VETERİNER MİKROBİYOLOJİ VE EPİDEMİYOLOJİ - Deneme Sınavı - 13

İnsanlarda stafilokok türlerinin neden olduğu infeksiyonların başlıcaları, nosokomial infeksiyonlar, sinuzit, tonsillit, pneumoni, osteomyelit,
toksik şok sendrom ve gıda zehirlenmesidir.

Eksfoliatin A ve B (stafilokokkal exfoliatin toksin, sET) bazı S.aureus ve
S.hyicus (shET) suşları tarafından üretilir. S.hyicus (shET) bebeklerde stafilokokkal scalded-deri sendromu (SSSS) ve domuzlarda dermatitise neden olur. Toksik şok sendrom toksin-1 (TSST-1; enterotoksin F, pirojenik ekzotoksin C), toksik şok sendroma neden olur. Lökosidin, bazı türlere (tavşan, sığır, insan) ait makrofaj ve nötrofillerin hücre membranının permeabilitesini değiştirerek ölümüne neden olur.

Enterotoksinler, A, B, C1, C2, C3, D, E olarak ayrılırlar ve yaklaşık 30 kD ağırlığında tek polipeptid zincirli protein yapısında ekstraselüler proteinlerdir. Bu
toksinler, çoğunlukla S.aureus ve S.intermedius suşları tarafından sentezlenir ve
yüksek düzeyde ısı-direnci (100°C de 30 dakika) gösterirler. İnsanlarda gıda zehirlenmesine neden olan bu toksinler, başta süt ve yumurtadan yapılmış yiyecekler olmak üzere (çiğ süt, krema, peynir, dondurma), et suyu, balık, istiridye gibi gıdalarda bulunabilir.

Hayvanlarda önemli olan Streptokok türlerinin neden olduğu infeksiyonların
başında atlarda gurm (su sakağısı), sığırlarda mastitis, domuzlarda streptokokkal
meningitis, köpeklerde neonatal septisemi, irinli yangılar ve toksik şok sendrom
gelmektedir. Ayrıca S.pyogenes insan patojeni olmasına karşın sığırlarda mastitis
(ender), köpeklerde tonsillitis ve taylarda lenfangitise neden olur.

S.suis, domuzlarda meningitis, artiritis, septisemi ve bronkopnöymoni ve ender olarak endokarditis, neonatal ölümler ve abortusa neden olur.

Normal bakteriyel floranın parçası olan Enterokoklar özellikle insanlarda son
yıllarda önemli infeksiyonlardan izole edilmektedir. İnsanlarda nosokomial bakteriyemi, peritonitis, endokarditis, üriner sistem ve yumuşak doku infeksiyonlarına neden olmaktadır. Hayvanlarda sporadik infeksiyonlara neden olur.

Stafilokok türleri kok şeklinde, 0.5-1.5 µm (ortalama 1 µm) çapında, tek tek, çiftler veya düzensiz kümeler tarzında görülürler. Gram pozitif, hareketsiz, sporsuz, fakültatif anaerob, kemoorganotrofik bakterilerdir. Kuvvetli Gram
pozitif olmalarına karşın eskiyen kültürlerde Gram negatif boyanabilirler. Hem
respiratorik hem de fermentatif metobolizmaya sahiptirler. Katı besiyerlerinde
kolonileri kısa sürede şekillenir ve pigment oluşturur. Pigmentleri türden türe değişiklik göstermektedir ve beyaz, krem, bazen de sarı-kırmızı olabilir.

