VİDEONUN KULLANIM ALANLARI - Deneme Sınavı - 5

Sesi işitmede saniyedeki titreşim sayısı önemlidir ve sağlıklı bir insan kulağı saniyedeki 20 titreşim ile 20.000 titreşim arasındaki sesleri duyabilir. Teknik ifadeyle sesin saniyedeki titreşim sayısı “frekans” olarak tanımlanır.

VU Metre, ses şiddetinin (genliğinin) ortalama seviyesini, PPM ise ses şiddetinin ulaştığı anlık tepe (peak) seviyesini gösterir. Bu gösterge türleri en çok analog cihazlarda bulunur.

RCA fişler genelde DVD, VCD ve müzik sistemleri gibi ev tipi cihazların video/ses giriş ve çıkış bağlantılarında kullanılır. Erkek ve dişi türleri vardır. Dişi tipi RCA fişler ev tipi cihazların üzerinde ses çıkışı olarak da kullanılabilir. RCA fişler hem analog hem de sayısal amaçlı kullanılır.

Şerit mikrofonlar dinamik mikrofonlar kadar yaygın kullanılmaz. Diyafram yapıları daha hassastır. Rüzgar ve fiziksel darbelerden kolay etkilenirler. Daha çok stüdyolarda ve müzik yapımlarında tercih edilir.

Sorunun doğru cevabı A seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru yanıtı B seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru yanıtı C seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru yanıtı D seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru yanıtı E seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru yanıtı E seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru yanıtı D seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru yanıtı C seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru cevabı A seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru yanıtı B seçeneğinde verilmiştir

Sesi işitmede saniyedeki titreşim sayısı önemlidir ve sağlıklı bir insan kulağı saniyedeki 20 titreşim ile 20.000 titreşim arasındaki sesleri duyabilir. Teknik ifadeyle sesin saniyedeki titreşim sayısı “frekans” olarak tanımlanır. Frekans “Hertz” (Hz) birimiyle ifade edilir. Saniyede devrini tamamlamış 1 titreşim oluştuğunda 1Hz oluşur (1.000Hz = 1kHz). Bu bilgiye göre; işitme sistemi sağlıklı bir insan 20Hz ile 20.000Hz (20kHz) arasındaki sesleri işitebilir.

İnsanın sesleri işitebilmesi için hem sesin belli frekansa hem de belli bir şiddet değerine sahip olması gerekiyor. Ses şiddetindeki değişimler, sesin yoğunluğunu (genliğini) etkiler. Örneğin fısıltının ses genliği bağırmaya göre düşüktür. Farklı yoğunluklara ve frekanslara sahip sesler de birbirlerini maskeleyebilir. Frekansın düşük ya da yüksek oluşu, işitsel algımızda değişimlere neden olur.
Frekans düştükçe sesler bas hale gelir. Frekans yükseldikçe de sesler tizleşir. Sesin frekans aralığı temelde üç gruba ayrılır: 20Hz-320Hz aralığı düşük frekanslar, 320Hz-5.120Hz aralığı orta frekanslar ve 5.120Hz-20.000Hz yüksek frekanslardır.

İnsan kulağı 0dB-SPL ses basınç seviyesinde sesleri işitmeye başlar. Ses basınç seviyesi
140dB-SPL değerine ulaştığında kulakta ağrı oluşur. 150 dB-SPL seviyesi de sağırlığa neden olur.

