VETERİNER LABORATUVAR TEKNİKLERİ VE PRENSİPLERİ

Preanalitik evre, ön hazırlıklar, örneklerin toplanması ve yöntem seçimini kapsar.
Genellikle klinisyenlerden gelen istekler doğrultusunda bir veya birçok maddenin
tayini yapılır. Analizde kullanılacak yöntemler ve cihazlar laboratuvar koşularına
göre belirlenir. Analiz öncesi yapılacak işlemler sıraya konur.

Doğru cevap a'dır.

Çocukluk ve erişkinlik arasındaki kişinin, cinsel olgunluk ve üreme yeteneği kazandığı döneme Puberte denir.

Doğru cevap b'dir.

Bir analitin, ölçüm yapılan örnekteki konsantrasyon veya aktivitesini değiştiren maddelerin etkilerine İnterferans denir. 

Doğru cevap c'dir.

Analitik evrede, laboratuvar problemlerinin başında hemoliz ve lipemi yer alır. Eritrositlerin parçalanarak, hemoglobin (Hb) içeriğinin hücre dışına yayılması durumu olarak tanımlanan hemoliz; in vivo (çeşitli hematolojik veya metabolik hastalıklar, uygunsuz kan transfüzyonları, bakteri toksinleri, yılan-örümcek gibi hayvan zehirleri, eritrofagositoz olayları vb.) veya in vitro (eritrositlerin mekanik nedenlerle parçalanması, kan alınışında türbulans, örnek taşınmasındaki hatalar, dondurma, deterjanlar gibi) nedenlerle oluşabilir. Hemoglobin konsantrasyonu 20 mg/dL’yi aştığı zaman serumda belirgin hemoliz görülür.

Doğru cevap d'dir.

Laboratuvara uygun transfer koşullarında ve zamanında gelmeyen örnekler kabul edilmez.
2. Hasta adı ve soyadının bulunmadığı, örnek tanımının yapılmadığı, hatalı
yapıldığı veya istem formu ile örnek kabındaki bilgilerin uyumsuz olduğu
durumlarda örnek kabulü yapılmaz.
3. Barkod sistemleri bulunan hastanelerde, barkodu olmayan örnekler laboratuvara kabul edilmez. Barkod hatalarında yenisi üretilir.
4. Uygun tüplere alınmayan örnekler laboratuvara kabul edilmez; servis ve
polikliniklerden yeni örnek istenir.
5. Tüp içindeki örnek miktarı yeterli değilse örnek kabul edilmez.
6. Kırık veya steril olmayan kaplar ile gönderilen örnekler kabul edilmez.
7. Bir başka materyalle kontamine örnekler (idrarın dışkı ile karışmıs olması
gibi) reddedilir.
8. Hemolizli örnekler laboratuvara kabul edilmez.
9. Lipemik örnekler geldiğinde raporların açıklama kısmında belirtilir.
10. Pıhtılı örnekler kabul edilmez.
11. Test istem formlarına hasta ile ilgili klinik bilgi mutlaka yazılmalıdır.
12. Özellikle ilaç düzeyi ve diurnal varyasyonu olan hormon analizlerinde, gereken bekleme süresine uyulmamıssa, örnek kabul edilmez.
13. Yukarıdaki istisnalar dısında 24 saat içinde bir hastadan aynı mikrobiyolojik incelemenin tekrar istenmesi durumunda örnek reddedilir.

Doğru cevap e'dir.

İnterferansa Karşı Yapılması Gerekenler
İnterferansı önlemek için örnek körü uygulanabilir, örnek seyreltilebilir, bikromatik veya polikromatik okuma (Allen Düzeltmesi) yapılabilir. İnterferanı gidermek
için değişik yöntemlerden (deproteinizasyon, ekstraksiyon, ultrasantrifügasyon
vb.) yararlanılabilir. Son nokta ölçüm yerine kinetik ölçüm ile hızlı ve yavaş reaksiyon veren interferanların etkileri önlenebilir.

Doğru cevap a'dır.

Akreditasyon; yapılan test ve analizlerin güven sağlayabilmesi için laboratuvarın
teknik yeterliliğinin uluslararası tanınmış ve yetkili bir kuruluş tarafından gerekli
kriterlere göre değerlendirilmesi, onaylanması ve sonrasında denetlenmesi faaliyetidir.

