VETERİNER LABORATUVAR TEKNİKLERİ VE PRENSİPLERİ

Cam malzemelerin temizliğinde % 0.5’lik deterjanlı su ile yıkanması genelde yeterli olmaktadır. Temizlik sonrası cam yüzeyde su damlası kalması durumunda temizlik yeterli değildir. Bununla beraber yapılacak daha hassas bir çalışma için özel yıkama gerekebilir. Cam malzemelerdeki organik kalıntıların temizlenmesi için uzun yıllar bikromat temizleme solüsyonu kullanılmıştır. Fakat kromun toksik etkisi, kanserojen oluşu ve yoğun H2SO4 kullanımı nedeniyle günümüzde tavsiye edilmemektedir. İyonlarından arındırmak için yoğun nitrik asit ile yıkamak gerekir. Cam pipetlerde % 0.5’lik deterjanlı suda bekletilip daha sonra bol akan suda durulanmalıdır.

Kuartz veya optik parlatılmış cam malzemelerin etanolde hazırlanmış KOH veya kuvvetli bazlarla temizlenmesi aşınmaya neden olmaktadır. Bunun yerine % 0.5’lik deterjan ile temizleyip distile su ile durulamak yeterli olur.

Sterilizasyon bir ortamın ya da maddenin canlı mikroorganizmaların tüm formlarından arındırılması işlemidir. Sterilizasyon işleminden sonra ortamda 1 milyonda 1 canlı mikroorganizma bulunma olasılığı vardır. Sterilizasyon için kabul edilebilir sınır 10^-6 olarak kabul edilmektedir ve endosporlar da dahil olmak üzere tüm mikroorganizmalardan ortam arındırılmıştır

Basınç altındaki doymuş buhar ile sterilizasyon, laboratuvar materyallerinin sterilizasyonunda kullanılan en etkili yöntemdir. Otoklavlar bu amaç için kullanılan cihazlardır. Normal şartlar altında buharın sıcaklığı 100 °C iken, havası tamamen alınmış ve 1 atmosfer basınç altındaki doymuş su buharının sıcaklığı 121 °C’dir. Otoklavda sterilizasyon için 121 °C ve 132 °C sıcaklık kullanılır. Basınç altında nemli ısı ile sterilizasyon en hızlı, basit ve etkili fiziksel sterilizasyon yöntemidir.

Otoklavların çalışması ve etkinliğinin periyodik olarak kontrolü gereklidir. Otoklavlanacak malzemelere yerleştirilen kağıt bant veya benzeri bir taşıyıcıya emdirilmiş kimyasal indikatörler, uygun sıcaklık ve temas süresine maruz kaldıklarında renk değiştirir. Renk değişimi sterilizasyon işleminin olduğunun göstergesidir. Kağıt şeritlere inoküle edilmiş sporlar sterilizasyon işleminden sonra uygun bir inkübasyon dönemi içerisinde üremezlerse sterilizasyonun yeterli olduğunu gösterir. Biyolojik indikatör olarak ısıya dirençli sporları olan bacillus stearothermophilus standart suşları kullanılır.

Tindalizasyon, yüksek sıcaklığa dayanıklı olmayan çeşitli besiyeri ve çözeltiler su banyosunda düşük sıcaklıkta 80 °C’de 60 dakika 3 gün üst üste ısıtılarak sterilize edilir. İlk uygulamada canlı kalan sporların bir sonraki uygulamadan önce germinasyonla vejetatif hale geçerek sonraki ısıtmada ölecekleri prensibine dayanır.

Kuru sıcak hava, hücre içine daha az geçebildiğinden kuru ısı ile yapılan sterilizasyonda nemli ısıya göre daha uzun sürelere ve daha yüksek sıcaklığa gereksinim vardır. Bu yöntemde 160 °C’de 1 saat, 170 °C’de 1 saat tutularak sterilizasyon sağlanır.

Filtrasyon, laboratuvarlarda daha çok antibiyotik solüsyonları, toksik kimyasallar, radyoizotoplar, aşılar, karbonhidratlar gibi ısıya duyarlı maddelerde kullanılır. Sıvıların filtrasyonu laboratuvarlarda ya enjektör yardımıyla pozitif basınç uygulanılarak ya da vakumla negatif basınç oluşturularak solüsyonun 0.2 mm gözenek çapına sahip membran (selüloz asetat veya selüloz nitrat) filtrelerden geçerilmesiyle yapılır. Bakterileri tutan filtrelerin porları 0.45 mm’den küçük olmalıdır.

Laboratuvar alt yapıları da risk gruplarına paralel uygulama ve korunma kriterleri açısından dört farklı seviyede tasarlanmıştır. Temel Laboratuvarlar, 1. ve 2. biyogüvenlik seviyesinde bulunan laboratuvarlardır. 3. biyogüvenlik seviyesindeki laboratuvarlar tecrit laboratuvarı, 4. biyogüvenlik seviyesindeki laboratuvarlar ise maksimum tecrit laboratuvarı olarak adlandırılır.

