VİROLOJİ

Yangısal lezyonların isimlendirilmesi genellikle ilgili organ veya dokunun sonuna -itis eki getirilerek yapılır; örneğin derinin yangısı dermatitis, karaciğerin yangısı hepatitis gibi. Ancak akciğer yangısının isimlendirilmesi “pneumonia”gibi istisnalar da vardır.

Eksudat: Dışarıya çıkma anlamına gelir, yangı sırasında kan damarlarından dışa çıkarak doku içinde veya yüzeyinde biriken sıvı ve hücreleri açıklamak için kullanılır.

İnfiltrasyon: Doku veya hücre içerisine kendileri için normal olmayan maddenin sızması, toplanmasını ifade etmek için kullanılmaktadır.

Kronik yangı belirli özellikler ile kendisini tanıtır; 1. ‹natçı yangısal uyarımlar nedendir ve konak kendisini mikroplardan, yabancı cisimler, bağışıklık reaksiyonları gibi uyaranlardan kurtaramaz. 2. Yangısal reaksiyona immun reaksiyon eşlik edebilir, bu tip bir reaksiyon yı- kıcı etkinin süresi ve kalıcı özellikler taşımasından dolayı olabilir. 3. Ekseriya reaksiyona konak dokudaki yenilenme faaliyetleri eşlik eder. Bu faaliyetler parankimal rejenerasyon şeklinde olabilir. Ancak kronikleşme için en güvenilir bulgu fibrozisin-bağdoku artışının (nedbeleşmenin) varlığıdır. 4. Mikroskobik olarak hem makrofaj gibi mononükleer hücrelerin hem de fibroblast gibi bağ doku hücrelerinin varlığı karakteristiktir. Küçük kan damarlarının çoğalması-angiogenezis de görülebilir. Akut ve Kronik yangıya ait özellikler şu şekilde özetlenebilir. Ödem ve hiperemi akut yangıda oldukça belirgindir.

Lezyonlar fokal-tek odak, multifokal-çok sayıda odak, lokal ekstensif-yerel olarak yaygın ve diffuz-yayılmış lezyonlar olabilirler. Fokal lezyonlar bir doku içindeki tek bir anormalliği ya da yangısal alanı ifade etmek için kullanılır. Bunlar birkaç milimetrelik çok küçük lezyonlar olabildikleri gibi, birkaç santimetreden de büyük olabilirler ve çoğunlukla normal bir doku ile sarılmışlardır. Multifokal lezyonlar doku içindeki birkaç tane veya çok sayıdaki yangısal odağı-fokusu ifade eder. Bunların boyutları değişebilir ancak her bir yangısal odak bir diğerinden nispeten normal sayılabilecek doku alanları ile ayrılmıştır. Dissemine dağılmış terimi bu anlamda da kullanılabilmektedir. Yerel olarak yaygın lezyonlar bir hayli geniş bir doku alanındaki yangılanmayı ifade eder; yerel olarak gelişen şiddetli bir reaksiyon hemen bitişikteki normal dokuyu da etkileyerek lezyonların birleşmesine neden olur. Konglomere-kümeleşmiş terimi de bu anlamda kullanılabilmektedir. Diffuz lezyonlar geliştikleri organ veya dokunun her tarafında bulunurlar; bu şekilde yangılanmış bir dokuda lezyonların şiddeti bakımından farklılıklar olabilir, ancak dokunun her tarafı yangılıdır.

Akut yangının bu yerel belirtileri şu şekilde gruplanabilir. Damarsal Reaksiyonlar; 1. Hemodinamik değişiklikler; damarlarda büzülme-vazokonstriksiyon ve damarlarda genişleme-vazodilatasyon 2. Damarlarda geçirgenlik-permeabilite değişiklikleri Hücresel-sellüler Reaksiyonlar; 1. Marjinasyon, 2. Emigrasyon, 3. Kemotaksis, 4. Akumulasyon, 5. Fagositozis aşamalarını kapsar.

Yangının başlangıcında kan akımı, damar geçirgenliğinin artmasından ötürü yavaşlarken, beyaz kan hücreleri, merkezi kan akımından ayrılıp endotel yüzeyinde dizilmeye başlar, bu işleme marjinasyon denir.

Yangıya yanıt olarak, arahidonik asit (AA) hücre membranlarında lipid yapısında aktif moleküllerin, lökotrienlerin, oluşumunu sağlar; AA prostaglandinlere de dönüşür. Prostaglandinler ateş, ağrı, damar genişlemesi, permeabilite artışına yol açarlar. Lökotrienler ise kemotaksis, düz kas kasılması gibi görevlere sahiptirler. Sitokinler, bir grup proteindir: Pek çok hücre tarafından üretilir ve salınırlar; yirmi dokuzdan fazla sitokin tanımlanmıştır. Bunların temel amacı, yangısal reaksiyon sırasında diğer hücrelerin işlevlerini düzenlemektir. Kemokinler de sitokin ailesi grubundan maddelerdedir, hemen her hücre tarafından üretilebilirler. Temel etkileri lökosit hücreler üzerine kemotaksis sağlamaktır. Tümör nekrozis faktör (TNF) ve interlökin-1 (IL-1) yangıyı düzenleyici akut faz proteinlerinin karaciğerden sentezlenmesini tetiklerler. Nitrik oksit (NO), küçük, elektrik yüksüz, sadece iki atomdan oluşan bilinen en küçük mediatördür.