S.aureus:

Sığırda Mastitis, Koyunda Mastitis, kuzuda piyemisi, dermatitis, Keçide Mastitis, dermatitis, Domuzda Memede botriyomikoz, Atda Botriyomikoz, mastitis, Köpek-Kedide İrinli infeksiyonlar, Kanatlılarda Artiritis, omfalitis, septisemi, gangrenöz dermatit

S.intermedius:

Köpekte Pyoderma, endometritis, otitis eksterna, irinli infeksiyonlar, Kedide İrinli infeksiyonlar

S.hyicus:

Domuzda Eksudatif epidermitis, Sığırda Mastitis

S.aureus:

Sığırda Mastitis, Koyunda Mastitis, kuzuda piyemisi, dermatitis, Keçide Mastitis, dermatitis, Domuzda Memede botriyomikoz, Atda Botriyomikoz, mastitis, Köpek-Kedide İrinli infeksiyonlar, Kanatlılarda Artiritis, omfalitis, septisemi, gangrenöz dermatit

S.intermedius:

Köpekte Pyoderma, endometritis, otitis eksterna, irinli infeksiyonlar, Kedide İrinli infeksiyonlar

S.hyicus:

Domuzda Eksudatif epidermitis, Sığırda Mastitis

Stafilokoklar, özellikle eksudatlardaki kurumaya haftalarca dayanıklıdırlar ve
birçok vegetatif bakterinin aksine canlılığını muhafaza ederler. Özellikle irin ve
süt gibi organik materyallerde, değişik çevresel koşullarda yaşam süreleri 2-3 aydan daha fazla olabilir. Bazı suşlar 60°C de 30 dakika canlı kalabilir. Ayrıca, pH
4.0-9.5 arasındaki değişimlere ve %7.5 tuz konsantrasyonuna oldukça dirençlidir.
Stafilokoklar, genel amaçlı kullanılan dezenfektanlara duyarlıdır, ancak fenolik bileşikler gibi dezenfektanlara dirençlidir. Stafilokoklar, spor oluşturmayan bakteriler arasında çevresel şartlara en dirençli bakteriler arasında ilk sıralarda sayılabilir.

Sığır mastitisi bazı durumlarda koagülaz negatif stafilokoklardan da ileri gelebilir. Bunlar arasında S.epidermidis, S.hyicus, S.xylosus ve S.sciuri
bulunmaktadır.
Kuzu piyemisi, kuzularda görülen bu hastalık kene piyemisi olarak da isimlendirilmektedir. Hastalığın primer etkeni S.aureus olarak kabul edilmektedir. Ancak
hastalığın ortaya çıkmasında, Ixodes ricinus kenelerinin rolü de bulunmaktadır.

Gram pozitif, sporsuz ve hareketsizdirler. Ancak eskimiş kültürlerde ve eksudatlardan hazırlanan preparatlarda Gram negatif görülebilirler. Birçok türde kapsül bulunur ve bazı
türler fimbriaya sahiptir. Kapsül oluşumu, süt ve kan serumu ile zenginleştirilmiş
besiyerlerinde daha belirgindir. Fakültatif anaerobiktirler. Kemoorganotrofiktirler
ve üretilmeleri için kan ve serum gibi zenginleştirilmiş besiyerlerine gereksinim
duyarlar. Katı kültürlerde 1 mm çapında şeffaf, parlak ve S tipli koloniler oluştururlar, sıvı ortamlarda ise dipte tortu oluşturarak ürerler. Fermentatif metabolizmaları
vardır ve şekerlerden gaz oluşturmadan asit oluştururlar. Katalaz ve oksidaz negatiftirler ve genellikle eritrositleri etkileyerek tam veya kısmi hemoliz oluştururlar.
Hemoliz alanları türden türe değişim gösterir. Üremeleri için 25-45°C’ye ihtiyaç
duyarlar, optimal üremeleri için 37°C uygundur.

Beta hemoliz oluşturan türler arasında, S.equi, S.agalactiae ve S.pyogenes sayılabilir. Bu gruptaki türler, genel olarak “beta hemolitik streptokok” olarak da tanımlanmaktadır. Eritrositler tam olarak hemoliz olmazlar ve koloni etrafında yeşilimsi veya bulanık bir zon oluşur (alfa hemoliz). Bu besiyerleri soğukta ya da oda derecesinde bekletilirse, kısa bir süre sonra kolonilerin etrafında tam bir hemoliz oluştuğu gözlenir. Alfa hemoliz oluşturan türlere örnek olarak, S.dysgalactiae, S.uberis ve S.bovis verilebilir. Bu gruptaki türler, “alfa hemolitik (viridans) streptokok” olarak da isimlendirilmektedir.

