VİDEONUN KULLANIM ALANLARI

Ses Kabloları ve Bağlantı Türleri
Ses kabloları ve bu kablolara bağlanan farklı türlerde bağlantı elemanları vardır. Bazıları birbirine benzese de, işlevleri farklı olabilir. Örneğin analog bir ses kablosu ile sayısal ses taşıyan bir kablo ilk bakışta aynı yapıya sahiptirler. Bu örnek fiş ve konektörler için de geçerlidir. Kameralara bağlanabilen iki farklı ses sinyali vardır: analog ve sayısal. Fiş ve konektörlerin “erkek” (male) ve “dişi” (female)
türleri bulunur. Erkek fiş ya da konektör ses sinyal çıkışını (output), dişi fiş ya da konektör ise ses sinyal girişini (input) belirtir. Profesyonel analog ses sistemlerinde üç uçlu (pin) bağlantı elemanları ve üç uçlu kablolar kullanılır (şase ve çift canlı uç). Bağlantı türünün üç uçlu olması, taşınan ses sinyalinin stereo olduğu anlamına gelmez. Bu bağlantı türleri “dengeli” (balanced) bağlantı olarak tanımlanır ve taşınan ses sinyali tek kanaldır (mono). Bağlantı türü iki uçlu olduğunda da, bu tür bağlantılar “dengesiz” (unbalanced) bağlantı olarak tanımlanır (şase ve tek canlı uç). 

Dengeli ve Dengesiz Kablo Bağlantısı
Analog ses sistemlerinde, ses sinyali tek kanal olarak taşınsa da, dengeli bağlantı olarak tanımlanan üç uçlu kablo ve konektörler kullanılır. Bu tür ses kablolarında bir şase ve iki canlı uç vardır. Dengeli kablo ve konektör kullanmaktaki amaç; kablo üzerinden taşınan ses sinyalini havadaki elektromanyetik gürültülerden korumaktır. Ses sinyali “+” (hot) uçtan gönderilir. Aynı zamanda bu ses sinyalinin 180° ters fazı alınır ve “–” (cold) uca yüklenir. Böylece ses sinyali her iki canlı uçta, birbirinin ters fazıyla taşınır. Doğal olarak ters fazlı sinyaller birbirini yok ederler. Fakat ses konektörü kamera ya da mikser gibi bir cihaza bağlandığında, “–” uçtaki sinyal tekrar 180° ters çevrilir. Böylece her iki canlı uçtaki sinyaller birleştiğinde, sesler birbirini yok etmemiş olur. Dengeli kablolamada ses sinyali taşınırken, ses kablosu herhangi bir elektromanyetik gürültüden etkilenirse, bu gürültü her iki canlı ucu da etkiler. Konektör bağlantısı yapıldığında, “–” uçtaki sinyal 180° ters çevrilirken, bu sinyalin içindeki gürültü de ters faza döner. Her iki uçtaki ses sinyalleri birleştiğinde, ters faz haline gelen gürültü sinyalleri birbirini yok eder. Ses sinyali gürültüden temizlenmiş olur.
Dengesiz ses sistemlerinde tek şase ve bir canlı uç bulunur. Bu tür ses kablolarında sinyal taşınırken, sinyalin elektromanyetik gürültülerden etkilenmemesi için, kablo uzunluğunun 1-2 metreyi geçmemesi önerilir. Bazen dengeli ve dengesiz sistemler arasında bağlantı yapmak gerekir. Hem dengeli hem de dengesiz sistemde ortak özellik olarak “+” uç ve şase bulunur. Fakat dengeli sistemde bir de “–” uç bulunur. Dengeli sistemde “–” uç ile şase birbirine bağlanır, kısa devre edilir. Böylece dengeli sistemde de uç sayısı iki uca indirgemiş olur. Her iki sistemin “+” uçları arasında bağlantı yapılır. Dengeli sistemde birbirine bağlanıp kısa devre edilen uçlar da dengesiz sistemin şase ucuna bağlanır.

