VİROLOJİ

En basit ifade ile virusları “zorunlu hücre içi parazitleri” olarak tanımlamak mümkündür. Fakat riketsiya ve klamidyalar da sadece hücre içi ortamlarda çoğalabildikleri için virus tanımlamasını biraz daha geliştirmek gerekir. Buna göre virusları “özgün bir çoğalma yöntemine sahip olan, enerji üretimi ve yapı taşlarının sentezi için gerekli organelleri bulunmayan, tek tip nükleik asit taşıyan, temel olarak nükleik asit ve bunu çevreleyen protein kılıfından oluşan enfeksiyöz etkenler” olarak tanımlayabiliriz.

Viruslarda temel yapı olarak nükleik asit ve bunu çevreleyerek dış etkilerden koruyan ve kapsid olarak adlandırılan bir protein kılıfı bulunmaktadır. Bu temel yapı nükleokapsid olarak tanımlanır. Nükleokapsidin merkezinde bulunan genetik materyal DNA veya RNA yapısındaki tek tip nükleik asitten oluşur. Kapsid ise alt yapı üniteleri olan kapsomer’lerden oluşmaktadır. Kapsomerler virusların
elektron mikroskopta görülebilen yapılarıdır. Bazı virus ailelerinde nükleokapsidi çevreleyen lipoprotein yapısında bir zarf bulunur

Virusların yapısında sınırlı sayıda enzim bulunmaktadır. Virion içinde bulunan enzimlere örnek olarak retroviruslarda bulunan viral RNA bağımlı DNA polimeraz enzimi gösterilebilir. Reverz tranzkriptaz olarak da bilinen bu enzim RNA yapısındaki retrovirus nükleik asitinin DNA’ya dönüştürülerek çoğalmasına olanak sağlar. Ayrıca değişik virus gruplarında DNA bağımlı RNA polimeraz, integraz, proteaz vb enzimler bulunabilmektedir.

Kompleks yapı simetrisinin tek örneği olan poxviruslar yukarıda açıklanan yapı simetrilerine uymaz. Kapsidi oluşturan kapsomerler birbiriyle açı oluşturarak düzensiz şekilde dizilmiştir. Kapsid kalın bir zarf tabakasıyla çevrilidir (Şekil 1.6).

Şekil 1.8. RNA ve DNA viruslarının morfolojik yapıları.

Şekil 1.8. RNA ve DNA viruslarının morfolojik yapıları

Viruslar ideal olarak fizyolojik pH değerlerinde bulundurulmalıdır. Bir çok virus türü pH 5.0-9.0 değerleri arasında enfektivitesini korur.

Tablo 1.4 Hayvan viruslarına ait bazı yapısal ve genomik özellikler
(DNA virusları)

Zarf üzerinde bulunan glikoproteinler elektron mikroskopta ışınsal çıkıntılar şeklinde görülür. Bu çıkıntılara peplomer adı verilir.

Gelecekte önem kazanabilecek bir diğer örnek ise virusların tarım ürünlerine zarar veren böceklerle mücadelede pestisit olarak kullanılmasıdır. Bu uygulama özellikle kimyasal ilaçlarla yapılan böcek mücadelesine katkı sağlaması, çevre ile dost ve doğal bir alternatif oluşturması açısından önemlidir. Ancak bu fikir henüz pratikte kullanım aşamasına gelmemiştir. Diğer şıklarda verilen tüm uygulamalar şu an için virüslerin kullanım alanları arasındadır. Doğru cevap C'dir.

Hayvan virusları arasında bilinen en küçük boyuta sahip virus partikülü circoviruslara aittir ve 17 nm çapındadır. En büyük virus partikülü ise poxviruslarda (200x300 nm) bulunmaktadır. Diğer şıklarda verilen virüs partikül boyutları da 100nm civarındadır. Doğru cevap B'dir.

Cansız ortamda üreme, DNA ve RNA’nın birlikte bulunması,  İkiye bölünerek çoğalma, Fonksiyonel ribozom varlığı, Antibiyotiklere duyarlılık virüslerde değil bakteri ve mikroorganizmalarda görülen özellikler olmakla beraber interferona duyarlılık virüslerde görülen bir özelliktir. Doğru cevap E'dir.

Hayvan virusları arasında reverz transkriptaz enzimi taşıyan retroviruslar ve hepadnaviruslar özel bir konuma sahiptir. Bu viruslar reverz transkripsiyon yapan viruslar olarak da anılır. Doğru cevap C'dir.

Birçok virus ailesinde viral genom linear (ışınsal, düzlemsel) yapıdadır. Hepadnaviridae, Papillomaviridae, Polyomaviridae ve Circoviridae ailelerinde ise genom sirküler (çembersel) bir yapıya sahiptir. Doğru cevap D'dir.

Coronaviridae ailesinde bulunan virionlar helikal yapıda ilen diğer seçeneklerde verilen tüm ailelerin virionları kübik yapıdadır. Doğru cevap A'dır.

Kompleks yapı simetrisinin tek örneği olan poxviruslar yukarıda açıklanan yapı simetrilerine uymaz.Doğru cevap C'dir.

Virüsler ancak elektron mikroskobu ile görüntülenebilecek boyutta canlılardır. Doğru cevap C'dir.

Virusların enfektivitesi antibiyotikler ve sulfonamidlerden etkilenmez. Doğru cevap D'dir.

MgCl2, MgSO4, Na2SO4 vb tuz çözeltileri birçok virusun yükselen sıcaklık değerlerine dayanıklılığını artırır.

Kanser Tedavisinde Virusların Kullanımı

Herpes simplex virus ve vaccinia virus gibi bazı viruslar genetik değişime uğratılarak kanser tedavisine yönelik araştırmalarda kullanılmaktadır. Buradaki amaç değişime uğratılmış virusun sadece kanserli hücreyi enfekte edip öldürürken sağlıklı hücrelere zarar vermemesidir.