VETERİNER LABORATUVAR TEKNİKLERİ VE PRENSİPLERİ

Gerçek değer ile ölçülen değer arasındaki yakınlığı ifade eder. Gerçek değerle ölçülen değer arasındaki fark, hata (bias) olarak tanımlanır. Günlük uygulamada bir metodun doğruluğunun değerlendirilmesi eksternal (dış) kalite kontrol uygulamaları ile yapılır.

Standart sapma dağılımı gösteriyorsa varyasyon katsayısına neden ihtiyaç duyulmaktadır. Çünkü standart sapma değeri ile bu değerin büyüklüğü veya normal oluşu ile ilgili bir fikir yürütemeyiz. Bunu potasyum (K) değerleri üzerinden açıklayalım: Glukoz ve K için elde edilen standart sapma aynı şekilde 3 olsun. 3 değeri normal kontrol değeri 90 mg/dL olan glukoz için çok iyi bir değerken normal kontrol değeri 5 mEq/L olan K için ise aynı durum söz konusu değildir. Ancak % 3’lük CV değeri hem glukoz hem de K için kabul edilebilir sınırlar içerisindedir. Yani CV değişkenliği standardize eder. % CV değeri her analit için aynı durumu ifade eder.

• İçerdikleri analit konsantrasyonu bilinmektedir (Ortalama analit konsantrasyonu ve kabul edilebilir aralıklar üretici firma tarafından belirlenmiştir).
• Çalışılacak kontrol materyalinin lot numarası mutlaka kontrol edilmelidir. Lot numarası ile birlikte içerdiği analit konsantrasyonu değişiklik gösterebilmektedir.
• Dayanıklılık süresi (stabilitesi) önemlidir. Dayanıklılık süresinin uzun olması tercih edilir. Liyofilize kontroller sıvı olanlara göre daha uzun ömürlüdür. Ancak bu liyofilize materyallerin sulandırılmasına hataya yol açmamak için dikkat edilmelidir.
• Kontrol materyali saklama koşullarına dikkat edilmelidir. Kontrol materyalinin küçük hacimlerde olması bu açıdan kolaylık sağlar. Eğer büyük hacimde ise sulandırıldıktan sonra küçük hacimlere bölünerek saklanabilir.
• Çalışma öncesi analiz edilecek örneklerle aynı koşullarda çalışılır.
• Kalibratör yerine kullanılamazlar.
• Ticari kontrol çözeltileri kullanılabileceği gibi laboratuvar kendi kontrol çözeltilerini de hazırlayabilir. Laboratuvar kendi kontrol çözeltisini hazırladığında içerdiği ortalama analit konsantrasyonunu kendisi belirlemelidir.

• Hazırlanan kontrol çözeltisinden en az 20 ölçüm yapılır (20 gün boyunca).
• Aritmetik ortalama hesaplanır.
• Standart sapma hesaplanır.
• Kontrol sınırları hesaplanır.

CV= (s/x_ort)*100

Bu formülün uygulamasında, standart sapma aritmetik ortalamaya bölünür ve bölüm 100 ile çarpılır.
CV standart sapmanın ortalamaya göre yüzde kaçlık bir değişim gösterdiğini belirtir. Laboratuvarda kullanımı herhangi bir yöntemin performansını göstermeye yarar. Bu sayı ne kadar küçükse yöntem o kadar iyidir.

• 2S’i aşan bir değer elde edilmesidir.
• Diğer kuralların gözden geçirilmesini gerektiren bir uyarı kuralıdır

Analizi yapılan maddenin en düşük konsantrasyonunu saptama ve sıfır değerinden ayırabilme sınırı olarak tanımlanmaktadır. İdeal bir yöntem yüksek düzeyde analitik duyarlılığa ve düşük düzeyde tayin sınırına sahip olmalıdır.

Aynı örneğin tekrar edilen ölçümlerinde benzer sonuçlar elde edilmesidir. Rastgele hatayı ölçmek için kullanılır. Günlük uygulamada bir metodun tekrarlanabilirliğinin değerlendirilmesi internal (iç) kalite kontrol uygulamaları ile yapılır.