VIII-XIII. YÜZYILLAR TÜRK EDEBİYATI

Endülüs, 711 yılında Emeviler devrinde fethedilmiştir. Doğru cevap A’dır.

Endülüs şiiri, estetik yapısının en olgun noktasına, rağbet görüp büyük bir gelişme gösterdiği hilafet döneminde (756-1031) ulaşmıştır. Doğru cevap E’dir.

Şiirde ayet veya hadislerin lafız olarak kullanılmasına “iktibas” denir. Doğru cevap C’dir.

İslamiyet sonrası İran edebiyatının başladığı Tahiriler (810-872) ve Saffariler (868-907) dönemlerinden günümüze Yeni Farsça ile söylenmiş 58 beyit ulaşmıştır. Doğru cevap E’dir.

Ebu Şekur-i Belhî, Âferîn-nâme isimli ilk mesneviyi yazan şairdir. Doğru cevap B’dir.

Arap edebiyatından bahseden klasik döneme ait eserlerde, birbirini takip eden devirler ve nesiller göz önüne alınarak, şairler çeşitli gruplara ayırmışlardır. Tabakalara bölünen ana gruplar şunlardır:1. Cahiliyyun: Cahiliye devri, yani İslamiyet’ten önceki devir şairleri; İmru’u’l-Kays (öl. 540) ve el-A’sa (öl. 629) gibi. 2. Muhadramun: Yaşamlarının bir kısmını Cahiliye, bir kısmını İslamî devirde geçirmiş olanlar; Lebid (öl. 665) ve Hassan b. Sabit (öl. 674) gibi. 3. İslamiyyun: İslamî devrin ilk şairleri olup bunlar Sadru’l-İslâm ve Emeviler döneminde yaşamışlardır; Cerir (öl. 732) ve Ferezdak (öl. 733) gibi. 4. Muhdesun veya Müvelledun: Şehirli veya yeni şairler olup İslamî şairlerden sonra yaşamışlardır; Beşşar b. Burd (öl. Ebu Nuvas (öl. 814) gibi. 5. Asriyyun: Müelliflerin kendi zamanlarında yaşayan şairler. Doğru cevap D’dir.

Bu dönemde gelişip kısmen siyasî özellik taşıyan bir şiir türü olan “nakaiz”de, genellikle şahsi ve kabile anlaşmazlıkları dile getirilmiştir. Cerir (öl. 728), Ferezdak (öl. 732) ve Ahtal (öl. 710) bu tarz şiirin öncülüğünü yapmışlardır. Doğru cevap A’dır.

Bu dönemde klasik Arap kasidesinden veya İspanyol halk şarkı ve şiirlerinden etkilenerek “muvaşşahat” adı verilen ve bestelenmek için yazılan bir şiir türüyle de karşılaşılmaktadır. Emir Abdullah b. Muhammed (öl. 912), Muhammed b. Mahmud el-Kabrî ed- Darir, İbn Abdirabbih ve Ubade b. Ma’is –Semâ (öl. 1031) muvaşşah söyleyen şairlerden bazılarıdır. Doğru cevap A’dır.

Duraklama döneminde dil ve sözlük alanında önemli çalışmalar yapılmıştır. İbn Manzur (öl. 1311) ünlü eseri Lisânü’l-Arab’ı, tanınmış dilci Firuzabadî (öl. 1414) de Kâmûsu’l-muhît’i bu dönemde yazmıştır. Vefeyâtü’l-ayân’ın yazarı İbn Hallikan; Mukaddime yazarı ve sosyoloji ilminin kurucusu İbn Haldun; ünlü din bilgini Celaleddin Süyutî; Subhu’l-a’şâ’nın yazarı el-Kalkaşandî ve Kasîde-i Bürde’nin yazarı İmam Busurî bu dönemde yaşamışlardır. Doğru cevap D’dir.

Avrupa romantizmi ve sembolizm akımı Arap şiirinde kullanılmıştır. Modern anlamda ilk romantik ve sembolist Arap şairi Cubran’dır. Doğru cevap B’dir.

