WEB'DE TELİF HAKLARI VE ETİK

Korunma ülkeseldir. Bu ilke uyarınca markanın sahibi, izni olmadan markasının kullanılmasına ancak Türkiye sınırları içinde engel olabilir. Marka sahibi, Türkiye’deki tescile dayanarak, Türkiye dışında bir ülkede markanın kullanılmasını yasaklayamaz. Yasaklama yetkisi, markanın yurtdışında tescili halinde tescilin yapıldığı ülkelerin hukuklarına göre de doğar. Dolayısıyla B seçeneğindeki ifade yanlıştır. Diğer seçeneklerdeki ifadeler ise doğrudur.

“İçerik sağlayıcının sorumluluğu” başlıklı 4. Maddeye göre içerik sağlayıcı, internet ortamında kullanıma sunduğu her türlü içerikten sorumludur. “Yer sağlayıcının yükümlülükleri” 5. Madde çerçevesinde; Yer sağlayıcı, yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir. Erişim sağlayıcı da kendisi aracılığıyla erişilen bilgilerin içeriklerinin hukuka aykırı olup olmadıklarını ve sorumluluğu gerektirip gerektirmediğini ise kontrol etmekle kesinlikle yükümlü değildir.

Kanunda içerik sağlayıcı, internet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişileri ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu kapsamda haber bağlantısı paylaşmak veya bir habere yorum yazmak da içerik sağlayıcısı olarak kabul görmektedir. Ancak kullanıcılara internet ortamına erişim olanağı sağlayan her türlü gerçek ve veya tüzel kişiler ise erişim sağlayıcı olarak tanımlanmaktadır.

İçeriğin yayından çıkarılması ve erişimin engellenmesi konusundaki 9. maddenin hükmüne göre; İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına, buna ulaşamaması hâlinde yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini de isteyebilir. Ancak İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler ise Kanun’un 9/A maddesine göre BTK’ya doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanmasını isteyebilir.

Creative Commons (CC) lisansları bugün için ABD başta olmak üzere dünya çapında yoğunlukla kullanılmaktadır. Ancak bu yaratıcı lisans çözümünün Türkiye’de şu an için geçerli olabilmesi lisans ve hak devrine ilişkin sözleşmelerin yazılı (ıslak ya da e-imzalı olarak) yapılması zorunluluğu nedeniyle pek mümkün gözükmemektedir.

ISBN (International Standart Book Number) 1970 yılında Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından hazırlanan ve üye ülkelerin onayı ile yürürlüğe giren bir numaralama sistemidir. ISBN sistemi bibliyografik künyesi belirli tek bir materyali (kitap, e-kitap, eğitim amaçlı yayınlanan CD, DVD, VCD, yazılım vb.) temsil eden, uluslararası bir numaralama sistemidir. ISSN (International Standart Serial Number) ise, 1972 yılında ISO standardı olarak yürürlüğe giren bir periyodik yayın numaralandırma sistemidir. ISSN belirli bir süreli yayın için oluşturulan ve süreli yayının adına bağlı uluslararası bir numaralama sistemidir. Sayısal nesne tanımlayıcısı (İngilizce: digital object identifier veya DOI) elektronik bir belgenin güncel konumuna bağlı olmayan kalıcı bir tanımlayıcıdır. Bir DOI için tipik bir kullanım, bilimsel bir makaleye eşsiz bir tanımlayıcı sağlamak içindir, böylece herhangi bir kişi bu makalenin ayrıntılarını ve belki makalenin tamamını elde edebilir.

Yayımcı ön sayısı verilen yayımcılara ilişkin bilgiler, altı ayda bir Uluslararası ISBN Merkezine bildirilmekte, Merkez tarafından yayınlanan “Uluslararası Yayımcı Kataloğu” aracılığı ile bu sisteme kayıtlı ülkelere duyurulmaktadır. ISBN, barkod üretiminde yoğun olarak kullanılması nedeniyle, ticari dağıtım sistemlerine hız ve etkinlik kazandırarak yayımcılar ve kitap satıcıları arasında etkin ve ekonomik bir iletişim sağlayacağı gibi, materyal siparişlerine, yazışmalara ve bibliyografik tarama işlemlerine de hız kazandırmaktadır. Kütüphane içi sipariş, satın alma ve ödünç verme ile kütüphaneler arasındaki ödünç verme işlemlerini, toplu katalogların oluşturulmasını kolaylaştırır. Aynı yayımcı tarafından bir materyal için alınmış olan ISBN, aynı yayımcının başka bir materyali için kullanılamaz.

