VETERİNER MİKROBİYOLOJİ VE EPİDEMİYOLOJİ

Mikobakterilerin temel özellikleri yavaş üremeleri, aside dirençli olmaları, hücre duvarlarında bol miktarda lipid bileşikleri ve genomlarında yüksek GC içermeleridir. DNA’larındaki yüksek GC (%62-%70) oranı ile diğer mikolik asit üreten bakterilere (Nokardia, Rodokok ve Korinebakteri) benzerler.

Grup I Fotokromojenik’ler, ışıkla temas ettikten sonra sarı pigmetli koloniler meydana getirirler. Yavaş ürerler, kolonilerin görülebilmesi için 7 gün ya da daha fazla zamana gereksinim bulunur. Örneğin; M. kansasii, M. marinum, M. asiaticum, M. simiae.

M. bovis sığırlarda kongenital, sindirim, solunum, genital ve deri yolu ile bulaşabilir. Kalabalık ve havasız ahırlarda bulunan infekte hayvanlar öksürük ve tıksırık yolu ile sağlamları bulaştırarak hastalığın hızla yayılmasına yol açarlar. M. bovis çevrede birkaç ay canlı kaldığı taktirde bulaşma genellikle infekte sığırlardan kaynaklanan aerosol yolla olmaktadır.

Veteriner hekimlikte öneme sahip Aktinomiçes türleri Actinomyces bovis, A. viscosus ve A. hordeovulneris’dir.

M. tuberculosis 3-4 haftada ilk üremeyi gösterir.

Arcanobacterium pyogenes, Gram pozitif, 0.2-0.3 x 0.5-2 μm boyutlarında küçük ince çomakcık veya kokoid formda, tek, çift veya kümeler halinde X, Y ve V harfleri benzeri şekiller oluşturan, hareketsiz, sporsuz, kapsülsüz bir bakteridir.

A. pyogenes’in laboratuvar tanısı Aktinomiçes’lere benzer ancak üretilmesi daha kolaydır. Gram boyama ile mor renkli boyanır (Şekil 6.3). Kanlı agarda 37°C’de 3-4 gün içerisinde beta hemolitik koloniler meydana getirir. Serolojik testlerin tanıda bir değeri yoktur.

Patojenik nokardialar geniş bir ısı aralığında (10-50°C), basit besiyerlerinde (Sabouraud dextrose agar gibi) üreyen zorunlu aeroblardır.

Günümüzde, N. asteroides, N. farcinia ve insan patojeni olan N. nova’yı da kapsayan 12 Nokardia türü tanımlanmıştır.

Kolonilerin gelişimi için 37°C de birkaç günlük inkübasyon gerekebilir.

Asidorezistanslar hücre duvarlarında yüksek oranda bulunan mikolik asit nedeniyle asit ortamdan etkilenmeyen ve aside direnç gösteren bakterilerdir. Bu grup içerisinde yer alan en önemli bakteriler mikobakterilerdir. Mikobakteriler Gram pozitif, 0.2-0.6 µm x 1.0-10 µm boyutlarında, hafif kıvrık veya düzgün çomak ya da kokoid şekilde, hareketsiz, sporsuz, kapsülsüz, fimbriasız ve aerobik bakterilerdir.

Mycobacterium tuberculosis insan, Mycobacterium bovis sığır ve Mycobacterium avium kanatlı tüberkulozunun başlıca etkenleridir.

Mikobakteriler asido-rezistans bakteriler olarak tanımlanırlar. Bu özellik, hücre duvarındaki mikolik asit, peptidoglikan ve arabinomannan’ın oluşturduğu tabaka ile ilişkilidir. Anilin boyası bu tabaka ile bağ oluşturarak asit ve alkol etkisine karşın yerinde kalır. Bu özelliği ortaya çıkarmada özel bir asid fast boyama yöntemi olan Ziehl-Neelsen yöntemi kullanılır. Karbol fuksin gibi bir anilin boyası ile boyandıktan sonra alkol ve hatta asit-alkol ile yapılan renk giderme işleminde aldıkları boyayı bırakmazlar.

Bu mikroorganizmalar ısıyla ve dezenfektanlarla kolayca ölür ve kültürde canlı kalmaları için sık pasaj gerektirir.

Mikobakteriler tarafından meydana getirilen en önemli hastalık tüberkülozdur. OIE’ye göre B listesinde yer almakta olan tüberküloz evcil hayvanlar arasında en çok sığırlarda görülmektedir. Bunun dışında domuz, kedi, köpek, koyun, keçi, at ve kanatlılarda da infeksiyona rastlanır. Doğal yaşamda başta geyikler olmak üzere fil, lama, mink gibi birçok tür infeksiyona duyarlıdır. Sığır tüberkülozu tüm dünyada görülmektedir.

Üreme zamanları genel olarak diğer birçok bakterilere oranla oldukça yavaştır. Üreme hızlarına göre göreceli olarak hızlı ve yavaş üreyen mikobakteriler olmak üzere iki gruba ayrılabilir. Bölünme periyodu 2-20 saat arasında değişir. Kolaylıkla, görülebilecek koloni oluşturması için 2 gün ile 8 hafta geçmesi gerekir. M. tuberculosis kompleks içindeki bakteriler 18-24 saatte bir bölünürler ve standart kültür ortamında üremeleri ortalama 3-5 haftada gerçekleşir.

Üremeleri için serum veya kan içeren zenginleştirilmiş besiyeri gereklidir. Sabouraud dextrose agarda veya oda ısısında üreme olmaz.

Bu cinsin patojenik üyeleri memelilerin mukoz membranlarında kolonize olur. A. bovis sığırların ve diğer hayvanların orofarinksinde bulunur. A. viscosus köpek ve insanların ağız boşluklarında komensaldir.

Patojenik nokardialar geniş bir ısı aralığında (10-50°C), basit besiyerlerinde (Sabouraud dextrose agar gibi) üreyen zorunlu aeroblardır.

Arkanobakteriler, aktinomisetler içinde yer alan bakteri gruplarındandır ve aktinomisetlerin tümü Gram pozitif özellik gösteren türlerden oluşur.