VIII-XIII. YÜZYILLAR TÜRK EDEBİYATI

15. yüzyılda Timur’un peşi sıra saldırılarına maruz kalan Altın Ordu Hanlığı, bu yüzyılda iyice güçten düşmüş, 1502 yılında tarih sahnesindeki yerini kendisinden doğmuş olan Kırım, Kazan, Sibir, Astrahan ve Nogay Hanlıklarına bırakmıştır. Doğru cevap D'dir.

13-14. yüzyıllarda Harezm ve Altın Ordu bölgelerinde Orta Asya Türk edebi lehçesinin ilk halkası olan Karahanlı Türkçesinden intikal eden Kanglı, Oğuz ve Kıpçak ağızlarının da dâhil olduğu yeni bir yazı dili inkişaf etmiş, bu yazı dili daha sonra yerini Çağatay Türkçesine bırakmıştır. Doğru cevap A'dır.

Harezm Türkçesi ile yazılmış eserler şunlardır:

Dâsitân-ı Cümcüme, Hüsrev ü Şirin, Kısâsü’l-Enbiyâ, Kur’an Tercümesi, Mi’rac-nâme,
Mu’înü’l-mürîd, Muhabbet-nâme, Mukaddimetü’l-edeb, Nehcü’l-ferâdis, Yarlık ve Bitikler. İntihâ-nâme adlı eser ise Mevlana'nın oğlu Sultan Veled tarafından Farsça  yazılmış bir eserdir. Bu yüzden doğru cevap E'dir.

Mukaddimetü’l-Edeb’in nüshaları içinde, Türkçe için en kıymetli olanı, İran’ın Şuşter kasabasında bulunan ve Nuri Yüce tarafından çalışılmış olan Şuşter nüshasıdır. Şuşter nüshasında; her Arapça ibarenin Türkçe karşılığının verilmiş olması, “öteki nüshalar ile belli başlı sözlüklerde geçmeyen bazı Orta Türkçe kelimeler” bulunması, bu nüshanın Türk dili araştırmaları bakımından diğer nüshalardan daha değerli olduğunu göstermektedir. Doğru cevap C'dir.

Kısasü’l-Enbiyâ, Harezm Türkçesi ile yazılmış ilk edebî eserdir. Peygamber kıssalarının bir araya getirildiği siyer-i nebî türünden bir eser olan Kısasü’l-Enbiyâ, 1310 yılında Nâsırü’d-dîn bin Burhânü’d-dîn Rabguzî ya da kısa adıyla Ribât-ı Rabguzî tarafından yazılmış ve dönemin Moğol hükümdarlarından Nâsırüddîn Tok Buga’ya sunulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Eserin dil özelliklerini en iyi yansıtan Londra nüshasının kaçıncı yüzyıla ait olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Ancak Janoś Eckmann, eserin dil özelliklerinden hareketle, en erken 15. yüzyılda yazılmış olabileceğini düşünür. Eserin en eski nüshasının Londra nüshası olduğu düşünülmektedir. Eckmann’a göre arkaik özellikler gösteren bu nüshanın morfolojik özellikleri arasında Çağatay yazı dilinin özellikleri çok yer tutar. Eserin en iyi korunan nüshası olan Londra nüshasının tıpkıbasımı Karl Gronbech tarafından 1948 yılında yayınlanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Mu’înü’l-Mürîd, 1313 yılında (tarih yėtti yüz on üç ėrdi yılı), Harezm’de yazılmış, dini tasavvufi konuları didaktik tarzda işleyen manzum bir eserdir. Eserin dili, geniş halk kitlelerini bilgilendirmek maksadıyla kaleme alındığı için, sadedir. Yaklaşık 900 beyit tutarında olan eser (Toparlı 1998: 11), Şehnâme vezni olarak bilinen, aynı zamanda Kutadgu Bilig ve Atebetü’l-Hakâyık’ın da vezni olan fe’ûlün fe’ûlün fe’ûlün fe’ûl kalıbıyla yazılmıştır.Doğru cevap C'dir.

Harezm Türkçesi’nin ses ve şekil özelliklerini en iyi yansıtan eserlerinin başında gelen Nehcü’l-Ferâdîs’in Türkçe adı, yine eserde Uştmahlarnın Açuk Yolı olarak zikredilmiştir. Buna göre eserin adı, “Cennetin Açık Yolu” ya da “Cennete Giden Yol” anlamına gelmektedir. Nehcü’l-Ferâdîs, her iki dünyada da mutlu olmak isteyenlerin bilmesi gereken İslâmî bilgileri, hikâyeler içinde sade bir dille ve akıcı bir üslupla anlatan dini karakterde bir eserdir. Doğru cevap B'dir.

Cümcüme-nâme ya da Dâsitân-ı Cümcüme, Altın Ordu’da 1368-1369 yıllarında Hüsam Kâtip tarafından yazılmış manzum bir eserdir. Eser Harezm Türkçesine Feridüddin Attar’ın Farsça Cümcüme-nâme adlı eserinden tercüme edilmiştir. Mesnevi tarzında yazılmış bu eserde, Hz. İsa ile Kesikbaş menkıbesi anlatılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Harezm Türkçesi ile Altın Ordu sahasında yazılmış olan Mi’râc-nâme’de, Hz. Muhammed’in miraç hadisesi anlatılmaktadır. Eser; dil, üslup ve konuların sıralanışı gibi pek çok bakımdan Nehcü’l-ferâdîs ile benzer özellikler göstermektedir. Eser, sadece göğün tasvir edildiği kısımda Nehcü’l-ferâdîs’ten ayrılmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Mecalisün Nefais. Cevap A'dır.

Mukaddimetül Edeb. Cevap B'dir.

Kısasü-l Enbiya. Cevap B'dir.

Muinül Müeid. Cevap B'dir.

Nechül Feradis. Cevap D'dir.

Hüsrev-ü Şirin . Cevap A'DIR.

Muhabbet-name. Cevap E'dir.

Cümcüme-name. Cevap A'DIR.

Mirac-name. Cevap C'dir.

AltınOrdu yarlık ve bitkileri. Cevap A'DIR.