S.uberis bir streptokok türüdür, diğer şıklardaki türler ise STAFİLOKOK türleridirler.

Peptococcus türleri, Gram pozitif, anaerobik koklardır. Mikroskop altında tekli veya ikili veya zincir tarzında görülebilir. Ağız, üst solunum yolu, kalın bağırsak, ürogenital sistemin normal florasında bulunurlar. Bu cins içinde
P.asaccharolyticus, P.glycinophilus, P.heliotrinreducens, P.indolicus, P.magnus,
P.prevotii, P.saccharolyticus ve P.niger bulunur. Bu grup bakteriler insanlarda sistitis, septik artiritis, yara infeksiyonları, yumuşak doku infeksiyonları ve bakteriyemilerden izole edilen fırsatçı patojenlerdir. P.indolicus sığırlarda Arkanobakteri
ile ilişkili olarak yaz mastitislerinin etiyolojisini oluşturan anaerobik bir mikroorganizmadır.

Mikrokoklar, Gram pozitif olmalarına karşın eskimiş kültürlerde Gram değişken olarak da boyanabilirler. Bu etkenler aerobik, oksidaz ve katalaz pozitiftirler. Genellikle hareketsizdirler. Katı besiyerlerinde üretildiklerinde pigment oluşumu gözlenir. Mikrokoklar, morfolojik olarak stafilokoklara benzer fakat biyokimyasal olarak ayrılırlar.

Genel anlamda Neisseria türlerinin hayvanlarda yaptıkları hastalıklar sınırlı düzeydedir. Daha çok insanlarda önemli hastalıklara neden olmaktadır. İnsanlarda özellikle N.gonorrhoeae gonore hastalığına ve N.meningitidis menenjite neden olmaktadır.

Enterokokların izolasyon amacıyla temel olarak klinik tablolardan ve sindirim sisteminden materyaller incelenmektedir. Bu amaçla eklem sıvısı, süt ve bağırsak içeriği izolasyon amacıyla kullanılmaktadır. Alınan materyaller soğuk zincirde kısa süre içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Transport amacıyla bazı spesifik ortamlardan yararlanılmaktadır.

Protein A, virulent S.aureus suşlarının çoğunda yüzey komponenti olarak bulunur. IgG leri Fc porsiyonundan bağlar ve patogenezde önemli bir role sahiptir. Stafilokok türlerinde antijenik yapı oldukça komplekstir ve farklılıklar gösterir. Stafilokokların hücre duvarında, pepdidoglikan, teikoik asit ve protein A olmak üzere üç önemli antijenik yapı bulunur. Bu yapıların önemli özelliklerinden biri, stafilokoklar ile mikrokoklarının taksonomik ayrılması için yarar sağlamasıdır. Teikoik asitin yapısı, Stafilokok türleri için özel yapılar içerebilir. S.aureus suşlarının hücre duvarında bulunan önemli protein yapılar vardır. Bunlar “clumping faktör” ve antifagositik özellik taşıyan protein A’dır. Protein A, pepdidoglikan tabakasına bağlanabilir veya ortama kısmen salınabilir. Bazı S.aureus suşlarının polisakkarid yapıda bir kapsülü bulunur ve bakteriye antifagositik bir özellik kazandırır. Slime faktör, bazı Stafilokok suşları tarafı ndan sentezlenen adezyonda önemli olan yüzey mukoid bir yapıdır.

Botriyomikoz, kronik seyirli irinli ve granülomatöz bir yara infeksiyonudur. Etken çoğunlukla S.aureus kabul edilir. Çoğunlukla atlarda bir yara infeksiyonu şeklinde ortaya çıkar ayrıca inek ve domuzlarda görülebilir.