VİROLOJİ

Canlılarda genetik materyal olarak RNA ve DNA olmak üzere 2 tip nükleik asit bulunmaktadır. Virusların en önemli özellikleri genetik materyal olarak DNA veya RNA’dan sadece birisini bulundurmalarıdır. Ayrıca enerji üretimi ve protein sentezi için gerekli organellere sahip olmamaları nedeniyle çoğalabilmek için canlı ve virus türüne duyarlı bir hücreye ihtiyaç duyarlar. Virusları diğer mikroorganizmalardan ayıran başlıca özellikler Tablo 1.1’de verilmiştir

Canlılarda genetik materyal olarak RNA ve DNA olmak üzere 2 tip nükleik asit bulunmaktadır. Virusların en önemli özellikleri genetik materyal olarak DNA
veya RNA’dan sadece birisini bulundurmalarıdır. Ayrıca enerji üretimi ve protein sentezi için gerekli organellere sahip olmamaları nedeniyle çoğalabilmek için
canlı ve virus türüne duyarlı bir hücreye ihtiyaç duyarlar. Virusları diğer mikroorganizmalardan ayıran başlıca özellikler Tablo 1.1’de verilmiştir.

Virion Viruslarda temel yapı olarak nükleik asit ve bunu çevreleyerek dış etkilerden koruyan ve kapsid olarak adlandırılan bir protein kılıfı bulunmaktadır. Bu temel yapı nükleokapsid olarak tanımlanır. Nükleokapsidin merkezinde bulunan genetik materyal DNA veya RNA yapısındaki tek tip nükleik asitten oluşur. Kapsid ise alt yapı üniteleri olan kapsomer’lerden oluşmaktadır. Kapsomerler virusların elektron mikroskopta görülebilen yapılarıdır. Bazı virus ailelerinde nükleokapsidi çevreleyen lipoprotein yapısında bir zarf bulunur. Bu şekilde oluşan enfeksiyöz güce sahip olgun virus partikülüne virion denir (Şekil 1.1). Dolayısıyla zarfsız viruslarda virion sadece nükleokapsidten oluşurken, zarflı viruslarda nükleokapsid ile birlikte zarf da virion yapısında yer almaktadır. Kapsid içinde kalan bölge kor bölgesi (özyapı) olarak tanımlanır. Virus partikülünün yapısında bulunan bölümler aşağıda açıklanmıştır.

Viral nükleik asitler yapı olarak tek parçadan veya birden fazla parçadan oluşabilir. Birden fazla parçadan oluşan viral genomlara segmentli genom adı verilir. DNA yapısında nükleik asit taşıyan virusların tamamı tek parçalı genoma sahiptir. RNA virusları arasında ise segmentli genoma sahip 6 adet virus ailesi bulunmaktadır. Bunlar Reoviridae, Birnaviridae, Picobirnaviridae, Orthomyxoviridae, Bunyaviridae ve Arenaviridae aileleridir (Tablo 1.2)

Sıcaklık

Virusların değişen sıcaklık derecelerine duyarlılıkları oldukça farklıdır. Zarflı viruslar yükselen sıcaklık değerlerine zarfsız viruslara göre daha duyarlıdır. Kübik simetrili virusların ise yükselen sıcaklıklara helikal simetrili viruslardan daha dayanıklı olduğu bilinmektedir. Genel olarak virusların enfektivitesi 50°C’ nin üzerindeki sıcaklık değerlerinde birkaç dakika içinde kaybolur. Birçok zarflı virus oda sıcaklığında (21-25°C) veya 37°C’de birkaç saat içinde inaktive olmaktadır. Virusların ısı duyarlılığının temel nedeni yüzey proteinlerinin denatürasyonudur. Ortam sıcaklığı düştükçe virusların dayanıklılığı artar. Virus süspansiyonları don durularak veya suyu uçurularak (liyofilizasyon) uzun süre muhafaza edilebilir. Dondurulan viruslar (-20) °C veya daha düşük sıcaklıklarda, liyofilize edilenler ise buzdolabında (2-8 °C) saklanabilir. Çok uzun süre saklanacak olan virus süspansiyonları (-70) veya (-196) °C’de muhafaza edilir. Zarflı viruslar dondurulmuş olsa bile zamanla enfektivite kaybına uğrayabilirler.

Modern anlamdaki viroloji çalışmalarının 1885 yılında Fransız bilim adamı Louis Pasteur ve 1892 yılında Rus bilim adamı Dimitri Iwanowski tarafından yapılan çalışmalarla başladığı kabul edilmektedir.

Virusler tarım ürünlerine zarar veren böceklerle mücadelede pestisit olarak kullanılır. Bu uygulama özellikle kimyasal ilaçlarla yapılan böcek mücadelesine katkı sağlaması, çevre ile dost ve doğal bir alternatif oluşturması açısından önemlidir.

Faj (bakteriyofaj): Bakterileri enfekte eden virüslere faj veya bakteriyofaj adı verilir. Çok değişik faj tipleri bulunmaktadır.

Viruslerle bakteriler arasında 7 tane temel farklılık sayılabilir. Bunlar;

1. Üreme ortamı

2. Yapı ve çoğalma şekli

3. Nükleik asit tipi

4. Filtrelerden geçebilme

5. Büyüklük & Mikroskopi

6. Antibiyotiklere duyarlılık

7. İnterferona duyarlılık

D seçeneği bu farklılıklar arasına girmez.

Viruslerde temel yapı olarak nükleik asit ve bunu çevreleyerek dış etkilerden koruyan ve kapsid olarak adlandırılan bir protein kılıfı bulunmaktadır. Bu temel yapı nükleokapsid olarak tanımlanır.

Hayvan virusları arasında reverz transkriptaz enzimi taşıyan retroviruslar ve hepadnaviruslar özel bir konuma sahiptir. Bu viruslar reverz transkripsiyon yapan viruslar olarak da anılır.

Virusların Yapısal Bölümleri:

Virion, Viral Nükleik asit, Viral Proteinler, Viral Zarf, Viral Enzimler dir.

B seçeneği ise virus morfolojileri kategorisine girmektedir.

Virusların morfolojik yapısı virus simetrisi olarak tanımlanır. Hayvan virusları morfolojik yapı olarak kübik, helikal ve kompleks yapı simetrisi olmak üzere üç grupta toplanmaktadır. Bunlara ilave olarak bakteri ve diğer mikroorganizmaları enfekte eden viruslarda (faj, bakteriyofaj) görülen farklı morfolojiler de vardır.

İnaktivasyon (inaktive olma): Bir virusun enfeksiyon oluşturma gücünü kaybetmesi anlamında kulanılır.

pH değeri: Bir çözeltinin asitlik veya bazlık derecesini gösteren ölçü birimidir. pH değeri çözelti içindeki H+ iyonlarının konsantrasyonu ile ilişkili bir değerdir.

İlk dört maddedeki hastalıklar viruslerin neden oldukları hastalıklardır. Kolera ise bakteri kaynaklı bir hastalıktır.