Dinamik mikrofonların bazı dezavantajları da vardır:
• Müzik gibi karmaşık seslere karşı diyaframlarının frekans tepkileri hızlı değildir.
• Tiz seslere (yüksek frekanslara) karşı tepkileri azdır.
• Ses kaynağına yakın çalışmak zorunda olduklarından dolayı, video çekimlerde görüntü çerçevesinin içinde yer alırlar.
• Görünüşleri kabadır.

Elektrostatik mikrofonların başlıca avantajları şunlardır:
• Diyafram yapıları esnek olduğundan, tiz seslere tepkileri hassastır.
• Ses çıkış seviyeleri yüksektir.
• Yumuşak ve doğal ses tonu üretirler.
• Müzik kayıtlarında tercih edilebilir.
• Ses kaynağından uzakta çalışırlar. Görüntü çekimlerinde çerçeveye girmeyebilirler.
• Görünüşleri estetiktir.
Elektrostatik mikrofonların bazı dezavantajları:
• Elektronik parçalardan oluştuklarından, hava şartlarına dayanıklı değillerdir.
• Harici elektrik enerjisine ihtiyaç duyarlar.
• Rüzgar, nefes gibi fiziksel darbelerden kolay etkilenirler.
• Sese karşı duyarlıkları fazladır. Ortamdaki diğer seslerden kolay etkilenirler

Ses Kayıt Ünitesi Üzerinde Olan Kameralar
Taşınabilir bütün video kameraların görüntü ile sesi eş zamanlı kaydetme özellikleri vardır. Bu tür video kameralar çeşitli televizyon ve sinema yapımlarında kullanılır. Video kamera dışında, video görüntüyü kaydetme özelliği olan sayısal cihazlar da üretilmektedir. Örneğin çoğu sayısal fotoğraf makinesi ile video kaydedilebilir. Günümüz video çekimlerinde kullanılan ve ses kayıt ünitesi üzerinde olan kameralar şu şekilde sıralanabilir: ENG Kameralar, El Kameraları ve DSLR Kameralar.

Ses Kayıt Ünitesi Üzerinde Olmayan Kameralar

Bazı kameraların üzerlerinde ses kayıt üniteleri yoktur. Ses kayıtları ayrı bir ses kaydedici cihaza yapılır. Bu tür kameralar televizyon stüdyolarında ve film yapımlarında kullanılır.
EFP Kameralar: (Electronic Field Production). EFP kameralar, eski model stüdyo kameralarına göre daha hafif ve taşınabilir kameralardır. En çok TV stüdyolarında kullanılır. Aynı zamanda “OB-Van” olarak tanımlanan, TV yayın araçlarının olduğu mekanlarda kullanılır. Günümüzdeki EFP kameralar yalnızca video görüntü üretir. Kamerada görüntü ve ses kayıt ünitesi yoktur. Kameradan gönderilen video sinyaller çeşitli teknik kontrol ve ayarlardan sonra video kaydedici cihaza gönderilir.
Mikrofonlardan gelen ses ise bir ses mikserinde toplanır ve video sinyalle birleştirilir. Böylece video görüntü ile ses, kameradan ayrı bir kayıt cihazında, aynı bant ya da disk üzerine eş zamanlı olarak kaydedilir.

