diğer donanım aygıtlarını ayarlayabilme
• Yaygın programları bilgisayara kurup ayarlarını yapabilme
• Bilgisayarı kullanarak iletişim kurabilme
• Bilgisayarı kullanarak İnternet’e erişebilme
• E-posta gönderip alabilme, e-posta mesajlarına dosya ekleyebilme
• Bilgisayara İnternet’ten dosya indirip İnternet’e dosya yükleyebilme
• Pencereleri boyutlandırıp, taşıyabilme ve kapatabilme
• Ağ üzerinden dosya sunucularına ve yazıcılara erişebilme
• Dosyaları farklı sürücüler üzerine kaydedebilme
• İstediği programı çalıştırabilme
• Bilgisayar dosyaları arasında arama yapabilme
• Bilgisayar dosyalarını isimlendirebilme, saklayabilme ve silebilme
• Bilgisayarda dosya kopyalayabilme
• Kelime işlem yazılımlarını kullanabilme
• Hesap tablolarını kullanabilme
• İnternet tarayıcılarını kullanabilme
• İnternet tarayıcılarının ayarlarını yapabilme, internete güvenli bağlanabilme
• Web’te arama yapabilme

Buna göre sorudan verilen etkinlilerde sorun yaşayan bir birey bilgisayar okuryazarlığında kendini geliştirebilmelidir. Doğru cevap A'dır.

Teknoloji okuryazarlığının teknolojinin doğasını anlama, teknoloji ve toplum arasındaki ilişkiyi anlama, tasarım süreçlerini anlama, teknoloji kullanma becerileri ve teknoloji seçebilme becerileri olmak üzere beş alt boyutu bulunmaktadır. Buna göre soruda verilenlenlerden hepsi Teknoloji okuryazarlığının alt boyutlarındandır. Doğru cevap E'dir.

Teknoloji okuryazarlığının ikinci adımı teknoloji ve toplum arasındaki ilişkiyi anlamaktır. Bu bağlamda teknoloji okuryazarı bir birey; teknolojinin kültürel, sosyal, ekonomik ve politik etkilerini, teknolojinin çevreye etkilerini, teknolojinin geliştirilmesinde ve kullanılmasında toplumun rolünü ve teknolojinin tarihteki etkilerini anlayabilir. Buna göre bu bireyin Teknoloji okuryazarlığının teknoloji ve toplum arasındaki ilişkiyi anlama alt boyutuna ilişkin özellikleri taşıdığı söylenebilir. Doğru cevap B'dir.

Teknoloji kullanma becerileri; tasarım yöntemini uygulayabilmeyi, ürünleri ve sistemleri kullanmayı, ürünlerin ve sistemlerin etkisini değerlendirmeyi kapsar. Doğru cevap A'dır.

Medya okuryazarlığının temel kavramları; üretim, dil, temsiliyet ve hedef kitledir. Üretim, medya içeriklerinin bilinçli olarak üretildiğine dair farkındalıkla ilgilidir. Dil, kurgulanmış medya mesajlarındaki alamın nasıl oldurulduğuna dair bilinci ifade eder. Temsiliyet, medyada gördüklerimizin gerçekliğin kendisini değil, yeniden üretilmiş biçimi olduğunu vurgular. Hedef kitle, medyanın etkilemek istediği izleyici grubunu ifade eder. Buna göre soruda verilenlerin hepsi Medya okuryazarlığının temel kavramları arasında yer alır. Doğru cevap E'dir.

İnternet okuryazarlığı ve ağ okuryazarlığı olarak da adlandırılan web okuryazarlığı; genel anlamda bilgi ağlarından bulunan bilgiyi tanımlama, erişme ve kullanma becerisidir. Bilgi kaynaklarına erişmek, var olan kaynakları kullanmak ve bunları sentezleyip değerlendirerek yeni bilgi kaynakları yaratmak amacıyla ağların kullanılmasıdır. Web okuryazarlığının gelişimi ağın gelişimde olduğu gibi ilk dönemlerinde ağda sunulan bilgi ve kaynaklara ulaşmak için “okuma”, Web 2.0 döneminde kullanıcıların ağa katılımıyla içeriği yapılandırabildikleri “yazma”, deneyimlerini paylaşabildikleri “katılım” ve bütün bunları kapsayıcı kavram olarak bilgi, beceri, alışkanlık ve karakter özelliklerini ifade eden “21. Yüzyıl Becerileri” şeklinde dört farklı başlık altında irdelenmektedir. Buna göre soruda verilen bireyin öncelikli olarak web okuryazarlığı alanına yönelik çalışmayı amaçladığı yorumu yapılabilir. Doğru cevap D'dir.