Bilgisayarlar arasında kurulmuş bir iletişim ağı olan internete bağlandığınız anda bilgisayarınız in- ternet ağında yalnızca kendisine özgü bir numara alır ve bu numara bilgisayarınızın IP (İnternet Protocol) numarasıdır. Ne var ki, internet kullanıcılarının bu numaraları akılda tutması ve kullanması neredeyse imkânsız olacağından numaralar yerine bu numaralarla örtüşen kısa akılda kalıcı isimler kullanılmaktadır. Bu isimlere ise alan adı (domain name) denilmektedir.

Birincisi: Generic Top Level (gTLDs) deni- len; ‘‘com’’, ‘‘.net’’, ‘‘.org’’, ‘‘.info’’, ‘‘.biz’’, ‘‘.aero’’, ‘‘.name’’, ‘‘.coop’’, ‘‘.museum’’, ‘‘.pro’’`; ikincisi ise Country Top Level (ccTLDs) denilen; ‘‘.tr (Türkiye)’’, ‘‘.de (Almanya)’’, ‘‘.ch (İsviçre)’’, ‘‘.fr (Fransa)’’ gibi ülke veya bölge kısaltmalarından oluşan internet alan adlarıdır.

‘‘.info.tr’’ Ticari özel ve tüzel kişiliklere, ‘‘.biz.tr’’ Ticari özel ve tüzel kişiliklere,

‘‘.org.tr’’ Vakıf, dernek, sivil toplum örgütü vb. kuruluşlar ve oluşumlara,

‘‘. web.tr’’ Kişisel ve kurumsal başvurunun (ge- nel) yapılabildiği ve ‘ilk gelen’ alır ve ‘alan adı – kişi/kuruluş adı ilişkisi aranmaz’ ilkeleri ile ad tah- sisi yapılan alt alan adlarına,

‘‘.gen.tr’’ Kişisel ve kurumsal başvurunun (ge- nel) yapılabildiği ve ‘ilk gelen’ alır ve ‘alan adı – kişi/kuruluş adı ilişkisi aranmaz’ ilkeleri ile ad tah- sisi yapılan alt alan adlarına,

‘‘.av.tr’’ Serbest avukatlar, hukuk büroları ve avukatlık ortaklıklarına,

‘‘.dr.tr’’ Tıp doktorları, doktor ortaklıkları, hastaneler ve Sağlık Bakanlığı birinci basamak sağlık kuruluşlarına,

‘‘.gov.tr’’ T.C. Devlet kurum ve kuruluşlarına,

‘‘.bel.tr’’ T.C. İl, ilçe ve belde belediye teşkilat- larına,

‘‘.pol.tr’’ T.C. Emniyet teşkilatına,

‘‘.k12.tr’’ T.C. MEB’ ce onaylanmış ilköğretim ve liselere,

‘‘.edu.tr’’ T.C. YÖK’ ce onaylanmış yükseköğ- retim kurumlarına, tahsis edilmiştir.

İnternet Tahsisli Sayılar ve İsimler Kurumu (ICANN, İngilizce Internet Corporation or As­ signed Names and Numbers), internetin iş dünyası, teknik, akademik ve kullanıcı gruplarının geniş katılı- mıyla uluslararası düzeyde organize olmuş, kâr amacı gütmeyen bir özel sektör kuruluşudur. ICANN’ın görevi, interneti çalıştırmak değil, aksine, merkezi bir koordinasyon gerektiren teknik, idari ve politika geliştirme görevlerini koordine etmektir.

İnternet Süjelerinin Tanımları

5651 Sayılı Kanun, konumuzla ilgili pek çok hususu ve terimi mevzuatımızda ilk kez tanımlayan kanun olma özelliğine sahiptir. Bunlardan bazıları şu şekildedir;

Bilgi: Verilerin anlam kazanmış biçimini,
Veri: Bilgisayar tarafından üzerinde işlem yapılabilen her türlü değeri,

İnternet ortamı: Haberleşme ile kişisel veya kurumsal bilgisayar sistemleri dışında kalan ve kamuya açık olan internet üzerinde oluşturulan ortamı,

İnternet ortamında yapılan yayın: İnternet ortamında yer alan ve içeriğine belirsiz sayıda kişile- rin ulaşabileceği verileri,