Film Kameraları: EFP kameralarda olduğu gibi, çoğu film kamerasının ses kaydetme özelliği yoktur. Fakat EFP kameralardan farklı olarak, sayısal olmayan fotoğraf makinelerinde olduğu gibi, görüntü film şeritleri üzerine pozlanır (Fotoğraf 17). Bu tür film kameralarında sesler, kameradan bağımsız bir ses kayıt cihazına kaydedilir. Kaydedilen sesler daha sonra film görüntüsü ile birleştirilir.
Fakat bu tür ses kayıtlarında önemli olan; film kamerasıyla ses kayıt cihazının eş zamanlı çalışabilmesidir. Film kurgusunda görüntü ile sesi birbirine denk getirebilmek için, çekimler sırasında “klaket” adı verilen bir alet kullanılır. Bazı klaketler elektronik olabilir. Klaket üzerine, çekimi yapılacak olan sahne hakkında kısa bilgiler yazılır. Kamera çekime başladığında; kamera objektifi önüne klaket konur, yüksek sesle hızlı bir şekilde klaket üzerindeki bilgiler okunur ve klaketin kolu ses çıkaracak biçimde kapatılır. Film bu görüntüyü pozlarken, klaketin çarpma sesi de ayrı olarak kaydedilir. Kurguda klaket kolunun çarpma hareketi ile çarpma sesi referans alınarak, ilgili çekime ait görüntü ve ses kuşağı yan yana getirilerek birleştirilir. Günümüzde film kurgularında bilgisayarlardan da yararlanılmaktadır. Film çekimlerinde taşınabilir, pille çalışan ses mikserleri ve ses kayıt cihazları kullanılır.

Kullanım Alanlarına Göre Mikrofonlar

Mikrofonlar kullanım alanlarına göre sınıflandırıldığında video ve film yapımlarında en çok kullanılan mikrofonlar şu şekilde tanımlanabilir: Kamera üstü mikrofonlar, el mikrofonları, yaka mikrofonları, shotgun mikrofonlar, enstrüman
mikrofonları, surround mikrofonlar, telsiz mikrofonlar.

Shotgun mikrofonlar: Elektrostatik yapıdadırlar. “Boom” mikrofon olarak da tanımlanır. Film ve tiyatro yapımlarının vazgeçilmez mikrofonlarıdır. Elde, mikrofon sehpasında ya da daha çok “fishpole” adı verilen, balık oltasına benzer bir çubuğa takılarak kullanılırlar. Bu tür mikrofonları kullanan kişi “boom operatörü” olarak tanımlanır.

Saniyede devrini tamamlamış 1 titreşim oluştuğunda 1Hz oluşur (1.000Hz = 1kHz). Bu bilgiye göre; işitme sistemi sağlıklı bir insan 20Hz ile 20.000Hz (20kHz) arasındaki sesleri işitebilir. Doğru cevap D'dir.

Analog ses kayıt teknolojisinde ses sinyalinin frekans ve genliği, ses dalgalarının frekans ve genlikleriyle uyum içindedir. Analog ses kayıt teknolojisine plak ve manyetik kaset bantlar örnek olarak verilebilir. Günümüz teknolojisinde analog yapıdaki görüntü ve ses sistemleri terk edilmeye başlanmıştır. Sayısal teknoloji analog teknolojinin yerini hızla almaktadır. Artık bütün evlerde ve kişisel cihazlarda sayısal teknolojinin ürünleri yer almaya başlamıştır. Sayısal teknolojide hem görüntü hem de ses analogdan farklı olarak işlenmektedir. Analog ses sinyalinin işlenmesinde akustik ses dalgalarının birebir kesintisiz örneklemesi yapılırken, sayısal teknolojide ses dalgaları bir dizi basamaklı verilere çevrilir. Doğru cevap C'dir.

VU metrelerde ses seviyesinin ulaşabileceği tepe noktası “0”, PPM göstergelerde ise “4” rakamıdır. Fakat hem VU metre hem de PPM göstergelerde ses seviyesi tepe noktasına ulaşsa da, ses seviyelerindeki ani yükselmeler için sağa doğru bırakılmış boşluklar vardır. Bu boşluklar, ses şiddetindeki beklenmedik yükselmelere karşı bırakılmış güvenlik alanları (headroom) olarak tanımlanabilir. dBFS göstergelerde ise “0” değerinin üzerinde bir boşluk, güvenlik alanı yoktur.

