VİROLOJİ

Virusların ve hücre kültürlerinin saklanabilmesi için kullanılan -70 °C veya daha düşük sıcaklık derecelerini sağlayabilecek derin dondurucular viroloji laboratuvarlarının vazgeçilmez donanımları arasındadır. Hücre kültürlerinin uzun süreli saklanmaları ise sıvı azot (-195°C) içerisinde yapılmaktadır. Virusların üretildiği in vitro sistemler olan hücre kültürleri, uygun pH değerini koruyabilmek amacıyla karbondioksitli inkübatörlerde kültüre edilir. Hücre kültürlerin görüntülenmesinde rutin olarak invert mikroskoplar kullanılır.

Yüksek devirli santrifüjler; genellikle küçük kapasiteli tüpler (örneğin; 0,5- 2 ml) kullanılarak az miktardaki materyallerin hızlı bir şekilde ve yüksek devirlerde santrifüj edilmesine olanak sağlar. Bu tip santrifüjler genellikle 8.000-14.000 devir/dakika hıza ulaşabilmektedir.

Viroloji laboratuvarlarında gerek hücre kültürleri gerekse viruslarla yapılan çalışmalarda dış ortamdan kaynaklanabilecek kontaminasyonların engellenmesi esastır. Bu ortamı sağlayabilmek amacıyla biyogüvenlik kabinlerinden yararlanılır. Bu kabinler farklı özelliklere sahip dört tip olarak üretilmektedir. Viroloji laboratuvarlarında en çok kullanılan biyogüvenlik kabinleri Tip 1 (klasik) ve Tip 2 (mikrobiyolojik) biyogüvenlik kabinleridir. Tip-1 biyogüvenlik kabinleri çalışma ortamını ve yapılan işi kontaminasyonlardan korurken, Tip-2 biyogüvenlik kabinleri aynı zamanda çalışan kişiyi ve çevreyi de çalışılan materyalden kaynaklanabilecek risklere karşı korumaktadır. Yüksek güvenlik şartları sağlayan Tip-3 ve Tip-4 biyogüvenlik kabinleri ise özellikle egzotik ve zoonotik hastalık etkenlerinin çalışılması sırasında gereklidir.

Mikroskoplarda asıl büyütme işlemi objektifler tarafından yapılsa da okülerde bulunan mercek yardımıyla da belirli bir büyütme oranı uygulanır. Görüntüye uygulanan büyütme oranı sırasıyla (objektif x oküler) tarafından sağlanan büyütme oranları verilerek gösterilir. İnvert mikroskoplarda genellikle 4x10, 10x10 veya 20x10 büyütme değerlerinin kullanılması hücre kültürlerinin ve bu kültürlerde üreyen viruslar tarafından oluşturulan sitopatolojik değişikliklerin (CPE) gözlenebilmesi için yeterlidir. Bu mikroskoplar dışında, immunofloresan testi gibi floresan ışıldama esasıyla çalışan testlerin değerlendirilmesinde kullanılan floresan mikroskop bulunmaktadır. Ayrıca hücrelerin iç yapıları ve viruslar gibi çok küçük partikülleri görüntülemek amacıyla kullanılan elektron mikroskop da viroloji laboratuvarlarında kullanım alanı bulan donanımlardır.

Pipetler sıvı haldeki maddelerin alınması veya karıştırılmasına yarayan aparatlardır. Serolojik cam pipetler, pastör pipetleri ve otomatik pipetler en çok kullanılan pipet çeşitleridir.

Pipet kullanımında dikkat edilmesi gereken başlıca kurallar aşağıda açıklanmıştır. • Biyolojik materyallerin çalışılmasında cam pipetler kullanılırken mutlaka menisküs çizgisi takip edilmelidir. Hacim ölçülürken menisküs çizgisinin tabanı ölçmek istediğimiz değerin hizasında olmalıdır (Resim 5.15). • Cam pipetler kullanılırken kesinlikle ağızla pipetasyon yapılmamalı, mutlaka akülü pipet tutucular veya manuel pipetörler kullanılmalıdır. • Cam pipetler kullanılırken pipetteki sıvı hiçbir zaman dik pozisyonda boşaltılmamalıdır. Bu durumda damlacık (aerosol) oluşumuna ve çalışma ortamının kontaminasyonuna yol açılabilir. Bunun yerine pipet içindeki sıvı kabın duvarına doğru boşaltılmalıdır.

Sterilizasyon, belirli bir ortamın veya bir materyalin tüm mikroorganizmalardan arındırılması anlamına gelir. Bu amaçla ya ortamdaki tüm mikroorganizmaların öldürülmesi veya mikroorganizmaların ortamdan ayrıştırılması uygulanabilir. Mikroorganizmaların öldürülmesi amacıyla uygulanan dört yöntem bulunmaktadır. Bunlar; kuru sıcak hava uygulaması, nemli sıcak hava uygulaması, ışınlama uygulaması veya gaz halinde kimyasalların uygulanmasıdır.

Isıl işlemlerden olumsuz etkilenen hücre kültürü vasatları vb sıvı materyallerin sterilizasyonunda filtrasyon yönteminden yararlanılır.

Santrifüj işlemi sonrasında elde edilen çökeltiye sediment (veya pelet), üstte kalan sıvı kısma ise süpernatant adı verilir. Santrifüj işleminde iki fazın ayrılması için uygulanması gerekli olan güce relatif santrifüj kuvveti (RCF, relative centrifugal force) denir. RCF değeri yerçekimi kuvvetinin (g) katları ile ifade edilir (örneğin; 1500x g veya 3000x g). Bununla birlikte ayrıştırılacak materyale uygulanacak santrifüj koşulları iki şekilde ifade edilebilir. Bunlardan ilki yukarıda açıklanan RCF (relatif santrifüj kuvveti) değeridir. Diğeri ise santrifüjün dakikadaki dönüş sayısını ifade eden rpm (revolutions per minute, devir/dakika) değeridir.

Bir cisim üzerinde veya bir maddenin içeriğinde bulunan patojen mikroorganizmaların
elimine edilmesine yönelik olarak fiziksel ve kimyasal maddelerin uygulanmasına dezenfeksiyon adı verilir. Doğru cevap C'dir.

Farklı yoğunluklara sahip olan maddelerin yer çekimi etkisiyle ayrıştırılmasını hızlandıran araçlara santrifüj adı verilir. Doğru cevap A'dır.

Buhar basıncı altında yüksek ısı uygulayarak sterilizasyon sağlayan cihazlara otoklav adı verilir.  Doğru cevap B'dir.