KÖPEK VE KEDİLERİN ÖNEMLİ VİRAL HASTALIKLARI

Anamnez (hastalık öyküsü): Hasta hayvanın sahibinden alınan, hastalığın mevcut durumu ve geçmişi hakkındaki bilgilerin tümüne
anamnez denir.

Negri cisimciği: Beyinde kuduz virusu tarafından oluşturulan negri cisimciği nükleokapsid birikiminden oluşmuş bir intrasitoplazmik inklüzyon cisimciğidir. Adelchi Negri, 1903 yılında kuduzdan ölmüş bir hayvanın sinir dokusu hücrelerinde tespit ettiği intrasitoplazmik inklüzyon cisimciklerine kendi adını vermiştir.

Morbidite: Bir popülasyondaki belli bir hastalığa yakalanan hayvanların sayısının, popülasyondaki toplam duyarlı hayvan sayısına oranıdır.

Mortalite: Bir popülasyonda belli bir hastalıktan ölen hayvanların, popülasyondaki toplam duyarlı hayvan sayısına oranıdır.

Kolostrum (ağız sütü): Doğumdan hemen önce ve hemen sonra memeden salgılanan, renk ve bileşim bakımından normal sütten farklı olan, protein, vitamin ve minerallerce zengin süte kolostrum denir. Kolostrum aynı zamanda yüksek oranda antikor içermesi sebebiyle yenidoğanların hastalıklara karşı korunmasında son derece önemlidir.

Sodyum hipoklorit: Temizlik ve hijyen amacıyla kullanılan bu kimyasal madde “çamaşır suyu” olarak da bilinir. Virus inaktivasyonunda en etkili kimyasallardan birisidir.

Opasite: Dışarıdan bakıldığında gözün saydamlığını kaybetmesi, opak bir görünüm alması durumudur.

Infrared (ışıkla ısıtma) sistemi: Öncelikle temas ettiği yüzeyleri ısıtan, derinlemesine ve homojen ısı sağlayan, rüzgarlama ve hava akımlarından etkilenmeyen, güneş gibi ısıtan, oksijeni tüketmeyen, havayı kurutmayan ve hijyenik olan ısıtma sistemidir. Infrared lambalar hastalanmış hayvanları iyileştirmek için oldukça yaygın kullanılır.

Papillom (Siğil): Deri veya mukoza yüzeyine sapla tutunmuş olarak gelişen ve epitel dokudan köken alan iyi huylu tümörlerdir.

Otovaksinasyon : Hasta hayvanın kendi vücudunda gelişen viruslardan hazırlanan aşı ile aşılanmasını ifade eder. Hazırlanması: Papillomlar 1:10 oranında fizyolojik tuzlu su ile iyice parçalandıktan sonra formol ile inaktive edilir ve aşı olarak kullanılır.

Prognoz: Bir hastalığın muhtemel seyrini, süresini ve sonuçlarını önceden tahmin etme anlamında kullanılır.

Subklinik seyir: Hastalıkların tipik ve göze çarpan klinik belirtiler göstermeksizin seyretmesi anlamına gelir.

Laparatomi: Teşhis amaçlı veya ameliyat için karın boşluğunun açılmasıdır.

Kuduz hastalığının iki epidemiyolojik şekli vardır.
1. Yaban kuduzu: Kuduz virusunun doğal olarak bulunduğu kurt ve çakal gibi vahşi hayvanlardan köken alan ve yaban hayatında ortaya çıkan enfeksiyonlardır.
2. Evcil kuduz: fiehir hayatında (evcil yaşamda) ortaya çıkan ve daha çok köpeklerle ilişkili olan kuduz enfeksiyonlarını ifade eder. Vahşi hayvanlar arasında bulgu göstermeden bulunan endemik kuduz hastalığı enfekte hayvanların bulundukları bölgelerden yerleşim alanlarına ulaşması ve köpekleri enfekte etmeleri ile dikkat çekici bir duruma gelebilmektedir.

