VİROLOJİ

Denatürasyon protein yapısındaki moleküllerin, ısı, ışın, radyasyon vb nedenlerle yapısında meydana gelen bozulmalara bağlı olarak doğal yapısını ve etkinliğini kaybetmesidir.

Bir cisim üzerinde veya bir maddenin içeriğinde bulunan patojen mikroorganizmaların elimine edilmesine yönelik olarak fiziksel ve kimyasal maddelerin uygulanmasına dezenfeksiyon denir.

Farklı yoğunluklara sahip olan maddelerin yer çekimi etkisiyle ayrıştırılmasını hızlandıran araçlara Santrifüj adı verilir.

Şıklarda verilenlerin tamamı viroloji laboratuvarlarında kullanılan santrifüj türlerindendir.

Şıklarda verilenlerin tamamı viroloji laboratuvarlarında kullanılan mikroskop türlerindendir.

Viroloji laboratuvarlarında kullanılan karbondioksitli inkübatörlerin içerisindeki havanın %5 karbondioksit içermesi gerekir.

Buhar basıncı altında yüksek ısı uygulayarak sterilizasyon sağlayan cihazlara Otoklav adı verilir.

En sık kullanılan otoklavlama koşulları 121°C sıcaklıkta 1 atmosfer basınç altında 15-20 dk süreyle uygulanan işlemlerdir.

Nemli sıcak hava ile sterilizasyon, Işınlama ile sterilizasyon ve Gaz ile sterilizasyon sterilizasyonda uygulanan yöntemlerdendir.

Etilen oksit gaz ile sterilizasyon işlemlerinde sıklıkla kullanılan bir gazdır.

Aseptik teknik: Yapılan çalışmalar sırasında dış ortamdaki mikroorganizmaların çalışma ortamına ve çalışma yapılan materyale bulaşmasını engellemeye yönelik tedbirlerin uygulanmasına aseptik teknik denir.

Viroloji laboratuvarları iyi bir izolasyon özelliğine sahip olmalıdır. Laboratuvar ortamının izolasyonundaki temel uygulamalar çalışma mekanlarının sınırlandırılması ve hava akımının kontrolüyle başlar. Viroloji çalışmalarında yararlanılan en önemli araçlardan birisi hücre kültürleridir. Özellikle mikrobiyel kontaminasyonlardan arındırılmış olarak çalışılması gereken hücre kültürleri, özen gerektiren bir çalışmaya ve çalışma ortamına ihtiyaç duymaktadır. Viroloji laboratuvarında hücre kültürü çalışmalarının yürütülebilmesi için gerekli şartları sağlayan biyogüvenlik kabinleri (laminar air flow kabin) kullanılmaktadır. Viroloji laboratuvar çalışmalarında materyalin dış ortamdan kaynaklanabilecek kontaminasyonunu engelleyen aseptik teknik ön planda tutulur. Bununla birlikte çalışılan ortam ve çalışan personelin muhtemel risklerden korunması da temel prensipler arasındadır. Viral hastalıklar insanları etkilemeleri ve oluşturdukları potansiyel sağlık riskleri esas alınarak dört biyolojik güvenlik derecesine ayrılmıştır (biosafety level, BSL 1-4). Paralel olarak bu virusların çalışılabileceği laboratuvarlar da dört güvenlik derecesine ayrılmış (BSL 1-4) ve her bir seviye için gerekli temel şartlar belirlenmiştir. Bu sayede özellikle epidemik&pandemik karaktere sahip olan veya geniş çapta halk sağlığı tehdidi yaratabilecek hastalık etkenlerinin güvenli bir şekilde çalışılabilmesi mümkün olmaktadır. Rutin viroloji laboratuvarları BSL-1 ve BSL-2 düzeyinde yer alır. BSL-1 sınıfı laboratuvarlarda çoğunlukla açık masalarda ve özel bir güvenlik tedbiri gerektirmeyen standart yöntemlerle çalışılır. BSL-2 sınıfı laboratuvarlarda insanlar için risk oluşturabilen etkenler de çalışılabilmektedir. Bu sebeple gerektiğinde kullanılabilecek biyogüvenlik tedbirleri (özel laboratuvar giysileri, atık yönetim sistemi vb) ve tip-2 biyogüvenlik kabinleri bulunur. BSL-3 ve BSL-4 sınıfı laboratuvarlar ise çok tehlikeli, ölümcül seyirli salgınlara yol açabilecek ve egzotik karakterdeki enfeksiyöz etkenlerin (biyolojik silahlanmada kullanılan ajanlar vb) çalışılabilmesine uygun olarak tasarlanmıştır. Bu laboratuvarlarda görevli olan personel pozitif basınçlı giysilerle çalışır. Laboratuvar ortamına ise negatif basınç uygulanmaktadır. Böylece dış çevrenin kontaminasyonu engellenmiş olur. Bu laboratuvarlarda çalışma öncesi ve sonrasında tüm giysiler değiştirilir ve duş alınır. Laboratuvar giysileri, tüm ekipman ve atıklar dekontamine edilir.

