WEB'DE TELİF HAKLARI VE ETİK - Deneme Sınavı - 12

Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap E'dir.

HTML, web belgelerini yazmak ve yapılandırmak için kullanılan bir kodlama dilidir. HTML etiketleri, web sayfası içeriğini tanımlar veya işaretler, örneğin başlık, paragraf, liste veya bağlantı gibi etiketleme yapar. HTML öğeleri hakkında ek bilgi sağlayan niteliklerle birlikte çalışırlar. HTML’ in sonraki sürümlerinde resim, animasyon ve video gömme, formlar aracılığıyla etkileşim oluşturma, web sayfalarının davranışını değiştirmek veya veritabanı sistemleri ile konuşmak ve web sayfası içeriğini dinamik olarak güncellemek için Javascript gibi komut dosyaları gömmek için etiketler bulunur.

1990’ların sonunda yazılım şirketleri web sitelerini tasarlamak için WYSIWYG teknolojileri üretmeye başladığında, web sitelerinin nasıl oluşturulacağına dair grafiksel bir dönüş meydana gelmiştir. WYSIWYG, İngilizce ‘de “What You See Is What You Get” teriminin baş harflerinden oluşan bir bilgisayar terimidir. Türkçesi Ne Görüyorsan Onu Alırsın demek olup ekranda görülene çok benzer bir çıktı alınacağı ortamları tanımlar. Bu uygulamalar “Ne görürsen onu alırsın” olarak adlandırılmıştır çünkü web tasarımcısı web sayfasının kodunu yazmak ve tarayıcıda görüntülemek yerine sayfanın neye benzeyeceğini gösteren görsel bir ara yüz ortamında sayfayı inşa edebilmektedir.

HTML 2.0 belirtiminin netleşmesi ile aynı zamanlarda W3C oluşumu gerçekleşmiş Flash ve Dreamweaver piyasaya sürülmüştür. HTML’ in artan stil özellikleri, web tasarımcısına bir web sitesinin görünümü üzerinde daha fazla kontrol sağlamış, ancak web tarayıcılarının web sitelerinin görsel ve grafiksel öğelerini yorumlama çeşitliliği, ekran görünümünde yaygın tutarsızlıklara neden olmuştur. HTML kodunun giderek artan karmaşıklığından kaynaklanan sorunun üstesinden gelmek için W3C, web sitelerinin görsel sunumunu yönetmek için stil sayfalarını keşfetmeye başlamıştır. Bir dizi seçenek göz önüne alındığında, Basamaklı Stil Şablonları (CSS) 1996’da W3C’nin tavsiyesi haline gelmiştir. HTML, internet tarayıcılarına, bir sayfanın değişik kısımlarının nasıl gösterilmesi gerektiğini açıklayan ve içeriği sunan bir web dilidir. CSS ise İnternet tarayıcılarına bir sayfanın nasıl görünmesinin gerektiği konusuyla ilgilenen bir web teknolojisidir.

Fikri mülkiyet; telif hakları (copyrights) olarak da bilinen fikir ve sanat eserleri ve sınaî mülkiyet hakları şeklinde iki ana kategoriye ayrılmaktadır. Telif hakları, eserin meydana getirilmesiyle kendiliğinden doğar. Buna karşılık patent, faydalı model, marka ve tasarım gibi sınaî mülkiyet kategorisinde yer alan haklar Türk Patent ve Marka Kurumu gibi bir idari kurumda tescil ettirilmektedir.

Faydalı Model, Türkiye’de ve dünyada yeni olan ve sanayiye uygulanabilen buluşların sahiplerine belirli bir süre (10 yıl), bu buluş konusu ürünü üretme ve pazarlama hakkının tanınmasıdır. Faydalı model belgesi verilmesi işlemleri, patent verilmesine oranla hem zaman hem de masraf açısından daha elverişlidir. Faydalı model belgesi ile patent arasında, belgelendirme, inceleme ve değerlendirme şekli bakımından fark vardır. Faydalı model belgesi verilerek sağlanan koruma, patente kıyasla daha kısa sürelidir. Buluşa patent ya da faydalı model belgesi verilmesi ile ilgili tercihi buluş sahibi yapmaktadır.

Web sayfalarının oluşturulmasında fiziksel emek ve zaman harcanması dışında zihinsel emek bulunduğu da yasa çerçevesinde net olarak belirtilmiştir. Burada koruma kapsamında olan sadece içerik olmamakta, grafik tasarım da koruma kapsamına alınmaktadır. Bunun yanısıra eser, bir endüstriyel tasarım olarak da değerlendirilebilir durumdaysa Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu dışındaki ilgili kanunlar tarafından da koruma altına alınmaktadır. Bir web sitesinde sadece içerik değil, bilgisayar yazılımı (HTML vb. kaynak kodları da yasa dahilinde yazılım olarak nitelendirilmektedir), resim ve grafik tasarım eserleri de yer almaktadır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 2/1 nolu maddesinde “her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucunu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları” şeklinde yer alan ifade sayesinde HTML vb. kodlar da “eser” olarak kabul görmektedir.

Web’in telif hakları açısından özelliklerini şu şekilde sıralanabilir:

Eser sahibinin eseri üzerinde malî ve manevî olmak üzere iki tür hakkı bulunmaktadır.

Manevî Haklar

Malî Haklar

olarak yasada yer almaktadır.