Akustik ses dalgaları hava gibi bir ortamda ilerlerken birbirleriyle etkileşirler. Ses dalgalarının birbirleriyle zaman içindeki etkileşimi ve konumu “faz” olarak tanımlanır. Akustik ses dalgası grafiksel olarak ifade edilmek istendiğinde sinüsdalgasından yararlanılır (Şekil 7.1). Aynı frekans ve yoğunluğa sahip ses dalgaları birbirleriyle etkileştiklerinde, sesin şiddeti artabilir ya da azabilir. Ses dalgalarının 180° ters faz farkıyla çakışması, ses şiddetinin azalmasına ya da sesin tamamen yok olmasına neden olur. Örneğin bazı mikrofon uygulamalarında bu gibi olumsuz durumlarla karşılaşılabilir. Böyle bir durum karşısında mikrofonun açısı, konumu ya da ses kaynağının yeri değiştirilmelidir. Bir diğer örnek ise; ses kayıtlarının kurguları yapılırken, ses kaydının kalitesini olumsuz etkileyen bazı gürültüleri kayıttan temizlemek için bu işlemden yararlanılabilir. Akustik ses enerjisinin kaydedilebilmesi için, bu enerji biçiminin elektrik enerjisine, ses sinyaline dönüştürülmesi gerekmektedir.

Ses Sinyalinin İzlenmesi ve Dinlenmesi
Çoğu el kameralarında ve ses kayıt cihazlarında, cihazın kaydettiği ses sinyal seviyesi izlenemez. Cihaz üzerinde ses seviyesini gösteren bir gösterge yoktur. Bu tür ses kayıt cihazlarında, ses kayıt seviyeleri otomatik olarak cihaz tarafından yapılır.
Profesyonel ses kayıtlarında tercih edilen bir durum değildir. Ses sinyal seviyelerinin gözle izlenebilmesi ve kulakla dinlenebilmesi için çeşitli monitörler vardır. Bu monitörler ses sinyali hakkında görsel ve işitsel bilgiler sunarlar. Ses kayıt cihazlarının üzerinde yer alan görsel monitörler VU Metre (Volume Unit Meter), PPM (Peak Program Meter) ve dBFS (Decibel Full Scale) olarak tanımlanır. İşitsel
monitörler ise hoparlör ve kulaklıklardır.

VU Metre, ses şiddetinin (genliğinin) ortalama seviyesini, PPM ise ses şiddetinin ulaştığı anlık tepe (peak) seviyesini gösterir. Bu gösterge türleri en çok analog cihazlarda bulunur. Kamera gibi günümüzde üretilen sayısal cihazlarda dBFS göstergeler yer almaktadır. Bazı profesyonel ses cihazlarında dBFS göstergeler istenildiğinde VU Metre ya da PPM gibi çalışabilirler. dBFS göstergelerdeki rakamsal ifadeler dB birimindedir. Eksi (–) değerden başlar ve “0” seviyesinde son bulur. VU metrelerde ses seviyesinin ulaşabileceği tepe noktası “0”, PPM göstergelerde ise “4” rakamıdır. Fakat hem VU metre hem de PPM göstergelerde ses seviyesi tepe noktasına ulaşsa da, ses seviyelerindeki ani yükselmeler için sağa doğru bırakılmış boşluklar vardır. Bu boşluklar, ses şiddetindeki beklenmedik
yükselmelere karşı bırakılmış güvenlik alanları (headroom) olarak tanımlanabilir. dBFS göstergelerde ise “0” değerinin üzerinde bir boşluk, güvenlik alanı yoktur. dBFS göstergelerde bu güvenlik alanları operatör tarafından oluşturulmalıdır. AES/EBU, dBFS göstergelerde “-18 dBFS” üzerini güvenlik alanı olarak tanımlar. Fakat bazı TV yayın kuruluşları tarafından bu standartların farklı
uygulandığı unutulmamalıdır. Sonuçta, sayısal bir ses kaydında kullanılabilen toplam dinamik alan “0 dBFS” seviyesine kadar olan alandır. Ses sinyal seviyesi “0 dBFS” seviyesini aştığında, ses sinyali sayısal olarak tanımlanamaz ve ses sinyali bozulur. Bu sebepten dolayı, sayısal ses kayıtlarında “0 dBFS” seviyesi kesinlikle aşılmamalıdır ve ani ses seviyesi yükselmelerine karşılık bir güvenlik
alanı bırakılmalıdır.

