VİROLOJİ - Deneme Sınavı - 24

Hekimlik uygulamalarındaki istem dışı  hatalara bağlı olarak gerçekleşen hastalık bulaşmalarına iatrojenik bulaşma denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Virüslerin ebeveyn jenerasyondaki bireylerden yeni jenerasyona aktarılmasına vertikal bulaşma adı verilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Mumifikasyon yavrunun anne karnındaki gelişim döneminde virüs enfeksiyonları veya başka bir nedenle ölmesi ve mumyalaşmasıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kuduz direkt temasla bulaşan bir hastalıktır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Virüsün organizmada yayılması sırasında kanda bulunduğu döneme viremi adı verilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Aseptik teknik: Yapılan çalışmalar sırasında dış ortamdaki mikroorganizmaların çalışma ortamına ve çalışma yapılan materyale bulaşmasını engellemeye yönelik tedbirlerin uygulanmasına aseptik teknik denir.

Protein yapısındaki moleküllerin, ısı, ışın, radyasyon vb nedenlerle yapısında meydana gelen bozulmalara bağlı olarak doğal yapısını ve etkinliğini kaybetmesine denatürasyon denir.

Viroloji laboratuvarlarında çoğunlukla karbondioksitli inkübatörler kullanılır. Bu inkübatörler bağlantılı olan bir karbondioksit tüpünden aldığı karbondioksiti inkübatör iç ortamına arzu edilen oranlarda verir. İnkübatör iç ortamındaki havanın genellikle % 5 CO2 içermesi istenir. Böylece kültür ortamında kullanılan vasatların pH değerleri dengede tutulabilmektedir. Hücrelerin kültüre edilmesi ve virusların üretilmesi sırasında rutin olarak 37°C sıcaklık değerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Otoklavlar, buhar basıncı altında yüksek ısı uygulayarak sterilizasyon sağlayan cihazlardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yapısı sıcaklık uygulamasından etkilenmeyen değişik sıvı materyaller ile cam ve metal malzemeler otoklavda sterilize edilebilir. Bu işlemler sırasında aşağıda sıralanan uygulamalara dikkat edilmelidir:

• Sterilize edilecek malzemelerin uygun şekilde paketlenmesi gerekir. Bu amaçla kağıt veya polipropilen malzemeden üretilmiş otoklav torbaları kullanılır.

• Şişeler ve şişe içerisinde sterilize edilecek sıvı malzemeler söz konusu ise; şişe kapağı tam kapatılmadan otoklava konulmalıdır. Otoklavlama işlemi bittikten sonra bu kapaklar sıkılmalıdır.

• Sterilize edilecek malzemeye uygun sıcaklık ve süre değerleri belirlenmelidir. • Malzemeler otoklava yerleştirilmeden önce mutlaka üzerine otoklav bandı yapıştırılmalıdır.

• Organik bileşik içermeyen vasatlar (örneğin; PBS) otoklavda steril edilebilir. Ancak hücre kültürü vasatları ve diğer organik bileşikler içeren vasatlar otoklavla steril edilmemelidir.

• Kontamine ve temiz materyaller birlikte steril edilmemelidir.

• Sıvı materyaller ile katı malzemeler bir arada steril edilmemelidir. Elektronik donanımlı cihazlarda genellikle farklı nitelikteki malzemeler için uygulanan farklı programlar hazırlanmıştır. Yapılacak uygulama için doğru programların seçilmesine dikkat edilmelidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Isıl işlemlerden olumsuz etkilenen hücre kültürü vasatları vb sıvı materyallerin sterilizasyonunda filtrasyon yönteminden yararlanılır. Filtrasyon işleminde; filtre edilecek sıvı negatif veya pozitif basınç uygulanarak filtreden geçirilir ve steril bir kap içerisinde toplanır. Takiben sterilizasyon kontrolleri yapılarak kullanıma sunulur. Sterilizasyon kontrolü amacıyla agarlara ekim yapılarak bakteri ve mantar kontaminasyonu yönünden değerlendirmeler yapılır. Filtrasyonla sterilizasyon işleminde aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:

• Büyük miktardaki sıvıların sterilizasyonunda kullanılan filtrasyon sistemi öncelikle otoklavda steril edilmelidir.

• Filtre edilecek çözelti mutlaka iyice çözünmüş olmalıdır.

• Filtre edilecek sıvı içerisinde kaba partiküller varsa santrifüjleme veya ön filtrasyon (0,45 µm veya 0,6 µm) işlemi ile elimine edilmelidir.

• Membran filtreler tek kullanımlıktır. Tekrar kullanılmamalıdır.

• Filtre edilen materyal daha önce steril edilmiş kaplara alınmalıdır.