En çok stereo kulaklıklarda kullanılan fiş türüdür. 3.5mm ve 6.5mm çapında olurlar. Erkek ve dişi türleri vardır. TS (Tip-Sleeve, “+” uç ve şase) fişler tek kanal ses sinyali taşır ve dengesiz bağlantılarda kullanılır. TRS (Tip-RingSleeve, “+”,”–” ve şase) fişler analog ses sistemlerin dengeli bağlantılarında, tek kanal ses sinyali taşımak için kullanılabilir. Fakat TRS fişler çift kanal (stereo) ses sinyali taşımak için kulaklıklarda da kullanılır. Doğru cevap A'dır.

Dinamik mikrofonların bazı dezavantajları da vardır:
• Müzik gibi karmaşık seslere karşı diyaframlarının frekans tepkileri hızlı değildir.
• Tiz seslere (yüksek frekanslara) karşı tepkileri azdır.
• Ses kaynağına yakın çalışmak zorunda olduklarından dolayı, video çekimlerde görüntü çerçevesinin içinde yer alırlar.
• Görünüşleri kabadır.

Doğru cevap E'dir.

Elektrostatik mikrofonların başlıca avantajları şunlardır:
• Diyafram yapıları esnek olduğundan, tiz seslere tepkileri hassastır.
• Ses çıkış seviyeleri yüksektir.
• Yumuşak ve doğal ses tonu üretirler.
• Müzik kayıtlarında tercih edilebilir.
• Ses kaynağından uzakta çalışırlar. Görüntü çekimlerinde çerçeveye girmeyebilirler.
• Görünüşleri estetiktir.

Doğru cevap C'dir.

Yaka Mikrofonları: Çoğunlukla elektretkondansatör yapıdadırlar. Televizyon yapımlarında konuşmacıların üzerine takılır. Film çekimlerinde ise giysi içine gizlenerek kullanılır. Fiziksel boyutları küçük ve estetik yapıya sahiptirler. Doğru cevap B'dir.

XLR ses girişlerinin hemen yanında bulunan üç konumlu bir düğme, sinyal türlerinin seçimine yardımcı olur: “MIC”, “LINE” ve “MIC +48V” ya da “+48V”. Doğru cevap E'dir.

Monitör bölümünde ses sinyal seviyelerinin hem işitsel hem de görsel izlemesi yapılır. Cihaz üzerindeki hoparlörden ya da kulaklık çıkışından ses kayıt kalitesi işitsel olarak kontrol edilirken, ses kayıt seviyesini gösteren göstergeler de takip edilmelidir. Doğru cevap A'dır.

Günümüz video çekimlerinde kullanılan ve ses kayıt ünitesi üzerinde olan kameralar şu şekilde sıralanabilir: ENG Kameralar, El Kameraları ve DSLR Kameralar. Doğru cevap B'dir.

Teknolojideki gelişmelere bağlı olarak da filmler sesli olarak çekilebildi. Özellikle video teknolojisi sayesinde görüntü ve ses eş zamanlı olarak aynı bant ya da disk üzerine kaydedilebildi. Günümüzde de video teknolojisindeki gelişmeler gittikçe artmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Sesi işitmede saniyedeki titreşim sayısı önemlidir ve sağlıklı bir insan kulağı saniyedeki 20 titreşim ile 20.000 titreşim arasındaki sesleri duyabilir. Doğru cevap D’dir.

Teknik ifadeyle sesin saniyedeki titreşim sayısı “frekans” olarak tanımlanır. Doğru cevap B’dir.

Ses basınç seviyesindeki değişimler sesin şiddetini belirler. Ses şiddet birimi olarak “desibel” (dB) kullanılır. Doğru cevap E’dir.

Akustik ses dalgaları hava gibi bir ortamda ilerlerken birbirleriyle etkileşirler. Ses dalgalarının birbirleriyle zaman içindeki etkileşimi ve konumu “faz” olarak tanımlanır. Doğru cevap C’dir.