WEB OKURYAZARLIĞI - Deneme Sınavı - 14

Web 3.0 anlamsal ağ (semantic web) kavramı ile özdeşleşerek makinelerin okuyup, anlayıp, yorumlayabileceği bir sistem olarak kurgulanmıştır.

Çevrimiçi okumayı etkili kılacak şekilde ağın temel yapısını anlayabilmesi için “gezinme
(navigate)” kavramı kullanılmaktadır.

Sayısal göçerler teknoloji ve ürünleriyle sonradan tanışan, ağ araçlarını etkin kullanamayan ya da tercih etmeyen, sayısal çevreye uyum sağlasa bile “aksan”ları ele verenlerdir.

Web, genel ağ yapısı içinde ele alınan bir diğer kavramdır. 1989’da CERN (European Organization
for Nuclear Research) laboratuvarında bilgisayar programcısı olan Tim Berners-Lee tarafından
geliştirilen HTML (Hypertext Markup Language) “Hiper Metin İşaretleme Dili” bugün dünya çapında
ağ olarak da tanımlanan bilgi paylaşım sistemi World Wide Web (WWW)’e doğru uzanan yolculuğun
ilk adımı olmuştur.

1960’lı yılların başında ABD Savunma Bakanlığına bağlı ARPA (Defense Advenced Research Project
Agency) İleri Düzey Savunma Araştırma Projeleri Kurumunun ortaya attığı fikirlerin neticesinde hayatımıza giren internet, farklı sistemleri birbirine bağlayan elektronik iletişim ağıdır.

İnternet, çeşitli protokollere göre bilginin paketler hâlinde sistemler arasında aktarılmasını ve
etkileşimini sağlayan yapıdır. Bünyesinde sistemler
arasındaki iletişimi sağlamak amacıyla verileri düzenlemeye yarayan, standart olarak kabul edilmiş
kurallar dizisi şeklinde birçok farklı protokolü barındırmaktadır. Sahip olduğu protokoller, sistemler
arasında iletişim için mesajlaşma kurallarını belirleyen dilidir. Bu dilleri kullanarak sistemler birbiriyle
farklı kurallar içinde ağ içinde haberleşmektedir.

İnternet: Çeşitli protokollere göre bilginin paketler hâlinde sistemler arasında
aktarılmasını ve etkileşimini sağlayan yapıdır ve bu yapı ilk kez ABD’nin savunma
sistemi projesi olan ARPANET ile hayata
geçmiştir.

İlk grafiğe dayalı tarayıcı olan Mosaic, internet tarihi açısından ağdan bilgiye erişimi kolaylaştıran önemli bir gelişme olarak 1993 yılında Marc Andreessen ve ekibi tarafından geliştirilmiştir. Mosaic, web üzerindeki bilgiye erişimi görselleştiren bu ilk arayüz sayesinde son kullanıcı ağ üzerindeki içerik ve servislere kolaylıkla erişim sağlayabilir hâle gelmiştir.

Kullanıcıların ağ sunucuları üzerinde yer alan zenginmetin işaretleme dili ile hazırlanmış sayfaların açıp okunmasına olanak sağlayan bu yazılımlara tarayıcı (browser) denilmektedir.

Web, İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı zengin-metin (hypertext) dokümanlardan oluşan bir bilgi sistemidir. Ağ üzerindeki bilgisayarlarda bu dokümanlar HTML (Hypertext Markup Language)
adını verdiğimiz Zengin Metin İşaretleme Dili ile biçimlendirilen web sayfası (web page) denilen belgeler
şeklinde tutulmaktadır. Ağ üzerinde yazı, grafik, resim, ses ve hareketli görüntüler gibi dokümanlar uzaktaki bilgisayarlar arasında web aracılığı ile iletilmektedir. Web, zamanla dünya geneline dağılmış sunucular
üzerinde yer alan çeşitli kaynaklara belli ağ protokolleri ile kullanıcıların erişimini kolaylaştıran önemli bir
internet servisi hâline gelmiştir.

Her web sitesinin, internet üzerindeki yerini belirleyen URL (Uniform Resource Locator)
olarak isimlendirilen bir adresi vardır. Bu adres, internette bir kaynağın yerine işaret eden özel karakter
dizgisinden oluşmaktadır. Ağlara bağlı cihazların, ağ üzerinden birbirleri ile veri alışverişi yapmak için
kullandıkları bu adresler, artık rakamsal gösterimler yerine daha anlaşılır alan adı (domain name) denilen
gösterimlerle ifade edilmektedir.