• Filtrasyonla yapılan sterilizasyon işleminde sadece büyüklüğü 0,2 µm’den daha büyük olan partiküllerin tutulması nedeniyle virusların elimine edilemediği unutulmamalıdır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Biyolojik ürünler üzerinde yapılan çalışmalarda soğutmalı santrifüjler kullanılır. Bu durumda genel olarak sıcaklık değerinin +4°C olması istenir. Hücrelerle çalışılırken (hücre kültürleri, kan hücreleri vb) düşük hızda santrifüj uygulamaları tercih edilir. Bu çalışmalarda tercih edilen santrifüj hızı 1.000 rpm (devir/dk)’dir. Diğer biyolojik ürünler ve serumla çalışılırken 3.000 devir/dk hızda santrifüj yapılabilir. Virusları çöktürmek için ise çok daha yüksek hızlara ihtiyaç duyulur. Bu amaçla genellikle 20.000-80.000 devir/dk hızda ultrasantrifüj uygulamaları gereklidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Vücuttaki başka bir enfeksiyonu takiben ortaya çıkan ve ilk enfeksiyonla birlikte seyreden enfeksiyonlara sekonder enfeksiyon denir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Rotavirüsün vücut dışına saçılması dışkı yoluyla gerçekleşir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Horizontal bulaşma direkt temasla, indirekt temasla, kontamine gıdalar aracılığıyla, aerojen yolla, artropod vektörler aracılığıyla ve iatrojenik yolla gerçekleşebilir. Virüslerin anneden-yavruya plazenta aracılığıyla nakledilmesine transplazental bulaşma denir ve vertikal bulaşma olarak sınıflandırılır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kontamine gıdalar: Değişik organ sistemlerini enfekte eden viruslar yem ve su ile nakledilebilmektedir. Sindirim sistemi enfeksiyonlarında sıklıkla karşılaşılan ve fekal-oral bulaşma olarak adlandırılan bu nakilde etken dışkı ile saçıldıktan sonra yeni konakçılar tarafından kontamine yem ve su aracılığıyla oral yolla (ağız yoluyla) alınır. Fekal-oral bulaşma en yaygın olarak bağırsak enfeksiyonu oluşturan viruslarda (rotavirus, coronavirus, parvovirus, astrovirus vb.) görülür. Virusla kontamine et-kemik unu gibi yem katkı maddeleri de gıdalarla bulaşma açısından önemlidir. Sığırların süngerimsi beyin hastalığı (BSE) kontamine yem katkı maddeleriyle bulaşmanın en çarpıcı örneğidir. Bu hastalıkta, enfekte hayvanların dokuları uygun koşullarda rendering işleminden geçirilmeden et-kemik unu olarak yemlere katıldığında hastalık etkeni olan prion proteini inaktive olmaz ve yem aracılığıyla sığırlara nakledilir. Diğer taraftan viral hastalıklar enfekte hayvanların etlerinin duyarlı hayvanlar veya insanlar tarafından tüketilmesiyle de bulaştırılabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Persiste enfeksiyon: Enfeksiyon sonrasında vücutta virus eliminasyonunun beklenenden daha uzun sürmesi veya virusun yaşam boyu elimine edilememesi durumunu ifade eder. En yaygın olarak karşılaşılan 4 adet persiste enfeksiyon çeşidi bulunmaktadır. Bunlar: 1. Latent persiste enfeksiyon, 2. Kronik persiste enfeksiyon, 3. Yavaş ilerleyen (slow) enfeksiyon ve 4. ‹mmunotolere persiste enfeksiyon modelleridir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Solunum kanalı birçok virusun hedef organizmaya girebilmek için kullandığı bir yoldur. Solunum kanalı mukozasında mukus salgısı ve silier aktivite sayesinde büyüklüğü 5-10µm’den daha fazla olan partiküller tutularak dışarı atılır. Solunum yoluyla vücuda giren viruslar solunum sisteminde lokal enfeksiyonlara neden olabileceği gibi viremi oluşturarak vücuda yayılıp sistemik enfeksiyonlara da neden olabilir. Örneğin şap hastalığı, sığır vebası ve köpek gençlik hastalığı virusları solunum yoluyla girip, ilk virus çoğalmasını bu dokularda gerçekleştirdikten sonra viremi oluşturarak tüm vücuda yayılmaktadır.

Sekonder enfeksiyon: Vücuttaki başka bir enfeksiyonu takiben ortaya çıkan ve ilk enfeksiyonla birlikte seyreden ikincil enfeksiyonlardır.

Rotavirüs ve coronavirüs bağırsak enfeksiyonuna neden olup dışkıyla saçılır. Parainfluenza virüs tip 3 solunum sistemi enfeksiyonlarına neden olur ve aerosoller ve göz-burun akıntısı ile bulaşır. Köpek adenovirüs tip 1 sistemik enfeksiyonlara neden olur ve idrar ile bulaşır. Kuduz virüsü merkezi sinir sisteminde hastalığa neden olur ve salya ile bulaşır. Kırım-kongo kanamalı ateşi sistemik enfeksiyona neden olur ve kan ile saçılır