Protein yapısındaki moleküllerin, ısı, ışın, radyasyon vb nedenlerle yapısında meydana gelen bozulmalara bağlı olarak doğal yapısını ve etkinliğini kaybetmesine denatürasyon denir.

Hücre kültürleriyle çalışılırken düşük devirli santrifüjler yeterli olmasına karşın, virusların çöktürülmesi ancak ultrasantrifüj adı verilen yüksek devirli santrifüjlerle yapılabilir.

Viroloji laboratuvarlarında çoğunlukla karbondioksitli inkübatörler kullanılır. Bu inkübatörler bağlantılı olan bir karbondioksit tüpünden aldığı karbondioksiti inkübatör iç ortamına arzu edilen oranlarda verir. İnkübatör iç ortamındaki havanın genellikle % 5 CO2 içermesi istenir. Böylece kültür ortamında kullanılan vasatların pH değerleri dengede tutulabilmektedir. Hücrelerin kültüre edilmesi ve virusların üretilmesi sırasında rutin olarak 37°C sıcaklık değerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Otoklavlar, buhar basıncı altında yüksek ısı uygulayarak sterilizasyon sağlayan cihazlardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sterilizatörler ise yüksek sıcaklıkta kuru hava uygulanarak sterilizasyonun sağlandığı cihazlardır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yapısı sıcaklık uygulamasından etkilenmeyen değişik sıvı materyaller ile cam ve metal malzemeler otoklavda sterilize edilebilir. Bu işlemler sırasında aşağıda sıralanan uygulamalara dikkat edilmelidir:

• Sterilize edilecek malzemelerin uygun şekilde paketlenmesi gerekir. Bu amaçla kağıt veya polipropilen malzemeden üretilmiş otoklav torbaları kullanılır.

• Şişeler ve şişe içerisinde sterilize edilecek sıvı malzemeler söz konusu ise; şişe kapağı tam kapatılmadan otoklava konulmalıdır. Otoklavlama işlemi bittikten sonra bu kapaklar sıkılmalıdır.

• Sterilize edilecek malzemeye uygun sıcaklık ve süre değerleri belirlenmelidir. • Malzemeler otoklava yerleştirilmeden önce mutlaka üzerine otoklav bandı yapıştırılmalıdır.

• Organik bileşik içermeyen vasatlar (örneğin; PBS) otoklavda steril edilebilir. Ancak hücre kültürü vasatları ve diğer organik bileşikler içeren vasatlar otoklavla steril edilmemelidir.

• Kontamine ve temiz materyaller birlikte steril edilmemelidir.

• Sıvı materyaller ile katı malzemeler bir arada steril edilmemelidir. Elektronik donanımlı cihazlarda genellikle farklı nitelikteki malzemeler için uygulanan farklı programlar hazırlanmıştır. Yapılacak uygulama için doğru programların seçilmesine dikkat edilmelidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Isıl işlemlerden olumsuz etkilenen hücre kültürü vasatları vb sıvı materyallerin sterilizasyonunda filtrasyon yönteminden yararlanılır. Filtrasyon işleminde; filtre edilecek sıvı negatif veya pozitif basınç uygulanarak filtreden geçirilir ve steril bir kap içerisinde toplanır. Takiben sterilizasyon kontrolleri yapılarak kullanıma sunulur. Sterilizasyon kontrolü amacıyla agarlara ekim yapılarak bakteri ve mantar kontaminasyonu yönünden değerlendirmeler yapılır. Filtrasyonla sterilizasyon işleminde aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:

• Büyük miktardaki sıvıların sterilizasyonunda kullanılan filtrasyon sistemi öncelikle otoklavda steril edilmelidir.

• Filtre edilecek çözelti mutlaka iyice çözünmüş olmalıdır.

• Filtre edilecek sıvı içerisinde kaba partiküller varsa santrifüjleme veya ön filtrasyon (0,45 µm veya 0,6 µm) işlemi ile elimine edilmelidir.

• Membran filtreler tek kullanımlıktır. Tekrar kullanılmamalıdır.

• Filtre edilen materyal daha önce steril edilmiş kaplara alınmalıdır.

• Filtrasyonla yapılan sterilizasyon işleminde sadece büyüklüğü 0,2 µm’den daha büyük olan partiküllerin tutulması nedeniyle virusların elimine edilemediği unutulmamalıdır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Biyolojik ürünler üzerinde yapılan çalışmalarda soğutmalı santrifüjler kullanılır. Bu durumda genel olarak sıcaklık değerinin +4°C olması istenir. Hücrelerle çalışılırken (hücre kültürleri, kan hücreleri vb) düşük hızda santrifüj uygulamaları tercih edilir. Bu çalışmalarda tercih edilen santrifüj hızı 1.000 rpm (devir/dk)’dir. Diğer biyolojik ürünler ve serumla çalışılırken 3.000 devir/dk hızda santrifüj yapılabilir. Virusları çöktürmek için ise çok daha yüksek hızlara ihtiyaç duyulur. Bu amaçla genellikle 20.000-80.000 devir/dk hızda ultrasantrifüj uygulamaları gereklidir. Doğru cevap C seçeneğidir.