Erişim: Bir internet ortamına bağlanarak kullanım olanağı kazanılmasını,

Yer sağlayıcı: Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişileri,

Erişim sağlayıcı: Kullanıcılarına internet ortamına erişim olanağı sağlayan her türlü gerçek veya tüzel kişileri,

İçerik sağlayıcı: İnternet ortamı üzerinden kul- lanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişileri,

Erişimin engellenmesi: Alan adından erişimin engellenmesi, IP adresinden erişimin engellenme- si, içeriğe (URL) erişimin engellenmesi ve benzeri yöntemler kullanılarak erişimin engellenmesini,

Fikri haklar günümüzde teknik açıdan sıklıkla uygun teknolojik önlemlerle korunurlar. “Dijital Haklar Yönetim Sistemi” bu önlemlere verilen genel addır. Sayısal/Dijital Hak Yönetimi’ni (Digital Rights Management = DRM) teknolojik önlemler, dijital haklar yönetim sistemi ve hak yönetim bilgisi unsurları çerçevesinde açıklayabiliriz. Bu teknolojiyi ilk kullanan şirket 1980 yılında bilgi- sayar oyunları ve programlarını kopyalamadan vb. korumak için kullanan IBM şirketidir. DRM adını sıkça DVD ve CD’lerin içeriklerini koruma konusunda duyurmuştur.

Meslek birlikleri: Kanun koyucu tarafından eser sahibinin haklarını takip etmekle hak ve yet- kilendirilmiş kuruluşlardır. Mü-Yap, Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birliği (MESAM), Türkiye Gü- zel Sanat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (GESAM), Türkiye Basım Yayın Meslek Birliği (TBYM) vb.

ISBN (International Standart Book Number), hızla değişen ve gelişen dünyamızda artan bilgi üretimini izleyebilmek ve geniş çapta kullanıma sunmak için 1970 yılında Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından hazırlanan ve üye ülkelerin onayı ile yürürlüğe giren bir numaralama sistemidir. ISBN sistemi bibliyografik künyesi belirli tek bir materyali (kitap, e-kitap, eğitim amaçlı yayınlanan CD, DVD, VCD, yazılım vb.) temsil eden 5 küme altında 13 rakamdan oluşan uluslararası bir numaralama sistemi ile standardize şekilde işaretlemek suretiyle yayımlanan materyallerin kimliğinin tespit edilebilmesidir.

ISSN (International Standart Serial Number) ise, 1972 yılında ISO standardı olarak yürürlüğe giren bir periyodik yayın numaralandırma sistemidir. ISSN belirli bir süreli yayın (devamlı kaynak veya devam eden süreli yayın) için oluşturulan ve süreli yayının adına bağlı 2 küme ve 8 haneden oluşan uluslararası bir numaralama sistemidir. ISSN numaralarının kullanılmasının amacı, ISBN’de olduğu gibi, belirli bir yayımcının yayınladığı materyallerin kimliğinin tespit edilebilmesidir.

Sayısal nesne tanımlayıcısı (İngilizce: digital object identifier veya DOI) elektronik bir belgenin güncel konumuna bağlı olmayan kalıcı bir tanımlayıcıdır. Bir DOI için tipik bir kullanım, bilimsel bir makaleye eşsiz bir tanımlayıcı sağlamak içindir, böylece herhangi bir kişi bu makalenin ayrıntılarını ve belki makalenin tamamını elde edebilir.

Türkiye ‘‘ikinci düzey alt alan adı’’ modelini be­nimsemiştir. Alan Adı Yönetimi tarafından tahsisi yapılan ikinci düzey alan adları;

‘‘.com.tr’’ Ticari özel ve tüzel kişiliklere, tahsis edilmiştir.

Türkiye ‘‘ikinci düzey alt alan adı’’ modelini be­nimsemiştir. Alan Adı Yönetimi tarafından tahsisi yapılan ikinci düzey alan adları;

 ‘‘.net.tr’’ İnternete ilişkin erişim hizmeti, in­ternet üzerinden web, portal, tarama, e- posta vb. katma değerli, geniş ölçekli hizmetler ve uygulama servis sağlayıcılığı hizmetleri veren kurum ve oluşumlara, tahsis edilmiştir.

Türkiye ‘‘ikinci düzey alt alan adı’’ modelini be­nimsemiştir. Alan Adı Yönetimi tarafından tahsisi yapılan ikinci düzey alan adları;

 ‘‘.org.tr’’ Vakıf, dernek, sivil toplum örgütü vb. kuruluşlar ve oluşumlara, tahsis edilmiştir.