İnternet, insanlar için paylaşımı ve çalışmaların ortaklaşa kullanımını kolaylaştırır. Fakat bazen yasalar bunu zorlaştırır. Çektirilen bir fotoğraf, gerçekleştirilen bir şarkı kaydı, yayınlanan makale ya da çalışmanın orijinal hali web üzerinde yayınlandığı zaman çalışma telif hukuku açısından “tüm hakları saklıdır” statüsünde kabul edilir. Pek çok örnekte, bu durum, diğer insanların çalışmaları izin almaksızın kullanamayacağı ya da yeniden düzenleyemeyeceği anlamına gelir. Peki ya eser sahibi eserini başkalarının yeniden kullanmasını istiyorsa durum nedir? Eğer eseri oluşturan kişi paylaşma, kullanma ve hatta yeniden düzenleme hakkını başkalarına vermek istiyorsa, eseri Yaratıcı Beraberlikler (CC - Creative Commons) lisansı ile işaretlemelidir. Yaratıcı Beraberlikler (Creative Commons-CC) kâr amacı gütmeyen, telif hakları alanında esneklik ve paylaşımı yaygınlaştırmak amacıyla kurulmuş bir düşünce hareketi ve organizasyonudur. Yaratıcı beraberlikler lisansı, telif hakkı bulunan bir eserin veya çalışmanın ücretsiz olarak dağıtılmasını sağlayan bir çeşit kamu lisansıdır.

Türkiye Cumhuriyeti Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ya da kısaca FSEK eser sahibinin eser üzerindeki haklarını koruyan kanundur.

Yaratıcı beraberlikler lisansı(Creative Commons-CC), telif hakkı bulunan bir eserin veya çalışmanın ücretsiz olarak dağıtılmasını sağlayan bir çeşit kamu lisansıdır.

Genel Kamu Lisansı (GPL), yazılım ve diğer ürünler için kamu malı haline getirilmiş, özgür bir lisanstır.

Apache Lisansı, Genel Kamu Lisansı ile uyumlu bir lisans türüdür.

MIT Lisansı 1988 yılında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü tarafından ortaya çıkan GPL ile uyumlu bir özgür yazılım lisansıdır.

HTML geliştikçe ve web yazılım uygulamalarının da tabi olduğu aynı sürüm işleme sürecinden geçtikçe, HTML’ in yetenekleri genişletilmiştir. 1995 yılında HTML 2.0 ortaya çıkmıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Jakob Nielsen Flash teknolojisinin üç nedenden dolayı web kullanılabilirliğini ihlal ettiğini iddia etmiştir. Birincisi, Flash tanıtımları ve gereksiz animasyonları ile temel içeriğe erişmek isteyen
kullanıcıların önünü tıkayarak kötü tasarımları daha olası hale getirmiştir. İkincisi, Web’ in temel etkileşimini; tarayıcıdaki geri düğmesinin çalışmaması, bağlantı renklerinin kurallara göre
çalışmaması, metin boyutunun yeniden düzenlenememesi, sayfaların aranamaması ve erişilebilirliğin azalması gibi sebeplerden dolayı azaltmıştır. Üçüncü olarak Flash’ ta içeriği güncellemek ve sunmak zor olduğundan sitenin temel amaçlarından uzaklaşılmıştır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

CERN ortakları Pellow ve Rober Cailliau ise Macintosh için ilk web tarayısıcı Samba’yı yayınladılar. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Erwise: Ardından Erwise geldi. Yazılım, 1991’de iki Finlandiyalı üniversite öğrencisi tarafından yazılmış, 1992’de yayınlanmıştı. Erwise, grafiksel arayüz sunan ilk tarayıcı olarak kabul ediliyor. Tarayıcı, sayfa içindeki kelimeleri de arayabiliyordu.
ViolaWWW: ViolaWWW, 1992’de yayınlanmıştı. Eski Mac yazılımı HyperCard’dan esinlenen ViolaWWW, Unix tablanı Viola programlama/kodlama dilinde yazılmıştı. En önemli özelliklerinden bir tanesi, geliştiricinin sayfaya kod ve “applet” eklemesine izin vermesiydi Midas ve Samba: SLAC fizikçisi Tony Johnson tarafından 1992’de yazılan Midas, Stanford fizik topluluğuna yönelik grafiksel bir tarayıcıydı. Midas kullanıcıları, postcript belgelerini görüntüleyebiliyor, kağıda çizilmiş formülleri düzgün bir şekilde tekrar meydana getirebildiği için fizikçiler tarafından tercih ediliyordu.
Bu arada CERN ortakları Pellow ve Rober Cailliau ise Macintosh için ilk web tarayısıcı Samba’yı yayınladılar.
Mosaic: Tarihçi Gillies ve Cailliau, Mozaic’in Web’in 1993’deki patlayıcı büyümesini ateşlediğini söylüyorlar. Ancak Mosaic, önceki tarayıcılar olmaksızın ve NCSA’nın en iyi UNIX makineleriyle donanmış Illinois Ünivesitesi ofisleri olmaksızın geliştirilemezdi. Mosaic, video klipleri, sesler, formlar, yer imleri, geçmiş dosyaları gibi birçok yeni özellik sunuyordu. Gillies ve Cailliau, en ilginç olanının ise önceki X-tarayıcıların tersine, Mosaic’in tek dosyaya sığması olduğunu söylüyorlar. Mosaic’in belki de en önemli özelliği ise, platformlar arası bir tarayıcı olmasıydı. Doğru yanıt D seçeneğidir.