Laboratuvarlarda genel olarak polietilen plastik malzemeler kullanılmaktadır. İlk kez kullanılacak polietilen malzemeler önce 8 M üre çözeltisiyle temizlenir. Sonra distile su ile durulanır, 1 N KOH çözeltisi ile yıkanır, tekrar distile sudan geçirilir ve sonra metal iyon kontaminasyonu gidermek için 0.001 M EDTA ile yıkanır. Sonunda cam distile su ile durulanır. Bu ilk kullanım öncesi yapılan temizliği takiben her kullanım sonrası % 0.5’lik deterjanla yıkayıp distile su ile durulamak yeterlidir.

Cam malzemeler kurutma fıranlarında kurutulur. Birçok plastik malzemeyi de kurutma fırınında kurutabiliriz. Fakat selüloz nitrat santrifüj tüpleri (patlayıcı olduğu için) kurutma fırınına konmamalıdır.

Normal şartlar altında buha- rın sıcaklığı 100 °C iken, havası tamamen alınmış ve 1 atmosfer basınç altındaki doymuş su buharının sıcaklığı 121 °C’dir. Otoklavda sterilizasyon için 121 °C ve 132 °C sıcaklık kullanılır.

Filtrasyon, laboratuvarlarda daha çok antibiyotik solüsyonları, toksik kimyasallar, radyoizotoplar, aşılar, karbonhidratlar gibi ısıya duyarlı maddelerde kullanılır. Sıvıların filtrasyonu laboratuvarlarda ya enjektör yardımıyla pozitif basınç uygulanılarak ya da vakumla negatif basınç oluşturularak solüsyonun 0.2 mm gözenek çapına sahip membran (selüloz asetat veya selüloz nitrat) filtrelerden geçerilmesiyle yapılır.

Asit üzerine kesinlikle su eklenmemelidir. Eğer asit ve su karıştırılacaksa su üzerine asit eklenmelidir.

Asit veya alkali dökülmesi halinde dökülen yer bol akar suda yıkanmalıdır.

Benzin, eter gibi çok uçucu maddeler, yanan ocak bulunan laboratuvarda kullanılmamalıdır. Uçucu maddenin buharları uzakta olsa da alevden yanabilir.

Deney tüpünde çözelti ısıtırken tüpün ağızını yanımızdakilere veya kendimize doğru tutulmamalıdır. Deney tüpünde ısıtma işlemi, alev sıvı yüzeyi hizasına gelecek şekilde ve 45° eğik konumda devamlı çalkalayarak yapılmalıdır.

Laboratuvarda yalnız çalışılmamalıdır. Özellikle mesai saatleri sonrasında ve tatil günlerinde yapılan çalışmalar sırasında kişiler kontrol edilmelidir.

Asit, baz gibi aşındırıcı-yakıcı maddeler derimize temas ettiğinde derhal bol su ile yıkanmalıdır. Asitler, sodyum karbonatla, bazlar ise seyreltik asetik asitle nötralize edilerek sonra bol su ile yıkanmalıdır.

Reaktifler, Parlayabilir ve tutuşabilir kimyasal maddelerdir. Aseton, benzen, dietil eter, alkoller, heptan, toluendir. Parlayabilir maddelerde bazı gazlar ve parafin gibi katıların da bulunduğunun bilinmesi önemlidir.

A seçeneği basınçlı gaz

B seçeneği oksidant

C seçeneği yanıcı

D seçeneği korrosif

E seçeneği kanserojen

Düşük aktivitelerde kullanılan ve kısa yarı ömürlü (60 günden az) izotopların kullanılması ile oluşan atıkların etkilerini kaybedebilmeleri için belirli sürelerde bekletilmeleri, teknik öneriler doğrultusunda ve belirlenen koşullara uygun ve denetimli bir şekilde kanalizasyon sistemine verilmesi veya yetkili otoritenin kontrolü altında ve ikincil çevrimi engelleyecek şekilde normal çöp muamelesine tabi tutulması gerekir. Yeterli bekleme süresi, kullanılan radyoizotopun yarı ömrünün en az 6 katıdır.

Patlayıcıların  sembolü ile gösterili ayrıca harf kodu E'dir.

Plastik Malzeme Temizliği: Laboratuvarlarda genel olarak polietilen plastik malzemeler kullanılmaktadır. İlk kez kullanılacak polietilen malzemeler önce 8 M üre çözeltisiyle temizlenir. Sonra distile su ile durulanır, 1 N KOH çözeltisi ile yıkanır, tekrar distile sudan geçirilir ve sonra metal iyon kontaminasyonu gidermek için 0.001 M EDTA ile yıkanır. Sonunda cam distile su ile durulanır. Bu ilk kullanım öncesi yapılan temizliği takiben her kullanım sonrası % 0.5’lik deterjanla yıkayıp distile su ile durulamak yeterlidir. Doğru cevap A’dır.