Ses Kabloları ve Bağlantı Türleri
Ses kabloları ve bu kablolara bağlanan farklı türlerde bağlantı elemanları vardır. Bazıları birbirine benzese de, işlevleri farklı olabilir. Örneğin analog bir ses kablosu ile sayısal ses taşıyan bir kablo ilk bakışta aynı yapıya sahiptirler. Bu örnek fiş ve konektörler için de geçerlidir. Kameralara bağlanabilen iki farklı ses sinyali vardır: analog ve sayısal. Fiş ve konektörlerin “erkek” (male) ve “dişi” (female)
türleri bulunur. Erkek fiş ya da konektör ses sinyal çıkışını (output), dişi fiş ya da konektör ise ses sinyal girişini (input) belirtir. Profesyonel analog ses sistemlerinde üç uçlu (pin) bağlantı elemanları ve üç uçlu kablolar kullanılır (şase ve çift canlı uç). Bağlantı türünün üç uçlu olması, taşınan ses sinyalinin stereo olduğu anlamına gelmez. Bu bağlantı türleri “dengeli” (balanced) bağlantı olarak tanımlanır ve taşınan ses sinyali tek kanaldır (mono). Bağlantı türü iki uçlu olduğunda da, bu tür bağlantılar “dengesiz” (unbalanced) bağlantı olarak tanımlanır (şase ve tek canlı uç). 

Dengeli ve Dengesiz Kablo Bağlantısı
Analog ses sistemlerinde, ses sinyali tek kanal olarak taşınsa da, dengeli bağlantı olarak tanımlanan üç uçlu kablo ve konektörler kullanılır. Bu tür ses kablolarında bir şase ve iki canlı uç vardır. Dengeli kablo ve konektör kullanmaktaki amaç; kablo üzerinden taşınan ses sinyalini havadaki elektromanyetik gürültülerden korumaktır. Ses sinyali “+” (hot) uçtan gönderilir. Aynı zamanda bu ses sinyalinin 180° ters fazı alınır ve “–” (cold) uca yüklenir. Böylece ses sinyali her iki canlı uçta, birbirinin ters fazıyla taşınır. Doğal olarak ters fazlı sinyaller birbirini yok ederler. Fakat ses konektörü kamera ya da mikser gibi bir cihaza bağlandığında, “–” uçtaki sinyal tekrar 180° ters çevrilir. Böylece her iki canlı uçtaki sinyaller birleştiğinde, sesler birbirini yok etmemiş olur. Dengeli kablolamada ses sinyali taşınırken, ses kablosu herhangi bir elektromanyetik gürültüden etkilenirse, bu gürültü her iki canlı ucu da etkiler. Konektör bağlantısı yapıldığında, “–” uçtaki sinyal 180° ters çevrilirken, bu sinyalin içindeki gürültü de ters faza döner. Her iki uçtaki ses sinyalleri birleştiğinde, ters faz haline gelen gürültü sinyalleri birbirini yok eder. Ses sinyali gürültüden temizlenmiş olur.
Dengesiz ses sistemlerinde tek şase ve bir canlı uç bulunur. Bu tür ses kablolarında sinyal taşınırken, sinyalin elektromanyetik gürültülerden etkilenmemesi için, kablo uzunluğunun 1-2 metreyi geçmemesi önerilir. Bazen dengeli ve dengesiz sistemler arasında bağlantı yapmak gerekir. Hem dengeli hem de dengesiz sistemde ortak özellik olarak “+” uç ve şase bulunur. Fakat dengeli sistemde bir de “–” uç bulunur. Dengeli sistemde “–” uç ile şase birbirine bağlanır, kısa devre edilir. Böylece dengeli sistemde de uç sayısı iki uca indirgemiş olur. Her iki sistemin “+” uçları arasında bağlantı yapılır. Dengeli sistemde birbirine bağlanıp kısa devre edilen uçlar da dengesiz sistemin şase ucuna bağlanır.