Arap şiirinin en eski nazım şekli recezdir. Alt alta dizilen ve 7-8 mısraı geçmeyen recezde, bütün mısralar kendi arasında kafiyelidir. Araplar, Cahiliye döneminde olumlu veya olumsuz bütün duygu, düşünce ve arzularını recezle ifade etmişlerdir. Doğru cevap E’dir.

Tevki’at, halife, sultan ve emirlere gönderilen taleplere verilen cevapları veya
sorunların çözümüne ilişkin değerlendirmeleri içeren, metnin alt kısmına düşülen kısa ve özlü sözlere verilen addır. Doğru cevap C’dir.

Şekil ve içerik bakımından hemen en önemli özelliklerini Arap edebiyatından alan Yeni Farsça ile şiir yazmayı deneyenler, Arapça yazıp Farsça konuşan şairlerdir. Yeni Farsça ile ilk şiirler yazan şairler, Arap şairlerini kendilerine örnek aldıkları için, onların şiirlerine benzer şiirler söylemeye çalıştılar. Böylece Arapça şiirlerin kelime kelime tercüme edildiği, ilk Farsça şiirler yazılmıştır. Tarih-i Sistân’a göre İslamiyet’ten sonra ilk Farsça şiiri, Saffarilerden Yakub b. Leys (867-879)’in kâtibi Muhammed b. Vasif söylemiştir. Doğru cevap B’dir.

Gazneliler döneminde Firdevsî, İranlıların Müslüman olmadan önceki bin yıllık tarihini anlatan manzum Şâh-nâme’siyle, Fars edebiyatında, kahramanlık şiir tarzını zirveye çıkarmıştır. Mesnevi nazım şekliyle ve aruzun “feûlün feûlün feûlün feûl” kalbıyla yazılan eser, Sultan Mahmud’a sunulmuştur. Yaklaşık 60 bin beyit olan Şâh-nâme, ilk menkıbevî hükümdar olan Keyumers’ten başlayıp son Sasani hükümdarı III. Yezdicert’e kadar 50 hükümdarın hayat ve savaşlarını ihtiva etmektedir. Doğru cevap C’dir.

Eğitici ve öğretici olup manzum ve mensur karışık olarak yazılan Gülistân, bir önsöz ve sekiz bölümden oluşmaktadır. Gülistân’daki konular, ahlak ve terbiye ile ilgilidir. Anlatılmak istenen her konuyla ilgili çeşitli hikâyelere yer verilmiştir. Yılların verdiği tecrübe ile bilgi birikiminin fesahat ve belagat ile yoğrulmuş şekli olan bu hikâyelerin bir kısmı yazara diğer kısmı da yazarın duydukları ve okuduklarına dayanmaktadır. Düzyazı ile başlayan ve devam eden anlatımda, şiire de yer verilmiştir. Düzyazı ile şiir arasındaki uyum hemen göze çarpar. Fars ve Türk edebiyatında ona benzer eserler yazılıp şerhler oluşturulmuştur. Doğru cevap    B’dir.

Arap sözcüğünün kökeni ile ilgili farklı görüşler ileri sürülmüştür. Batı anlamında ve Fırat'ın batısında yaşayanlar anlamına geldiği söylenmekle birlikte step, göçebe, kara ülkesi ve çöl gibi anlamlara geldiği de öne sürülmüştür. Ancak doğu anlamına geldiği görüşü söz konusu değildir.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Lebid ve Ferezdak Arapçanın sözcük hazinesi ve gramer kurallarının tespitinde şiirleri esas alınan Arap edebiyatının kudemâ(kadimler) şairlerindendir. Beşşar b. Burd ise bu dönem şairlerinden biri değildir.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Ebu Nuvas yeni şiirin kurucusu ve en önemli temsilcisi olan, şarap ve erkek çocuklarına şiir söyleme geleneğini başlatan ve şarap şairi olarak tanınan Arap edebiyatı şairidir.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Arap edebiyatında nazım şekilleri nesirle başlamış olmakla birlikte, nesirden seciye, seciden receze, recezden de kasideye geçiş aşamalarıyla devam etmiştir.

Bu neden doğru yanıt C'dir.

Zecel,  Endülüs’te oluşan nazım şekillerindendir.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.