Doğru cevap b'dir.

Bir metodun veya ölçüm prosedürünün belirlenen amaçlara uygunluğunun deneysel çalışmalarla elde edilen objektif delillerle doğrulanmasına “validasyon” denir.

Doğru cevap c'dir.

Panik değer, gerekli müdahaleler süratle yapılmadıkça yaşamı tehdit eden ve düzeltici girişimlerin hemen yapılmasının zorunlu olduğu, referans aralık dışında
sapma gösteren test sonuçlarını ve fizyopatolojik durumları ifade eder.

Doğru cevap d'dir.

Validasyon çalışması üç şekilde olmaktadır.
• Tam validasyon: Prosedürün ilgili bütün performans parametreleri incelenir.
• Kısmi Validasyon: Performans parametrelerinin bazıları incelenir.
• Konfirmasyon: Standardize metodlar (önceden valide edilmiş) için kullanılır. Tekrar validasyona gerek yoktur.

Doğru cevap

Preanalitik dönemde bazı kontrol edilebilir veya edilemez olan ancak deney sonuçlarını etkileyebilen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Bunlar; yaş, cinsiyet, ırk gibi kontrol edilemeyen veya  egzersiz, gebelik, diyet-rasyon, ilaç kullanılması, örnek alınma zamanı gibi kontrol edilebilen faktörler olabilir.

Panik değer, gerekli müdahaleler süratle yapılmadıkça yaşamı tehdit eden ve düzeltici girişimlerin hemen yapılmasının zorunlu olduğu, referans aralık dışında sapma gösteren test sonuçlarını ve fizyopatolojik durumları ifade eder.

Düzenli egzersizler kanda, ürik asit konsantrasyonunda ve kas enzimlerinin
aktivitesinde artışa neden olurken, yoğun egzersiz potasyum, ürik asit, bilirubin
ve kas enzimleri hızlı yükselir. Ancak glikoz ve fosfat konsantrasyonu önemli
miktarda düşer. Antrenman sırasında bazı hormonların konsatrasyonu düşerken,
prolaktin konsantrasyonu yükselmektedir.

Tüp içindeki örnek miktarı yeterli değilse örnek kabul edilmez

Analitik evrede, laboratuvar problemlerinin başında hemoliz ve lipemi yer alır. Hemoliz;
Eritrositlerin parçalanarak, hemoglobin (Hb) içeriğinin hücre dışına yayılması durumu olarak tanımlanmaktadır.

Lipemi, kanda şilomikron düzeyinin aşırı yüksekliğine bağlı, makroskopik bulanıklık olması durumudur. Lipemi, biyokimyasal analizleri ışık saçılımına, analitlerin lipid ve sulu fazlar arasında dağılımına veya elektrolitlerin lipid fazı dışında kalmalarına neden
olarak interfere eder

Etilendiamin tetra asetik asit (EDTA), uzun süre saklanmış örneklerde nötrofillerin yapılarını bozar. Heparin, lökositlerin zayıf boyanmasına neden olur.

nterferansı önlemek için örnek körü uygulanabilir, örnek seyreltilebilir, bikromatik veya polikromatik okuma (Allen Düzeltmesi) yapılabilir. İnterferanı gidermek için değişik yöntemlerden (deproteinizasyon, ekstraksiyon, ultrasantrifügasyon vb.) yararlanılabilir. Son nokta ölçüm yerine kinetik ölçüm ile hızlı ve yavaş reaksiyon veren interferanların etkileri önlenebilir.

Akreditasyon; yapılan test ve analizlerin güven sağlayabilmesi için laboratuvarın
teknik yeterliliğinin uluslararası tanınmış ve yetkili bir kuruluş tarafından gerekli
kriterlere göre değerlendirilmesi, onaylanması ve sonrasında denetlenmesi faaliyetidir. Türkiye’de yetkili kuruluş Türk Akreditasyon Kurumu’dur (TÜRKAK)

Presizyon (tekrarlanabilirlik); diğer tüm parametrelerin sabit kaldığı durumda farklı zamanlarda benzer sonuçların alınmasını esas alır. Özellikle tekrar eden analizlerde sonuçların örtüşmesi gerekmektedir. Bu aşamada test zamanı dışında hiçbir parametre değişmemelidir (örnek, deneyi yapan personel, ortam koşulları vb)