Klasik kuduz şeklinde aşağıda açıklanan üç dönem ayırt edilir:
1. Prodromal dönem: Bu dönemde hastalığa özel olmayan belirtiler gözlenir. Ateş, halsizlik, iştahsızlık, ısırık bölgesinde kaşıntı ve duyu kaybı gözlenebilir. Bu dönem ortalama 3-4 gün kadar sürer.
2. Saldırgan dönem: Bu dönemde hayvan aşırı hareketli, huzursuz, saldırgandır ve şiddetli ısırma isteği vardır. Genellikle yutak kaslarının spazmından dolayı yutma güçlüğü, salivasyon, su içememe, ışık ve sese karşı aşırı duyarlılık gözlenir. Saldırganlık dönemi ortalama 1-2 gün sürer.
3. Felç dönemi: Ensefalitisin ilerlemesiyle hareketlilik felce dönüşür. Hayvan ayağa kalkamaz, depresyon ve koma halini takiben ölüm gelişir. Ölüm nedeni solumun durmasıdır. Bu dönem ortalama 3-4 gün sürer.

Kuduz hastalığından korunmada aşağıdaki yöntemler takip edilir:
• Köpek ve kedilerde ilk aşılama tek doz olarak doğumdan sonra 12. haftada yapılmalı ve aşı yılda bir tekrarlanmalıdır.
• Herhangi bir yabani hayvan tarafından ısırılan ya da tırmalanan hayvan veya insan kuduz virusu ile temas etmiş kabul edilir. Temas etmiş olan köpek ve kediler karantina altında izlenmelidir.
• Kuduz veya kuduzdan şüpheli köpek ya da kedi tarafından ısırılan insanlarda hemen aşıya başlanır. Isıran hayvan 10 gün gözlem altında tutulur ve 10 gün sonunda klinik belirti göstermediği veya ölmediği takdirde aşılamaya son verilir. Isıran hayvanda herhangi bir klinik belirti veya ölüm görüldüğünde aşılamaya devam edilir. Ölen hayvanların kafası alınır ve en yakın kuduz teşhis laboratuvarına gönderilir.
• Isırılan insanın ısırık yaraları hemen sabunlu su ile yıkanarak antiseptik bir solüsyon uygulanmalı ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Virus ile bulaşık alanların dezenfeksiyonu (özellikle %1 sodyum hipoklorit kullanılarak) yapılmalı ve hasta hayvanlar sağlıklı hayvanlardan ayrılmalıdır. Aşılama hastalığın kontrolünde çok önemlidir. Aşılamada inaktif veya attenüye virus aşıları kullanılır. İlk aşılamaya 6-8. haftada başlanmalı, 3-4 hafta aralıklarla yavru 15-20 haftalık yaşa ulaşıncaya kadar tekrarlanmalıdır. Her yıl aşı tekrarı önerilir.

Köpeklerde aniden gelişen karakteristik öksürük trakeobronşitisi düşündürmelidir. İlk 1 hafta devam eden bu öksürüğün şiddeti azalabilir ya da uzun süre kalıcı olabilir. Bu bulgular teşhise yardımcı olursa da kesin teşhis ancak etken izolasyonu ya da antikor tespiti ile yapılır.

Yeni doğan köpek yavrularının özellikle böbreklerinde oluşan nekroz ve kanama odakları karakteristiktir. Hastalığın kesin teşhisi virus izolasyonu ya da immunofloresan yöntemi kullanılarak antijen tespiti ile yapılır.

İki klinik formu vardır:
• Yaş form: Belirgin olarak endotel hücrelerinde meydana gelen hasar sonucunda vücut boşluklarına sıvı birikimi (asites) oluşur. Klinik olarak kedilerde iştah azalması, ağırlık kaybı, durgunluk, kronik ateş ve solunum güçlüğü tespit edilir.
• Kuru form: Özellikle merkezi sinir sistemi ve gözler başta olmak üzere akciğerler ve karın boşluğu organlarında granülomatoz ve perivasküler lezyonlar karakteristiktir. Gözlerde üveitis, retinal hemoraji ve panoftalmi şekillenir. Merkezi sinir sisteminin etkilenmesi sonucu felç ve koordinasyon bozuklukları dikkati çeker. FIP hastalığında tedavi uygulansa bile mortalite %100’e ulaşabilir. Yaş forma yakalanan kedilerde hastalık 2 ay içinde hızla ilerlerken, kuru formda hastalık daha uzun sürer ve bu kedilerin yaşam süreleri birkaç aydan 1 yıla kadar uzayabilir.