Okuryazarlık ve okuryazar kavramına yüklenen anlamları ve algıları; alfabeye dayalı okuryazarlık, işlevsel okuryazarlık, eleştirel okuryazarlık, yeni okuryazarlıklar olmak üzere dört başlık altında toplamak mümkündür.

Bu yaklaşımda okuryazarlık, alfabe temelinde tanımlar ile sadece okuma ve yazma eylemiyle sınırlıdır. Öğrencilerin okurken harfleri nasıl seslendirdikleri, yazarken ise harfleri nasıl  çizdikleri ve birleştirdikleri, okunaklı bir el yazısı yazabilme ve imla kurallarına uyma üzerinde durmaktadır.

Bir birey harflerin tamamını tanıyabiliyor, seslendirebiliyor; ancak,bir devlet dairesinde işini görebilmek için gerekli basamakları izleyemiyor ve bir dilekçe yazamıyorsa bu kişinin okuryazar olmadığının değil; bu bağlamda işlevsel okuryazar olmadığının söylenmesi mümkündür (Altun, 2005: 3).

Yeni okuryazarlık kavramı bilgi ve teknolojinin gelişmesiyle okuryazarlığın sadece metin ile değil görüntü, ses gibi duyular vasıtasıyla yapılmasına olanak sağlamıştır.

Avrupa Bilgisayar Yetkinlik Sertifikası (European Computer Driving License, ECDL) programı bilgisayar okuryazarlığı konusunda yaygın olarak kullanılan standartlardır. ECDL temel  bilgisayar okuryazarlığı müfredatı aşağıda verilen dört modülden oluşmaktadır:

Teknoloji okuryazarlığı, teknolojinin doğasını, teknoloji ve toplum arasındaki ilişkiyi anlamayı, teknolojik tasarım süreçlerini kavramayı, içerisinde bulunduğumuz teknolojik dünya için ilgili yetenekleri geliştirmeyi ve kendine uygun olan, tasarlanmış, teknoloji alanlarını seçmeyi içerir.

Teknolojinin temel kavramları; sistemler, kaynaklar,
gereklilikler, optimizasyon ve fayda-maliyet
dengesi, süreç ve kontrollerdir.

Sistem; düzenli bir biçimde birbirini etkileyen ve birbirine bağlı birimlerden, değişik bölümlerden oluşan ve genel bir plana göre kurulan, belirli bir  sonuca ulaşmak için amaca yönelmiş bir bütündür. Sistem; bir amaç için birbiriyle madde, enerji veya bilgi alışverişinde bulunan elemanlar veya parçalardan oluşur. Örneğin; merkez bankasının ödeme sistemi, arabanın fen sistemi, işletim sistemi, havalandırma sistemi, yangın söndürme
sistemi, afet yönetim sistemi, ürün paketleme sistemi. Sitemlerde parçalar birbirini ve bütün sistemi etkileyebilir. Mesela merkez bankasının ödeme sisteminde meydana gelen bir arıza tüm ekonomik sistemi etkileyebilir. Yangın söndürme sisteminde ortaya çıkan hata, tüm binanım işlemez hâle gelmesine neden olabilir.

Bilgiyi ve bilgi kaynaklarını eleştirel olarak değerlendirirler
ve seçmiş oldukları bilgiyi kendi bilgi
tabanları ve değer sistemleri içerisinde birleştirirler.

İşlevsel okuryazarlık okuma-yazma ve aritmetikle ilgili edinilen bilgi ve becerilerin bireysel, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda kullanılabilme durumudur.