Nitrik oksit (NO), küçük, elektrik yüksüz, sadece iki atomdan oluşan bilinen en küçük mediatördür. Pek çok patolojik ve fizyolojik olayda görev alan, memelilerde çeşitli hücreler tarafından salınan çok fonksiyonlu bir moleküldür. Kan damarlarının gerginliği üzerine etkiyerek damar genişlemesi sağlar, bazı hastalık etkenlerine karşı savunmaya katılır, sinir sisteminde sinyal molekülü görevi vardır.

Nötrofil (polimorfonükleer) Lökosit: Yangıda fagositoz yapmak ve yangıdaki hücre artıklarını enzimleri ile lize etmek gibi görevleri vardır. Sitoplazmalarındaki granüllerde, miyeloperoksidaz, proteinazlar gibi sırasıyla mikrop ve bağ doku yı- kımlayıcı enzimler vardır. İrinli yangılarda eksudat içerside en fazla bulunan hücrelerdir. Eozinofil Lökosit: Çoğunlukla alerjik, paraziter ve bazı mantar hastalıkları sı- rasında yangı alanında çok fazla sayıda görülürler; bununla beraber hemen her türlü eksudatta rastlanabilen hücrelerdir. Nötrofillere benzer özelliklere sahip olmakla beraber fagositoz yetenekleri daha zayıftır. Bazofil Lökosit: Kan dolaşımında az sayıda bulunurlar. Ani aşırı duyarlık ve gecikmiş tipteki aşırı duyarlık reaksiyonlarında ve bu tip reaksiyonlara bağlı olarak gelişen kronik yangılarda daha sık görülürler. Mast hücrelerine benzer şekilde vazoaktif aminleri ile farklı yangısal reaksiyonların oluşmasına katılır. Mast Hücresi: Çoğunlukla dokularda damarlar çevresinde bulunur, kemik iliğinden köken alır, bir süre dolaşımda kaldıktan sonra doku içine göç ederler. Bütün vücuttaki mast hücreleri bir araya toplanırsa, dalak büyüklüğünde bir kitleye ulaşacağı tahmin edilmektedir. Deri, solunum sistemi, mide bağırsak kanalı gibi dışarı ile teması olan bölgelerde sayıları daha fazladır. Yangısal, immünolojik-alerjik uyarımlar bu hücreleri aktif hale getirerek mediatörleri salgılamalarını sağlarlar. Akut ve kronik yangıda ve iyileşmede önemli görevleri olan hücrelerdir. Kronik yangılarda bağ doku yapım ve yıkımda salgıladıkları protein parçalayan enzimler ile katkıda bulunurlar. Monosit-Makrofaj-Histiyosit-Dev Hücresi: Yangı bölgesindeki makrofajların çoğu dolaşımdaki kemik iliği kökenli monositlerin dokuya göçmüş halidir. Dokudaki yerleşik makrofajların küçük bir kısmı hücre bölünmesine gidebilen makrofajlardır ve histiosit adını alırlar.

Serotip: Bir virus türünün farklı serolojik özellikler sergileyen tipleri serotip olarak tanımlanır.

Şap hastalığı virusu Picornaviridae ailesinin Aphthovirus genusunda içinde yer alan kübik simetrik yapıda ve zarfsız bir RNA virusudur.

Epidemiyoloji:Popülasyonlarda hastalıkların sıklığını, dağılımını ve hastalık oluşumunu etkileyen faktörleri inceleyen, bu hastalıklara yönelik olarak izlenecek hedefleri ve yöntemleri belirleyen bilim dalıdır.

Patogenez: Bir hastalığın veya patolojik durumun meydana geliş sürecindeki değişliklikleri ifade eder.

Perakut seyir:İnkübasyon süresi kısa olan ve enfeksiyona ilişkin klinik belirtilerin çok hızlı gelişerek genellikle ölümle sonuçlandığı seyir şekline verilen isimdir.

Patognomik bulgu:Bir hastalığı diğer hastalıklardan ayıran ve hastalığa teşhis konulabilmesi için yeterli olan klinik veya patolojik bulgulara verilen isimdir.

İnaktif aşı:Değişik kimyasal veya fiziksel faktörler kullanılarak hastalık oluşturma yeteneği ortadan kaldırılmış olan mikroorganizmalardan hazırlanan aşılara inaktif aşı denir.

Epidemik bölge:Hastalığın normal şartlarda görülmediği ancak salgın durumunda hızlı bir yayılım ve olası büyük kayıpların beklendiği bölgeleri ifade eder.

Attenüye aşı:Hastalık oluşturma yetenekleri zayıflatılmış buna karşın vücutta üreyebilen, yayılabilen ve immunolojik kapasitesi yüksek olan mikroorganizmalardan hazırlanmış aşılara denir.

Reaktivasyon:Latent enfekte hayvanların strese maruz kalmaları sonucunda virusun yeniden aktif hale geçmesine verilen isimdir.