Kullanıcıların ağ sunucuları üzerinde yer alan zengin-metin işaretleme dili ile hazırlanmış sayfaların açıp okunmasına olanak sağlayan bu yazılımlara tarayıcı (browser) denilmektedir.

İlk grafiğe dayalı tarayıcı olan Mosaic, internet tarihi açısından ağdan bilgiye erişimi kolaylaştıran
önemli bir gelişme olarak 1993 yılında Marc Andreessen ve ekibi tarafından geliştirilmiştir. Mosaic, web
üzerindeki bilgiye erişimi görselleştiren bu ilk arayüz sayesinde son kullanıcı ağ üzerindeki içerik ve servislere kolaylıkla erişim sağlayabilir hâle gelmiştir. Bu gelişmeyi izleyen yıllarda piyasaya çıkan birçok farklı
servis sağlayıcı kuruluş ve tarayıcı uygulamalarıyla günümüzdeki anlamını kazanmıştır.

Her web sitesinin, internet üzerindeki yerini belirleyen URL (Uniform Resource Locator)
olarak isimlendirilen bir adresi vardır. Bu adres, internette bir kaynağın yerine işaret eden özel karakter dizgisinden oluşmaktadır.

Web 1.0 olarak nitelendirilen bu evrede “içerik” (content) ön planda olup web siteleri üzerinden kullanıcılara bilgi sunmak temel amaçtır. 1993 yılı itibariyle kurumların ve kısmen bu alandaki kaynaklara
erişim imkânı olanların yönetiminde olan bir süreçtir. Başta metin tabanlı içeriklerin, sonrasında gelişmelere bağlı olarak çoklu ortam ile zenginleştirilmiş içeriklerin sunumunun ve paylaşımının gerçekleştirildiği
dönem olmuştur.

Web 2.0 döneminde kullanıcı pasif ve tüketici konumundan çıkarak, içeriğe katkı
sağlayan, geliştiren ve paylaşan aktif ve
üretici konumuna geçmiştir.

Gezinme (navigate): Ağda çevrimiçi okumayı etkili kılacak şekilde kaynaklar arasındaki bağlantılar arasında geçiş ve ağın
çalışma mantığını kavrama.
Sentezleme (synthesize): Ağda sunulan
birçok farklı kaynaktan elde edilen bilginin daha anlamlı hâle getirilmesi için bütünleştirilmesi.
Değerlendirme (evaluate): Ağda sunulan
kaynaklardaki bilginin ilgililiğinin ve güvenirliğinin belli referanslar doğrultusunda karşılaştırılması.

Ağlara bağlı cihazların, ağ üzerinden birbirleri ile veri alışverişi yapmak için
kullandıkları bu adresler, artık rakamsal gösterimler yerine daha anlaşılır alan adı (domain name) denilen gösterimlerle ifade edilmektedir.

Tasarım (design): İçeriğin ağda belli bir düzen içinde görsel sunumu
Düzenleme (compose): Ağda içeriğin ulaşılabilir ve erişilebilir şekilde oluşturulması, organize edilmesi ve paylaşılması
Kodlama (code): Düzenlemelerin ağ ortamında var olabilmesi için belli diller aracılığı ile işlevsel hâle getirilmesi.
Düzeltme (revise): İçeriklerin geliştirilebilmesi ve yeniden gözden geçirilmesi
Karma (remix): Var olan içeriklerin yapılandırılarak yeniden tasarımı.

Web 1.0 evresi içeriğin ön planda olduğu ve kullanıcıya bilgi sunmanın temel amaç
olduğu evredir. Bu evrede iletişim tek yönlü ve eş zamansız olarak e posta, forum ya
da sohbet araçları üzerinden bırakılan mesajlar yoluyla gerçekleştirilmekteydi.

Çeşitli web siteleri tarafından yayınlanan içeriklerin tek bir ortamdan topluca izlenebilmesine olanak sağlayan içerik besleme uygulaması RSS, web sitelerinin
kendi aralarında işbirliği yapmak amacıyla SOA, XML, Web Hizmetleri (WebService), katılımı ve kullanımı kolaylaştırmak amacıyla grafik bileşenler (widget) ve AJAX ile programcılar tarafından geliştirilen bir uygulamaya ait yeteneklerin, başka
bir uygulamada da kullanılabilmesine olanak sağlayan API (Application Programming Interface) uygulama arayüzleri gibi çözümler bu dönemde ortaya çıktı ve yaygınlaştı.